Uyurken ısıran sinek nasıl felç bıraktı? Kuşlardan alıp taşımış: Aşısı da ilacı da yok
Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Her şey Mehmet Buyruk Özbakan’ın ailesi tarafından Afyonkarahisar’daki bir cenaze merasimine götürülmesiyle başladı. Sonrasında yaşananlar ise sinemaları aratmayacak cinstendi. Uyurken bir sivrisinek tarafından ısırıldı lakin bu bildiklerimizden çok farklıydı. Isırmasıyla birlikte taşıdığı Batı Nil virüsü çocuğun beynini enfekte etti. Daha 1 buçuk yaşındayken yatağa bağımlı hale gelen şanssız çocuk sonrasında hortumla beslenmeye başladı. Pekala bu sivrisineklerin oburların farkı ne?
Batı Nil virüsünün enfekte sivrisineklerin insanları ısırmasıyla bulaştığını, ekseriyetle hafif hastalığa sebep olmasına karşın nadiren kanla beyin dokusuna ulaşıp beyin iltihabı (ensefalit) yaptığını söyleyen Çocuk Enfeksiyon Uzmanı Prof. Dr. Eda Kepenekli, “Sivrisinekler bu virüsü kuşlardan alıp insanlara taşıyor. Şimdi bu enfeksiyona karşı tesirli bir aşı yahut ilaç bulunmuyor. Beyin iltihabı dediğimiz ensefalitin de aktif bir antiviral tedavisi olmadığı için çocuğun ya da bireyin kendi bağışıklık sistemi enfeksiyonu ne kadar denetim edebilirse hasta o kadar güzelleşebiliyor. Dolayısıyla beyinde virüsün tuttuğu bölgeye nazaran çocukta ya da hasta olan şahısta sekeller, pürüzler kalabiliyor. Bazen bireyde görme, işitme, bilişsel işlevlerin kaybı olurken, bazen de hafız kaybı ya da çocuk hastamızda olduğu üzere bedenin pek çok motor işlevinde kayıplar yaşanabiliyor” dedi.
“Batı Nil virüsünü insan bedeninde öldüren ya da etkisiz hale getiren bir antiviral tedavisi şimdi keşfedilmediği için yapabileceğimiz şey, virüsün sebep olduğu hastalıklara takviye tedavileri vermektir. Mesela ateş varsa ateş düşürücü verilmeli, tansiyon değişiklikleri varsa deveranı destekleyecek sıvı tedavileri damar yolundan sağlanmalı, teneffüs yetersizliği bulguları varsa teneffüs aygıtına bağlanmalı yahut oksijen takviyesi verilmeli. Ya da Mehmet Emir’de olduğu üzere hasta ileride engelli kalıp besinlerini, besinini yutamayacak durumda olursa takviye hedefiyle mideye tüp takılabilir. Böylelikle hastanın ağızdan değil, direkt mideden mamalar yoluyla beslenmesi sağlanabilir. Aslında bu dayanak tedavileri pek çok nörolojik hastalık için de bu biçimde.” – Prof. Dr. Eda Kepenekli
‘TAHMİN ETTİĞİMİZDEN DAHA FAZLA GÖRÜYORUZ’
Batı Nil virüsü kaynaklı beyin iltihabı hadiselerinin yılda bir ya da iki defa olacak biçimde Türkiye’nin farklı kentlerde ortaya çıktığına dikkat çeken Prof. Dr. Eda Kepenekli, “Ancak iddia ettiğimizden daha fazla görüyor olabiliriz. Bunun sebebi, beyin iltihabı bulgularıyla gelen hastadan beyin omurilik sıvısı alındığında şahısta Batı Nil virüsü enfeksiyonunu gösterebilecek PCR testlerine artık daha kolay erişilebiliyor olması. Doğal bu PCR testleri her merkezde bulunmayabiliyor. Bu durumda da Batı Nil virüsünden şüphelenen doktorun aldığı beyin omurilik sıvısını (bel sıvısı ya da bel suyu olarak da biliniyor) halk sıhhati kurumuna yani referans merkezine göndermesi gerekiyor. Batı Nil virüsünün spesifik, özgün bir tedavisi bulunmuyor ancak yapılan testle başka enfeksiyonlara yönelik uygulanan ampirik tedavilerin gereksiz ve uzun periyodik verilmesini engelliyor” diyerek PCR testinin değerine dikkat çekti.
“Önceden sebebi bilinmeyen beyin iltihabı dediğimiz olguların bir kısmının artık bugün Batı Nil virüsü kaynaklı olduğunu biliyoruz” diyen Çocuk Enfeksiyon Uzmanı Prof. Dr. Eda Kepenekli, “Dünyada öbür coğrafik bölgelerle karşılaştıracak olursak bu enfeksiyonun ılıman iklimlerde daha fazla görülmesi bekleniyor. Zira ılıman iklimlerde sivrisinek popülasyonu daha fazladır” bilgilerini paylaştı.
