Uzmanlardan riskli konutlar için sarsıntıya karşı “güçlendirme yahut dönüşüm” daveti

Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde meydana gelen 6,1 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde Türkiye geneli ve İstanbul’daki riskli yapı stoku bir defa daha gündeme geldi.

Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin yol açtığı büyük yıkımın akabinde riskli yapıların güçlendirilmesi ve dönüştürülmesi noktasında farkındalık artmış, 23 Nisan’daki İstanbul Silivri merkezli 6,2 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde bu husustaki teşebbüsler hızlanmıştı.

Son yıllarda Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının hayata geçirdiği kampanyaların ve düzenlemelerin tesiriyle bu kentsel dönüşüm ve güçlendirmede artış yaşansa da riskli yapı stoku hala milyonlarla tabir ediliyor.

Son 22 yılda ülke genelinde 3,5 milyonu aşkın konutun dönüşümü sağlanmış olsa da hala riskli olduğu belirtilen 6 milyon civarındaki konutun varlığı bu hususa verilmesi gereken değere işaret ediyor.

Uzmanlar, ülke genelindeki riskli konutlarda oturan vatandaşları binalarını bir an evvel dönüştürmeleri yahut güçlendirmeleri konusunda uyarıyor.

“Dayanıksız binalar yenilenmeli, mevcut binalar güçlendirilmeli”

Şehircilik ve Kentsel Dönüşüm Derneği Genel Başkanı Hüseyin Kılınçarslan, AA muhabirine, Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğunu ve çok sayıda fay çizgisinin üzerinde konumlandığını belirterek, kentsel dönüşüm ve güçlendirmenin kritik bir gereksinim haline geldiğini söyledi.

Kılınçarslan, “Kentsel dönüşüm sadece yapıların güçlendirilmesi yahut yenilenmesi değil, birebir vakitte hayat kalitesinin artırılması, çevresel sürdürülebilirliğin devamı, endüstrinin zelzeleye dirençli hale getirilmesi ve afetlere dirençli bir kent yaratılması manasına gelir.” dedi.

Ülke genelinde son yıllarda kentsel dönüşüm konusundaki farkındalık artsa da şimdi istenilen düzeyde olmadığını lisana getiren Kılınçarslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Deprem her seferinde ülkemizin yapı kalitesinin kâfi olmadığını ve denetim sistemlerinin istenilen halde çalışmadığını gözler önüne seriyor. 1999’daki Marmara Sarsıntısına ve 2023’teki Kahramanmaraş merkezli zelzelelere karşın konut stokumuzu hala zelzeleye karşı dirençli hale getiremedik. Eski ve dayanıksız binaların yerine zelzeleye sağlam yapılar inşa edilmeli, mevcut binalar güçlendirilmeli ve yapı kontrol sistemleri sıkılaştırılmalı. Kamu, özel dal ve sivil toplumun işbirliği kaide. Planlı, bilimsel bilgilerle ve iştirakçi bir anlayışla hareket edilmeli.”

Marmara Bölgesi için 5 tahlil önerisi

Hüseyin Kılınçarslan, riskli konut stokunun yüksek olduğu ve fay sınırlarının bulunduğu Marmara Bölgesi dönüşüm ve güçlendirmenin çok kritik bir hal aldığını belirterek, acil tahlil olarak sundukları 5 teklife ait şu tabirleri kullandı:

“Birincisi acil risk haritası. Marmara’daki tüm riskli yapılar bağımsız kontrolle tespit edilmeli ve dijital bilgi tabanı oluşturulmalı. İkincisi hızlandırılmış müsaade süreçleri. Ruhsat, finansman ve proje onayları tek merkezden ve süratli biçimde yürütülmeli. Üçüncüsü güçlendirme teşvikleri. Yıkım yerine güçlendirme projelerine devlet dayanaklı kredi ve vergi avantajı sağlanmalı. Dördüncüsü entegre tesis idaresi. Dönüşüm sonrası binalarda güç verimliliği, güvenlik, geri dönüşüm ve afet idaresi planları zarurî hale getirilmeli. Son olarak da toplumsal afet eğitimi. Afet öncesi ve sonrası ömür marifetleri topluma yaygın biçimde öğretilmeli.”

