Yapay zekâdan Büyük Tabiat Modeli
Seray Şahinler – Doğaya ve sanata dair çalışmalarıyla dünyanın önde gelen isimleri ortasında yer alan Refik Anadol’un memleketler arası çapta geliştirdiği, bilgiler eşliğinde doğayı manaya ve yorumlama projesi Büyük Tabiat Modeli’nin Türkiye ayağı hayata geçti. İş Bankası’nın katkılarıyla ve MEXT iş birliğiyle gerçekleştirilen projenin tanıtımı evvelki gün yapıldı. Anadol’un projesi yok olma tehlikesi her saniye artan doğayı tanımaya ve anlamaya katkı sunuyor. Tabiatın mevcut durumuna yapay zekânın datalarıyla dikkat çekiyor.
Proje için Türkiye genelinde 33 ulusal parkı kapsayan bilgi toplama ve sürece çalışmaları, İş Bankası’nın 100. kuruluş yılı olan 2024’ün temmuz-kasım ayları ortasında tamamlandı. Alanlardan toplanan ses, manzara ve tarama bilgileri ile açık kaynaklı akademik bilgiler, özel data sürece teknikleriyle düzenlenerek yapay zekâ geliştirme süreçlerinde kullanıldı. Çevrimiçi kaynaklardan 33 bin sayfa akademik metin, 99 bin 965 adet fotoğraf, 1703 dakika görüntü ve 610 dakika ses elde edildi.
Toplantıda konuşan Anadol, Büyük Tabiat Modeli kapsamında bugüne dek yarım milyardan fazla dataya ulaştıklarını belirtti. Anadol, “Şunu öğrendik ki dünyada çok az kurum hakikaten büyük datayı kullanabiliyor. Bu yüzden yapay zekâ ağları bu alanda uzmanlaşmış. Niyeti bilimsel araştırma olan, doğayı değiştirmek ve yok etmek olmayan, doğayı anlamak için yaşayan bir ansiklopedi hayaliyle yola çıktık. Burada yalnızca dataya ulaşmak değil, bu dataları daha kapsamlı yapmak ismine muazzam bir başlangıçla Türkiye modelini hayal ettik. Gördüğünüz hiçbir imge gerçek değil, gerçeğe çok yakın” dedi.
Anadol Guggenheim’da
Refik Anadol, şubat ayında TIME dergisi tarafından düzenlenen TIME100 Impact Awards’a layık görülen isimlerden biri olmuştu. TIME, Anadol’un devasa bilgi setlerini işleyerek oluşturduğu dinamik yapıtlarıyla dijital sanatı geniş kitlelere ulaştırdığını vurgulamıştı. Anadol’un Guggenheim Bilbao’daki birinci standı ise 7 Mart-19 Ekim 2025 tarihleri ortasında gerçekleşecek.
Somut ve detaycı
İş Kuleleri’nde gerçekleşen lansmandaki özel tecrübe alanında Yapay Zekâ Ansiklopedisi’ni deneyimleme fırsatı bulduk. Büyük Tabiat Modeli’ne atfen “Türkiye’ye has bitki çeşit çeşitliliği günümüzde nasıl” sorusunu yönelttiğim yapay zekâ “Türkiye farklı coğrafik bölgeleri ve iklimleri sayesinde inanılmaz bir bitki çeşidi çeşitliliğine sahip. Yaklaşık 10 bin bitki çeşidi bulunuyor ve bunların üç bini Türkiye’ye has, yani endemik. Hangi bitki çeşitleriyle ilgileniyorsun? Örneğin ağaçlar, çiçekler yahut şifalı bitkiler üzere?” cevabını verdi. Ansiklopediye ne kadar somut ve ayrıntılı sorular sorarsanız cevabı o kadar kapsayıcı oluyor. “Rüya” modülü ise Avustralya’daki bir ördek cinsinin modellemesini çıkararak renkli ve bilgilendirici bir model sundu.
Sürekli değişen imgeler
Popüler lisan modellerine benzeri bir yapıda tasarlanan Yapay Zekâ Ansiklopedisi’nde kullanıcılar kısa metin komutları (prompt) aracılığıyla farklı çeşitlerde içerikler oluşturabiliyor. “Research” (Araştırma) modülüyle akademik bilgiye erişilirken, “Create” (Yaratıcılık) modülü bitki ve hayvan cinslerine dair görsel dizaynları mümkün kılıyor. “Dream” (Rüya) modülü ise yapay zekânın öğrenilmiş imgelerinden hareketle tabiatın daima değişen görsel temsillerini üreterek, hayal gücünü zenginleştiren dijital sanat tecrübeleri sunuyor.
