Uzmanlar Erdoğan-Trump doruğunu değerlendirdi! Tüm meseleler masada olacak
Aydın Hasan / Asena Yatağan – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın perşembe günü Beyaz Saray’da yapacağı görüşme; son devirde Türkiye’nin dünya siyasetinde artan tartısı, Orta Doğu ile Avrupa’nın güvenlik mimarisinde öne çıkan rolü nedeniyle hem bölgesel hem global açıdan dünya çapında ilgi odağı. Uzmanlar, görüşmeyi, Milliyet’e kıymetlendirdi.
‘İlişkileri kıymetli rol oynuyor’
Emekli Büyükelçi Uluç Özülker: Gazze konusuna ABD iç siyaseti açısından bakıldığında Evanjelist bölümün büyük bir uğraş içinde olduğu görülüyor. Bu şartlar altında Trump’ın bugüne kadarki siyasetinden geri adım atması beklenemez. Cumhurbaşkanımız ile Trump’ın bağlantısı bu noktada kıymetli bir rol oynuyor. Trump’ın birçok başkana karşı sert açıklamalar yaptığı bilinse de, Türkiye ve Cumhurbaşkanımız hakkında bugüne kadar makus bir tutum içine girmedi. Lakin bu durum, ABD’nin Türkiye’nin çok önemsediği bahislerde bir değişime gittiği manasına gelmez. Suriye’de SDG-YPG-PYD konusunda bugüne kadar bir değişiklik olmadı. İsrail, üçüncü tümenini devreye sokarak Gazze’yi adeta hallaç pamuğu üzere atıyor. Bu gelişmeler, Türkiye alakalarının ve Filistin sorununun iki önderin görüşmesinde doğal olarak öne çıkmasını sağlıyor.
‘Lobiler etkili’
F-35 için Cumhurbaşkanımızın bu seyahati inşallah hoş ve iyi bir sonuçla biter. ABD’de liderin tek başına çok büyük yetkisi yoktur, bunu Kongre’ye götürmek mecburiyetinde. Mevcut şartlarda Evanjelistler, Rum ve İsrail lobisi çok tesirli vaziyette. Hasebiyle Kongre’ye gittiği vakit yeni bir pazarlığa girişecekler. F-16 bu kapsam içinde tahminen en alta yazılması gereken bahis. Trump bunu yaptığı vakit ticari bir fikirle hareket eder; Türkiye ile bağlantılarda Boeing uçakları, F-16’lar, hatta F-35’ler üzere hususlar Amerika için çıkarlı bir operasyon olarak görülür. Lakin Kongre’den geçebilir mi, Türkiye’nin beklentilerini karşılayabilir mi? Ben bu mevzuda çok optimist değilim. Tartışmak ve çaba etmek gerekecek. F-35 konusunda Kongre’yi ikna etmek mecburiyetinde olan kişi tekrar Trump’tır.
‘Özerklikte ısrarcı olmaz’
Emekli Büyükelçi Hüseyin Diriöz: Türkiye’nin Suriye’nin toprak bütünlüğünü vurgulayacağını düşünüyorum. Amerika’nın da “Suriye’yi parçalayacağız yahut özerk bir bölge bırakacağız” diye ısrar edeceğini sanmıyorum. En azından Türkiye’ye karşı Suriye’nin birliği ve tekrar işleyen bir sistemin kurulmasına takviye olunması değerli olacaktır. İsrail konusunda ise esasen İsrail’in yaptıkları bütün dünyada kınanıyor. Münasebetiyle Türkiye bu mevzuda İsrail’e dayanak olunmaması, bu katliamın yahut soykırımın durdurulması tarafında tutum gösterecektir. Ona da Amerika’nın ‘hayır’ diyeceğini sanmıyorum. Bu genel olarak aklın yoludur.