“Vatandaşlar geç kalmamalı, bürokratik süreçler hızlandırılmalı”

Gayrimenkul ve İnşaat Platformu Başkanı Mustafa Ekiz de kentsel dönüşüm ve güçlendirme için vatandaşların bilinçlendirilmesinin ve teşvik edilmesinin çok kıymetli olduğunu belirterek, bilgilendirme çalışmalarının artırılması gerektiğini söyledi.

Son yıllarda olumlu gelişmeler yaşansa da kentsel dönüşüm ve güçlendirmede bürokratik süreçlerin hala istenilen süratte işlemediğini lisana getiren Ekiz, bu mevzunun hızlandırılmasının ve kolaylaştırılmasının kritik değere sahip olduğunu vurguladı.

Ekiz, mevcut yasal düzenlemelerin sadeleştirilmesinin, onay süreçlerinin kısaltılmasının ve tek bir merkezden uyumun sağlanmasının projelerin daha süratli ilerlemesine imkan sağlayacağını kaydederek, mali takviye ve teşviklerin artırılması davetinde bulundu.

Yerel idareler, merkezi hükümet, özel bölüm ve sivil toplum kuruluşları ortasındaki işbirliğinin güçlendirilmesinin değerine işaret eden Ekiz, kaynakların faal kullanımının ve projelerin koordineli formda yürütülmesinin sağlanması gerektiğini bildirdi.

Riskli yapılarda oturanların dönüşüm ve güçlendirme için geç kalmaması gerektiğini vurgulayan Ekiz, “Bu işin latifesi yok. Ülkemizin bekası için kentsel dönüşüm ve güçlendirme ulusal seferberlik olarak görülmeli.” değerlendirmesinde bulundu.

“Bir an evvel binamızın zelzele performans tahlillerini yaptırmalıyız”

Bina güçlendirme uzmanı Sinan Türkkan ise ülke genelinde 6 milyon civarında riskli konutun bulunduğunu belirterek, bu konutların 5 milyonunun güçlendirmeyle kurtarılabileceğini söyledi.

Her platformda güçlendirmenin sürat ve maliyet açısından sunduğu avantajları anlattıklarını aktaran Türkkan, “Büyük bir yıkımın önüne fakat güçlendirme ve dönüşümle geçilebilir. Büsbütün bilimsel metotlara dayalı güçlendirmen, kentsel dönüşüme nazaran daha kısa müddetli ve daha düşük maliyetli olmasıyla öne çıkıyor.” dedi.

Türkkan, riskli konutlarda oturan vatandaşlara binalarını bir an evvel dönüştürmeleri yahut güçlendirmeleri davetinde bulunarak, riskli yapıların lakin bu sayede kurtarılabileceğini vurguladı.

Vatandaşların kentsel dönüşümde çoklukla imar artışı beklediğini fakat bunun her yerde mümkün olmadığını anlatan Türkkan, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Bu nedenle riskli yapıların zelzeleye karşı güçlendirilmesi kimi hak sahipleri için daha cazip gelecektir. Güçlendirme bir tadilat yahut tamirat değil riskli yapıyı sarsıntı yönetmeliğine uygun güvenlik düzeyine çıkarma çalışmasıdır. Bir an evvel binamızın zelzele performans tahlillerini yaptırmalıyız. Bundan kaçınmak otomobilinizin frenlerinin çalışıp çalışmadığını bilmeden otobana çıkmak üzeredir. Yapmamız gereken evvel binamızın durumunu anlamak, sonra da dönüştürecek miyiz yoksa güçlendirecek miyiz ona karar vermek.”

“Güçlendirme dayanakları artırılmalı”

Sinan Türkkan, güçlendirme sürecindeki bürokratik pürüzlerin kaldırılması ve dayanakların artırılmasının değerine işaret ederek, güçlendirme inşaatından alınan KDV oranının düşürülmesi ve belediyelerde bu hususla ilgilenen işçinin uzman gruplardan oluşması gerektiğini kelamlarına ekledi.