Uzatma kablosuyla şarj kâbusu! Kıvılcım meskenden yürüyor: ‘Araba çok, altyapı yok’
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Elektrikli otomobiller (EV) her tarafıyla çok ilgi çekiciler ancak sanki onların varlığına gereğince hazır mıyız? Neredeyse her apartmanın kapısında bir elektrikli aracın şarj olmayı beklediği düşünüldüğünde riskler pek de anlaşılıyor görünmeyebilir. Ancak bu otomobillerin sahipleri, otomobillerini apartmanlarından çektikleri uzatma kablolarıyla pratik ve hesaplı formda şarj etmek istediğinde işler değişiyor. Bir konuttaki elektrikli aygıtları çalıştıracak kadar güçlü pilleri olan otomobiller birebir vakitte yapının tamamını yok etme potansiyeline de sahip. Nasıl yani diyecek olursanız, elektrikli otomobillerin uzatma kablosuyla buluşması nedeniyle büsbütün kaybedilen gemiler, konutlar ve otomobiller olduğunu hatırlatmakta yarar var. 7 Kasım 2010’da ‘MS Pearl of Scandinavia’ gemisi, Oslo’dan Kopenhag’a giderken araç güvertesinde korkutucu bir kaza yaşandı. Elektrikli araç uzatma kablosuyla şarja başladığında yüzde 2 şarj düzeyindeydi. Yangın çıktığında ise araç yüzde 53’e ulaşmıştı. Yangın alarm sistemi, mürettebatı birinci olarak sabah 05.58’de duman sebebiyle uyarmıştı. Sprinkler sistemi birinci müdahaleyi başlattı, akabinde İsveçli itfaiyeciler helikopterle gemiye indirildi ve yangın 07.51’de söndürüldü. Uzatma kablosuyla yaşanan tek şarj yangını bu değildi. Sokaklarda ve apartmanlarda bu risk hâlâ var. Nedeni ise yapıların inşası sırasında şimdi asfalta teker değdirmemiş elektrikli otomobiller ve haliyle bunların şarj gereksiniminin hesaplanmamış olması. Peki ancak apartmanda yaşayan bir elektrikli araç sahibi aracını nasıl hesaplı formda şarj edecek? Bu bireyler istasyonlarda, her vakit 4 kat fazla şarj fiyatı ödemek zorunda mı kalacak? Kocaeli Üniversitesi Elektronik Ve Otomasyon Öğretim Üyesi Erkan Kocakaya, konuyu tüm ayrıntılarıyla Milliyet.com.tr’ye anlattı.
‘ELEKTRİKLİ OTOMOBİLLERİ KALDIRACAK ALTYAPI YOK’
İlk elektrikli otomobilin 1879’da yola çıkmasından 12 bin yıl evvel yerleşik hayat, Çatalhöyük’te keşfedilmişti. 1900’lerin başında ise artık inşa edilen her yapı elektrik tesisatıyla donatılıyordu. Lakin o periyotlarda elektrik en çok da aydınlatma için kullanılıyordu. Yani beyaz eşyalar ya da elektrik tüketen büyük aygıtlar şimdi hayatımıza girmemişti. İlk elektrik araç her ne kadar 1879’da yola çıkmış olsa da 2008’den sonra asfaltta, bu araçlarla daha fazla kişi müsabakaya başladı. Değişen ve gelişen teknolojide 1900’lerde yaşıyor olan biri nasıl Çatalhöyük’teki üzere yapılarda yaşayamıyorsa, artık de yaşanan kentler teknolojinin gerisinde kalıyor. Zira neredeyse her sokakta, hatta her binada olan EV’ler, bir halde şarj edilmeliydi. Herkes her seferinde şarj istasyonlarını tercih ettiğinde ise akaryakıtlı araçlar EV’lere oranla daha hesaplı durumda oluyordu. Peki lakin 10 katlı bir apartmanda yaşayan elektrikli araç sahibi, aracını nasıl şarj edecek? Pencereden uzatma kablosu sarkıtmak tek yol mu? Yoksa apartmanlar elektrikli araçlara şimdi hazır değil mi? Erkan Kocakaya şöyle açıkladı:
“Günümüzde elektrikli araç popülaritesinin artmasıyla şarj, en büyük problemlerin başında gelecek. Zira Türkiye olarak altyapı olarak bu sistemlere hazır değiliz. 2 yıl evvel aldığım meskende bile apartman girişinde trifaze besleme (yüksek güçlerde kullanılan bir elektrik besleme sistemi) varken, konuta gelen elektrik şebekesi monofaze. Bina yönetmeliği değişmesiyle yaklaşık 17-18 evvel konutlara trifaze elektriklerin gelmesi gerekiyor. Kablo kesitleri belirli bir çapa nazaran hazırlanıyor. Anlık olarak bir apartman tasarlanırken 6 kW kadar elektrik çektiği kabul edilerek bir tasarım yapılır. Lakin bir elektrikli arabayı konut prizinden şarj etmek istediğiniz vakit önemli sorunlar karşımıza çıkıyor. Meskenin anlık bir 6 kW’lık bir masrafı var. Arabayı şarj ederken 5-6 kW çekiyorsunuz. Meskende hiç mi lamba çalışmayacak yahut hiç mi fırın çalışmayacak, ütü çalışmayacak, bilgisayar çalışmayacak üzere düşünebilirsiniz. Bu sefer binanızın, iç tesisatını zorlamış oluyorsunuz. Bu çok büyük sorun. Zira esasen yangının en büyük sebeplerinden birisi bu fazla yüklenmeden ötürü oluşuyor. Bunları önlemek için yapabileceğiniz şey, sayacınızın olduğu noktadan elektrik kablosu dışarıya çekerek ve dışarıya koyacağınız bir kutu üzerinden şarj etmek. Böylece siz kendi kablonuzun kesitini yani kablo kalınlığını ayarlayabilirsiniz. Zira binalara gelen güç yani gücün en fazla olduğu yer bina girişidir. Yani en kalın kablonun geldiği nokta orasıdır. Sayacınızın çıkışından bunu alarak dışarıda bir kutuya götürmek ve bu kutu üzerinden de kendi otomobilinizi şarj etmek şu an için en sağlam yollardandır. Bunun alternatifi de güneş panelini kullanarak şarj etmektir. Güneş panelleri, akü sistemleri şarj ettikleri otomobiller için gerekli elektrik gücünü sağlar.”
YANGINA MANİ ANAHTAR, KABLONUN KALINLIĞINDA!
Yetersiz altyapı yangınların temelinde yatıyor olsa da, bu sorunun da tahlili ömrümüzü saran kablolarda gizli. Yani ne kadar büyük bir güce gereksiniminiz varsa o kadar kalın bir kablo kullanmanız gerekiyor. Tam da bu noktada konutlarımızdaki kablolar yetersiz kalıyor ve yangınlara davetiye çıkarıyor. Hele ki uzatma kabloları, telefon ve bilgisayarlar için bile önerilmezken, onlarla otomobil şarj etmek akla uygun değil. Bir istatistiğe nazaran, İsveç’te her yıl çıkan 3 bin 400 araç yangınının yalnızca yüzde 0,4’ü elektrikli araçlardan kaynaklanıyor. Elektrikli araç batarya yangınlarının yüzde 18 ila yüzde 30’u ise araç, şarja bağlıyken meydana geliyor. Her 100 bin elektrikli araçtan 25’i yangına sebep oluyor. Bildirilen yangınların sebebi araştırıldığında ise ortaya çarpıcı bir ayrıntı çıkıyor. İsviçre’de şarj sürecinden sonraki bir saat içinde 5 olay meydana geldi. Bu olayların bilinen nedenleri ortasında 3 husus dikkat çekiyor. İlki binanın elektrik arızasından kaynaklanmış, ikincisi uygunsuz kablo kullanımından, sonuncusu ise uzatma kablosu nedeniyle yaşanmıştı. Yani bina tesisatı ve kablonun özellikleri hayati kıymet taşıyor. Erkan Kocakaya bu durumu da açıkladı. Yangınları durduracak anahtar, yangınların çıkmasını en çok tetikleyen sebepteki düğümde yatıyordu.