‘ABD, Türkiye’nin bildirisini aldı’
ANKASAM Lideri Prof. Mehmet Seyfettin Erol: Trump’ın Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan’ı sürpriz olarak da kabul edilebilecek bir biçimde Beyaz Saray’a davet etmesi, açıkçası ABD’nin Türkiye’den gelen iletisi -TRÇ İttifakı gibi- net bir halde okuduğunu gösteriyor. İsrail faktörünün her geçen gün denetimden çıkmaya başlaması ve bunun her iki ülke ilgilerinin geleceğini etkileyebileceği tasası bu davette tesirli olmuşa benziyor. Görüşmede kuvvetle beklenen Trump, Türkiye-İsrail ortasında çok daha büyük bir krizin önlenmesine yönelik olarak Ankara’ya bilhassa Suriye noktasında garanti vermeye ve bunu birtakım somut adımlarla desteklemeye çalışacaktır.
‘Tercihini yap’ diyecek
İsrail’in Suriye’ye dayattığı, bu ülkeyi bölmeyi hedefleyen, Türkiye’yi de önemli manada rahatsız eden muahede süreci konusunda Trump, Netanyahu’ya baskı yapmak suretiyle Ankara’yı rahatlatıcı adımlar atabilir. Öteki taraftan Ankara’nın baskısına karşın bu görüşmede Trump’ın Gazze ve Kudüs noktasında geri adım atması pek mümkün görünmüyor. F-16 satışları ile her ne kadar CAATSA yaptırımlarının kaldırılmasına yönelik bir adım atılmış olsa da, bu son bir adım olarak değerlendirilmeyecektir. Trump F-35’ler noktasında birtakım taahhütlerde bulunsa da bunun Kongre’ye takılacağını söyleyebiliriz. Bu görüşme ile her ne kadar önderler diplomasisi bağlamında değerli bir evre daha kat edilse de İsrail faktörü ABD-Trump siyasetini ipotek altında tutmaya çalıştığı sürece Türk-Amerikan bağlarında gerçek manada bir güçlü bağlantı, stratejik iştirak çok kolay olacağa benzememektedir. Ankara bunun farkında. Hasebiyle bu görüşmede birinci ağızdan ABD’ye “tercihini yap ve makul ol” istikametinde Ankara’nın net bildirisi verilecektir.
‘Kısa vadede net sonuç beklemiyorum’
Prof. Hasret Kayhan Pusane (Işık Üniversitesi Milletlerarası Bağlar Bölümü): Türkiye ile ABD bağlarındaki hususların hepsi çok karmaşık. Kısa vadede çok net bir sonuç beklemiyorum. Lakin iki başkanın bir ortaya gelip kendi siyasetlerini anlatması, birbirlerini anlamaları, istek ve maksatlarını direkt duymaları çok değerli. Bu görüşme tarafların birbirini daha güzel anlamasına ve ileride kıymetli bir gelişme kaydedilmesine taban hazırlayabilir. Basında öne çıkan bahislerin başında Türkiye-Suriye bağlamındaki gelişmeler geliyor. Lakin bu hususlarda kısa vadede çarçabuk somut bir sonuç çıkmasını beklemiyorum. F-16 ve F-35 bahisleri da başkanların gündeminde. Trump’ın açıklamalarından gördüğümüz kadarıyla F-35’lerle ilgili gelişmeler yaşanıyor üzere görünüyor. Bu bahis 2019’dan beri gündemde ve farklı tahlil teklifleri tekraren ortaya atıldı. Şimdiye kadar bir sonuca varılamadı lakin art planda dışişleri, savunma bakanlıkları ve büyükelçilikler aracılığıyla kesinlikle görüşmeler sürüyor. Önderler düzeyinde bir sonuca ulaşmak mümkün olabilir. Alışılmış bu işin bir de Kongre boyutu var. Kısa vadede görebileceğimiz gelişme, Trump idaresinin bu hususa olumlu bir bakış ve tahlil önerisi geliştirmesi olabilir. Sonrası Kongre’ye kalıyor. İdareler muahedeye vardıktan sonra Kongre’yi ikna etmeye yönelik adımlar atılacaktır. Türkiye’nin bölgesel hususlarda değerli bir aktör olması; Ukrayna, Gazze, Suriye sorunlarında bir güç ve kelam hakkı kazandırıyor. Türkiye değerli bir rol oynamaya devam ettikçe müzakerelerde kolaylaştırıcı bir ilerleme sağlanabilir.
