Grönland sevdası Trump’la başlamadı! Buzulların altında terk edilmiş füze üssü
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Trump, ABD Başkanı seçilmeden önce ABD’nin “ekonomik güvenliğini” artırmak için Grönland’ı satın alması gerektiğini söylemiş, lider seçildikten sonra yaptığı açıklamalarda da hususa ait ısrarlı açıklamalarını sürdürerek Batı ittifakı içinde tartışmalara sebep olmuştu. Trump’ın ısrarının ardında Grönland’ın sahip olduğu yer altı kaynakları ve Arktik bölgesinin ticari bir geçiş rotası olması sebebiyle sahip olduğu stratejik bedel olduğu iddia ediliyordu. ABD’nin tarihin birçok periyodunda Grönland’a yönelik ilgisi olduğu biliniyor. Bu ilginin savaş sırasında tepeye ulaştığı ve ABD ordusunun Sovyetler Birliği’ne karşı bölgeye askeri üsler kurmasına neden olduğu tabir ediliyor. Bu üslerden kimileri günümüzde hâlâ hizmet vermeye devam ediyor olsa da kimileri bahtına terk edilmiş durumda. Bahtına terk edilen en dikkat alımlı askeri tesislerden biri de buzların altına gömülü olan Camp Century.
Nisan 2024’te NASA, Grönland üzerinde yaptığı radar taramaları sırasında Camp Century’nin kalıntılarını keşfetti. Bu keşif, üs hakkında daha evvel bilinmeyen bilgilerin gün yüzüne çıkmasına imkan sağladı ve bölgedeki çevresel değişikliklerin izlenmesi açısından kıymetli bir adım oldu. Yapılan tespitlerde askeri tesise ilişkin kalıntıların yaklaşık 30 metre derinlikte gömülü olduğu ortaya çıktı.
GİZLİ PROGRAM KAPSAMINDA İNŞA EDİLDİ
İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminden sonra ABD ile SSCB’nin başını çektiği rekabet ortamını tanımlamak için kullanılan Soğuk Savaş süreci, 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla sona erdi. Bu periyotta iki kutuplu dünyanın en büyük tasalarından biri de mümkün bir nükleer savaştı. Taraflar, dünyayı birkaç kere yok etmeye yetecek kadar nükleer silah üretmişti ve bu silahların kullanılması halinde insanlığın yok olacağı katiydi. Taraflar ortasında bu bahiste birçok kere önemli tansiyonlar yaşanmış olsa da neyse ki en azından şimdiye kadar nükleer savaş senaryoları hiçbir vakit gerçek olmadı. Lakin gerek ABD’nin gerek Sovyetler Birliği’nin bu gayeyle yaptığı askeri tesislere günümüzde dünyanın farklı bölgelerinde rastlamak mümkün, büsbütün buzullarla kaplı olan ve hiçbir yerin ortası olarak tanımlanabilecek yerlerde bile…
Camp Century isimli askeri tesis de tam da bu hedefle, Project Iceworm projesi kapsamında inşa edildi. Bu proje, Soğuk Savaş devrinde ABD Ordu Mühendislik Birliği tarafından yürütülen bilinmeyen bir askeri projeydi ve Grönland’ın buzullarının altına gömülü bir nükleer füze üsleri ağı inşa etmeyi amaçlıyordu. Proje, 1959 yılında Camp Century’nin inşa edilmesiyle başlatıldı. Düşmana beklemediği bir atak yapabilmek için beklenmedik yerlere nükleer silahlar yerleştirilmesi gerekiyordu ve Camp Century, bu hedefe hizmet eden en kıymetli tesislerden biri olarak planlanıyordu. ‘Buzların altındaki şehir’ olarak bilinen Camp Century, Grönland buz katmanının çabucak altına, 21 tünelden oluşan ve yaklaşık 3 kilometre uzunluğa sahip bir tesisti. Camp Century yerleşkesine ilişkin bilgiler, 1996 yılında kapalılığı kaldırılan dokümanlarda ortaya çıktı.