“Uzatma kablosu neden otomobil şarjı için inançlı değil? Bir prizin üzerine bakarsanız 16 amper müellif. Yani 220 ile çarptığınız vakit yaklaşık olarak 3.6 kW’lık bir güç çekebilirsiniz. O prize taktığınız bir ütünün kablosu yahut bir elektrikli süpürgesinin kablosu ne kadar? En fazla 4-5 metre. Bu 4-5 metrede en fazla alabileceğiniz 3,5 3,5 kW’larda güç. Arabayı şarj ederken 5-6 kW’larda şarj etmeye çalışıyorsunuz. Bu sefer hem priziniz yorulacak hem bina içi tesisatınız yorulacak. Hazır makaralarla alıyorlar. Onunla ampul çalıştırırsınız yahut kolay otomobil yıkama materyalleri çalıştırılır, matkap çalıştırılır, kolay ısıtıcılar çalıştırılır. Lakin bunların kabloların kesitleri 3 x 1,5, 3 x 2,5 üzeredir. Bunlar otomobil için yetersiz. Neden? 5-6 kW’lık şarj çekmek istediğiniz vakit daha yüksek kesitli kablolara gereksiniminiz vardır. Bu durumda kablo ister istemez ısınır. Bir elektrikli süpürgeyi yarım saat çalıştırın kablonun ısındığını görürsünüz. Kablonun izolasyonu en yanıcı unsurlardan biridir. Yangın bu formda çıkar. Kablo ısınır, dışındaki izolasyon erimeye başlar. Kısa devreler başlar. İçeride birbirlerine kablolar değmeye başlar. Bu kablolar birbirine hafif temas etmeye başlar ve yangın çıkar. Dışındaki izolasyon yalıtım hedeflidir. Lakin yanıcı özelliği çok yüksektir.” – Erkan Kocakaya
ŞEBEKE ÇÖKERTEN ŞARJ! ‘GÜÇ KAYBI DEMEK ISI DEMEK’
Teknoloji süratle gelişirken, elektrikli otomobiller ve pil sistemleri de yerinde saymıyor. Her geçen gün daha kısa müddette şarj olan güçlü pillere sahip EV’ler trafikte karşımıza çıkıyor. Erkan Kocakaya’ya nazaran, elektrikli otomobiller 2030’dan sonra çok daha yaygınlaşacak. Yani altyapı problemleri her geçen gün daha da dikkat çekecek. Bunu bir apartman örneğiyle açıklayan Kocakaya, mesken eşyalarının bozulmasına neden olacak tehlikeye de değindi. “Anlık güç mevcut dizaynında apartmanda 5-6 araç olduğunu düşünürseniz, güç kullanımı şu ankinin en az yüzde 30-40 fazlasına çıkmış olacak. Bu iş bu türlü 5-6 kişi ve daha fazla oturulan apartmanlara döndüğü anda altyapılar yetersiz kalıyor. Bu büsbütün sizin binanızın girişe gelen elektrik kablosunun kalınlığı ve burada kaç kişinin şarj edeceğiyle alakalı gerekli teknik hesaplamalara bağlı. Aksi takdirde binalardaki şebeke dalgalanmalarından oluşabilecek aygıtta buzdolabının yanması, işte televizyonun yanması, bilgisayarın bozulması üzere bir sürü şeyle karşılaşabilirsiniz. Bu da komşular ortasında daima sorunlara neden olacaktır” diyen Kocakaya, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Uzatma kabloları her vakit tehlikelidir. 3 x 2,5 ya da 3 x 4 formunda kalın kablolarla trifaze tesisat çekilir. Prizden azamî elde edebileceğiniz güç 3,5 kW’lardayken, otomobil 4-5 çekmek istediği vakit siz şebekeyi zorlamaya başlıyorsunuz. Bir de buna uzatma eklendiği vakit ısındıkça ısınıyor. Otomobil sabaha kadar şarj oluyor. Uzatma kablosu kısa devre yaptı, yangın çıktı, meskenden otomobile kadar gitti, otomobil yandı. Bu büyük bir sorun. Elektrik kabloları uzadıkça üzerindeki dirençler artar ve direnç arttıkça da üzerinden geçen akımı ısı olarak aktarırlar. Bu türlü olunca uç uca eklenmiş metrelerce kablo daima bir güç kaybı oluşur. Bu güç kaybı kabloya ısı olarak aktarılır. Kabloya ısı olarak aktarılan şeyse şayet hakikaten limitlerdeyse kablo yani düşük kalınlıktaysa tehlikeli oluyor. Kablonun yalıtımları incelmeye, sonra ufak ufak birbirlerine elektriğin temas etmesine ve yangının çıkmasının en büyük sebeplerinden biri oluyor. En dikkat edilmesi gereken noktalardan birisi budur.”
