Yaşlıların “finansal istismarına karşı” kurumsal tahliller devreye alınıyor

Birleşmiş Milletler (BM), 2011’de 66/127 sayılı kararıyla 15 Haziran’ı “Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü” olarak belirledi. Bu bağlamda her 15 Haziran’da yaşlılara yönelik istismar, berbat muamele ve ihmale karşı farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.

Yaşlı istismarı, “fiziksel”, “psikolojik”, “ekonomik”, “cinsel”, “ihmal” ve “hak istismarı” üzere formlarda ortaya çıkarken, yaşlı bir bireyin malı yahut parasının müsaadesiz yahut kandırılarak kullanılması da “ekonomik istismar” olarak isimlendiriliyor.

Gün kapsamında AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER) Yönetim Kurulu Lideri Zekeriya Öztürk, dernek olarak her yaş kümesine finansal karar alma süreçlerinde şuur kazandırmayı amaçladıklarını vurgulayarak, emekli olanların bu devri sabit gelirle geçirdiklerini, bundan ötürü bütçelerini düzgün yapmalarının, tasarruflarını muhafazalarının, inançlı yatırımlar yapmalarının, onları yakından takip etmenin hayli kıymetli olduğunu söyledi.

Finansal okuryazarlığın kıymetine işaret eden Öztürk, “Teknoloji epey gelişirken, bilgiye ulaşmanın da kolaylaştığını söyleyebiliriz. Fakat bu durumun olumsuz bir istikameti de var; bilgiyi berbata kullanmak isteyen bireyler, bu bilgileri ele geçirerek dolandırıcılığa varacak yollar oluşturabiliyor.” dedi.

Öztürk, 2024 yılında Türkiye’de toplam 169 bin 109 dolandırıcılık belgesinin bulunduğunu anımsatarak, “Kötü niyetli bireyler tarafından 60 yaş üstü bireylere yönelik telefonla banka bilgisi isteme, ‘Bir yakınınız kaza yaptı.’ diyerek acil nakit talep etme, uydurma yatırım vaatleri ve altın/döviz dolandırıcılığı, toplumsal medya üzerinden yapılan düzmece yardım ya da bağış kampanyalarına dikkat edilmeli.” ikazında bulundu.

Yaşı ilerleyenlerin suistimale uğramaması için yapılması gerekenleri aktaran Öztürk, şunları paylaştı: “Bilmediğiniz şahıslardan gelen yatırım ya da yardım taleplerine karşı kuşkucu olunuz. Güvendiğiniz aile üyelerinizle finansal kararlarınızı paylaşmak ya da onlara danışmak yararlıdır. e-Devlet üzere inançlı dijital platformların nasıl kullanılacağını öğrenmeye itina şovunuz. Bankalardan ya da banka ismiyle gelen bildiri yahut aramalardan şüpheleniyorsanız, kesinlikle bankayla direkt bağlantıya geçiniz.”

Özellikle yaşça büyük bireylerde taşınabilir bankacılık sistemlerini kullanmakta zorlanma ya da bu sistemleri hiç kullanmama eğiliminin görülebileceğini belirten Öztürk, “Bu noktada bizlere düşen, sabırla hakikat finansal bilgiye ulaşmalarına yardımcı olmak ve onları nazikçe yönlendirmektir. Gelen iletilere birlikte bakmak, hakikat ve yanlış yönlendirmeleri ayırt etmelerini sağlamak, bu noktada son derece kıymetlidir. Yalnızca bununla da kalmayarak bilginin gerçek ve yanlışını ayırt etmeleri ve gerçek finansal adımlar atmaları için dayanak olmak gereklidir.” diye konuştu.

Öztürk, vatandaşların tüm yaş kümelerinin fiyatsız olarak faydalanabileceği FinKurs (www.finkus.org) platformunu ziyaret edip, kursları alarak finansal okuryazarlığını artırabileceğini bildirdi.

50 yaş üstündekilerin suistimaline karşı “iki etaplı doğrulama kodu yahut yakınlarının onayı” önerisi

Tüketiciler Derneği (TÜDER) Genel Başkanı Levent Küçük de yaşlılar başta olmak üzere her yaştaki bireyi bilhassa dijital ortamdaki dolandırıcılıklara karşı korumak gerektiğini aktardı.