ABD, II. Dünya Savaşı sırasında Grönland’ı ele geçirmiş ve akabinde 1946’da 100 milyon dolara satın almaya çalışmıştı. Danimarka teklifi reddetse de ABD savaştan sonra askerlerini çekmedi ve Soğuk Savaş sırasında da burayı kıymetli bir saha olarak gördü. Danimarka ile 1951 yılında yapılan ve bugün hâlâ yürürlükte olan muahedenin akabinde ABD’nin Grönland’da bulunan askeri varlığı legal hale geldi. Soğuk Savaş sırasında Grönland’da 17 üste toplam 10 bin ABD askeri bulunuyordu. Sovyetler Birliği’nin ABD için oluşturduğu tehdit sebebiyle, Camp Century’de 600 orta menzilli balistik füzeyi barındıracak bir yer altı üssü inşa edildi. Üs, dünyanın birinci taşınabilir nükleer reaktörüyle güç elde ediyordu. Tünellerde yatakhaneler, hastane, sinema salonu ve bir kilise üzere toplumsal alanlar bulunuyordu. Bu yapılar, Grönland’ın şiddetli şartlarında çalışan yaklaşık 200 askeri işçinin günlük ömrünü sürdürebilmesi için tasarlanmıştı.
BUZULLARIN DAVRANIŞI PLANLARI BOZDU
ABD ordusu ilerleyen süreçte Project Iceworm kapsamında Camp Century üzere çok sayıda askeri yerleşke inşa etmeyi planladı. Lakin tıpkı periyotta Grönland’da hesaba katılmayan birtakım gelişmeler yaşanıyordu. Camp Century, Grönland’ın buzullarının içine, yani kalın buz katmanının içine tüneller kazılarak inşa edilmişti. Buzulların içine yapılan bu yeraltı üssü, o devirde buzun daima erimediği ve stabil kaldığı varsayımıyla planlanmıştı. Lakin buzullar kestirim edilenden daha süratli eriyordu. 1966’da buzulların beklenenden daha süratli erimesi nedeniyle Project Iceworm iptal edildi. Bu kapsamda inşa edilen Camp Century isimli tesis de yapısal manada riskli hale gelmesi sebebiyle boşaltıldı ve bahtına terk edildi.
NASA bilim insanı Chad Greene, yaklaşık 60 yıldır Grönland’ın buz katmanının altında saklanan Camp Century’nin radarla manzarasını yakaladı.
RADARA İŞTE BU TÜRLÜ YAKALANDI
Yaklaşık 50 yıl bahtına terk edilen Camp Century, geçen yıl NASA tarafından yapılan bir çalışmanın akabinde tekrar gündeme geldi. NASA ismine araştırmalar yapan ve buzulların dinamiklerini, deniz düzeyi yükselmesini ve iklim değişikliğini inceleyen projelerde etkin olarak yer alan Dr. Chad A. Greene ve beraberindeki grubun havadan yaptığı çalışmalarda 1967’de terk edilmiş Camp Century yerleşkesine ilişkin kalıntılar tespit edildi. Yüzeyin yaklaşık 30 metre altında tespit edilen kalıntılar bu tarafta yapılan en ayrıntılı keşif oldu. Bölgenin daha evvel çekilen radar imajlarında yalnızca ufak noktalar tespit edilmiş ve öbür bir şey bulunamamıştı lakin son çalışmalarda kullanılan gelişmiş sistemler, unutulmuş nükleer tesisin tasarımı ve yapısıyla uyumlu 3 boyutlu yapıları ortaya çıkardı. Sentetik Açıklıklı Radar kullanılarak yapılan çalışmalar hakkında konuşan Dr. Greene, “Yeni verilerde, tesisin içi daha evvel hiç görülmemiş bir formda görülebiliyor” dedi. Elde edilen datalar, tarihî kayıtlarla karşılaştırıldığında da Camp Century’nin dizaynıyla uyuştu.
Buzlar altında gömülü olan tesisin ortaya çıkması, ABD’nin Grönland’a yönelik ilgisinin yeni olmadığının en kıymetli ispatlarından biri. Bölgenin sahip olduğu yer altı kaynakları stratejik ticari rotalarla birleşince bu bölgede Rusya ve Çin’in nüfuzunu artırmasını engellemek isteyen Trump idaresi, Grönland’ı bir ulusal güvenlik sorunu olarak görüyor. Tüm bunlardan başka olarak adada ayrıyeten ABD’ye ilişkin üsler de bulunuyor. Bu üsler için en kıymetli olan tesislerden birinin füze savunması, uzay gözetlemesi ve Arktik operasyonlarını destekleyen Pituffik Uzay Üssü olduğu biliniyor.