Dijital yahut internet alanında ortaya çıkan gelişmelerin bireylerin yaş almasından daha süratli olduğunu belirten Küçük, “Bu kapsamda bilhassa bankacılık üzerinden yapılan süreçlerde tüketicinin şuurlu ve sorumlu olmasını, öbür bir tabirle dijital finansal okuryazarlık bilgisine sahip olmasını bekliyoruz. Fakat bankalar başta olmak üzere internetten satış yapan tüm şirketlerin dijital altyapılarının güçlendirilmesi ve artık kendilerinin de tüketiciler kadar sorumluluk alması gerekiyor.” dedi.

Özellikle bankaların emeklilere yönelik uyguladığı maaş promosyonuyla 50 yaş üstü birçok insanın çok sayıda bankada hesabı olduğuna dikkati çeken Küçük, emeklilerin maaşlarını alabilmeleri için birden fazla bankanın orta yüzü ve işleyişi konusunda finansal okuryazarlıktan ötürü zorluk yaşadığını, bu insanların korunmasına yönelik bankaların daha fazla sorumluluk ve önlem alması gerektiğini kaydetti.

Küçük, 50 yaş üstündeki beşerler için uygar kanuna pürüz olunmayacak biçimde e-Devlet sistemine giriş yapılırken “iki kademeli doğrulama kodu yahut yakınlarının onayı” üzere güvenlik süreçlerinin kelam konusu suistimalleri engellemede başarılı olabileceğini aktardı.

“Vatandaşlarımız onay verilmesi gerekilen durumlarda onay veremez hale geldi”

Yaşlıların suistimallerine yönelik en fazla şikayetlerden birinin de cep telefonuna gelen ziyanlı reklamlar ve SMS’ler olduğunu vurgulayan Küçük, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Vatandaşlarımız otomatik reklamlar, bilinmeyen numaralardan gelen aramalar ve bildiri onayları konusunda çekinir oldular. Bu şekil ziyanlı aksiyonlara maruz kalmamaları için o bildirilere ya da telefonlara bakılmamasını öneriyoruz fakat birtakım durumlarda bunu ayırt etmekte zorlanan vatandaşlar sadece bu yüzden onay verilmesi gerekilen durumlarda onay veremez hale geldi. Bununla ilgili GSM operatörlerinin önlem alması gerekmektedir.”

“Kötü niyetli teşebbüslerle uğraşta teknolojik altyapıyı sürekli geliştiriyoruz”

Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Yönetim Kurulu Başkanı Alpaslan Çakar da birlik olarak kelam konusu suistimallerin önlenmesi için yapılan çalışmaları kıymetlendirdi.

Yakın vakitte yaşlı bireyler başta olmak üzere tüm vatandaşların faydalanabileceği dijital eğitim serisi hazırladıklarını bildiren Çakar, “ATM süreçleri, internet ve taşınabilir bankacılık kullanımı ile sık karşılaşılan dolandırıcılık yolları ve alınabilecek tedbirler olmak üzere üç ana başlıkta, toplam 25 kısa görüntüden oluşan eğitim serisini herkesin kullanımına sunduk.” dedi.

Bankacılık kesiminin dijitalleşmeyle çok süratli dönüşüm yaşadığını vurgulayan Çakar, “Müşteriler pek çok süreci artık şubeye gitmeden, taşınabilir aygıtlarıyla, banka terminalleri ve ATM’ler aracılığıyla günün her saati, süratli, kolay ve inançlı halde gerçekleştirebiliyor. Yeni jenerasyon, bu teknolojinin içine doğdu. Aşikâr bir yaşın üstündeki bireyler ise bu uygulamaları öğreniyor, alışmaya gayret sarf ediyor. Vakit zaman bu gelişmeleri berbata kullananların öncelikli amacı olabiliyorlar.” açıklamasında bulundu.

Çakar, bankacılık dalı olarak berbat niyetli teşebbüslerle çabada teknolojik altyapıyı daima geliştirdiklerini, güvenlik tedbirlerini en üst seviyeye çıkardıklarını belirterek, şunları söyledi:

“Tabii ki finansal güvenlik sırf bankaların değil, tüm bireylerin sorumluluğundadır. Kullanıcıların da şahsî güvenliklerini sağlamaları, şuurlu hareket etmeleri büyük değer taşıyor. Bu nedenle güvenlik uygulamalarındaki sistemsel geliştirmeleri, finansal okuryazarlık eğitimleri ve farkındalığını artıracak çalışmalarla desteklememiz gerekiyor.”

Çakar, bu kapsamda hazırlanan kelam konusu eğitimlere ve daha pek çok içeriğe, TBB Eğitim Merkezinin “@TBBEgitim” adresli Youtube hesabından ulaşılabileceğini kelamlarına ekledi.