Mevsimsel olan bu hastalık Amerika Birleşik Devletleri’nden Avrupa’ya ve Orta Doğu’ya kadar birçok ülkeyi etkiliyor. Batı Nil virüsü olayı birinci kere 1937 yılında Uganda’nın Batı Nil bölgesinde yaşayan bir şahısta görüldü. Virüs son 50 yıldır insanlarda görülmeye devam ediyor. Hastalığın yayılmasında kuşlar kıymetli rol oynuyor. Sivrisinekler, hastalığı taşıyan kuşların kanını emerek infekte olurken virus birkaç gün boyunca kuş kanında dolaşabiliyor. Sivrisineğin tükürük bezlerine giren virus, bu vektörler tarafından ısırılan insanlara ve at üzere hayvanlara geçip, bedenlerinde çoğalarak hastalığa neden oluyor. Hastalık direkt temas yoluyla bulaşmıyor. Dünya Sıhhat Örgütü (WHO)’ne nazaran virüsün bulaştığı insanların yaklaşık yüzde 80’inde rastgele bir belirti görülmüyor, yüzde 20’sindeyse Batı Nil ateşi gözlemleniyor. Belirtileri ortasında ateş, baş ağrısı, yorgunluk, beden ağrıları, mide bulanması, kusma ve nadiren bedende döküntü ile lenf bezlerinde şişlik var.
“Bu virüsten korunmanın en tesirli yolu sivrisinek kaynaklarını yani bataklık, sakin su birikintileri üzere yerleri mümkün olduğunca kurutmaktır. Bilhassa yapay göletler ve su birikintileri, bu sivrisineklerin çoğalmasına kolaylık sağlayacak ortamlar olabilir. Bundan sonraki basamakta ise üreyen, çoğalan sivrisineklerin insanlara ulaşmasını engellemektir. Burada da pencerelerimize hami takmak, gece uyurken bilhassa çocukların beşiklerinin ve yataklarının etrafının cibinliklerle, tüllerle örtülmesidir. Tabiat yürüyüşlerine çıkıyorsak ya da piknik yapıyorsak eşofmanımızın paça kısımlarını çoraplarımızın içine sokmalıyız. Mümkün olduğunca ince, uzun kollu giysilerle tabiatta vakit geçirmeliyiz. Bu prosedür bizleri yalnızca sivrisineklerden değil, kenelerden de, öteki ziyanlı haşerelerin ısırığından da koruyacaktır.” – Prof. Dr. Eda Kepenekli
Giysilerle bu tedbirleri aldıktan sonra açıkta kalan bölgelere, sivrisinek ısırıklarından koruyan krem, losyon yahut spreyleri uygulamanın büyük kıymet taşıdığına değinen Prof. Dr. Eda Kepenekli, kelamlarına şöyle devam etti: “Bu da cildimizi böcek ısırıklarından koruyacaktır. Aslında son derece tesirli bir prosedürdür. Artık günümüzde cilde çok daha az ziyanı olan, organik dediğimiz kovucu formlara erişimin daha da kolaylaştığını söyleyebiliriz.”
İNSANDAN BEŞERE GEÇEBİLİYOR ANCAK…
Batıl Nil virüsünün koleks cinsi enfekte sivrisineklerin insanları ısırmasıyla bulaştığını söyleyen Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Gökçe Demir de, “Söz konusu bu virüs, en çok sivrisinek ısırıklarıyla insanlara bulaşıyor. Beşerden beşere bulaş fakat gebelik esnasında, doğumda ya da emzirme sırasında anneden bebeğe geçiyor. Tekrar kan ve organ nakillerinde de beşerden beşere geçebiliyor” dedi.
İstanbul’da hastalığın ağırlaştığı yerler ortasında Avrupa yakasındaki Küçükçekmeçe, Büyükçekmeçe, Beylikdüzü, Avcılar tartı kazanıyor. Buralardaki göl ve göletlerdeki sivrisineklerin kümelenmesi büyük tehlike olarak nitelendiriliyor. İstanbul dışında ise Edirne, Kırklareli, Bursa, Adana, Osmaniye ve Antakya’da benzeri örnekleri görüldü.
“Aslında bu virüsle enfekte sivrisinek tarafından ısırılmış ve virüsü bedenine almış insanların yüzde 80’i hiçbir bulgu geçirmeden hayatlarına devam ediyorlar. Lakin bu virüsü kapmış şahısların yüzde 20’si yani 5 şahıstan 1’inde ateş, kas eklem ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal üzere yakınmalar oluyor. Bizi en çok korkutan kısım ise yüzde 20’nin içindeki yüzde 1’lik nörolojik bulgular oluyor. Zira semptom ve yakınmalar görülen bu popülasyonun yaklaşık yaklaşık yüzde 1’inde; beyin ve beyin zarını tutan, o bölgelerde iltihap yapan ve hasebiyle ense sertliği, şuur değişiklikleri, koma ve felçlerle giden hatta mevte yol açabilen bir durum da görülebiliyor.” – Uzm. Dr. Gökçe Demir
GÜNDÜZLERİ SAKLANIP GECELERİ ISIRIYORLAR
Hastalığın bilhassa yaz aylarında ya da sonbaharın başında ortaya çıktığına dikkat çeken Uzm. Dr. Gökçe Demir, “Bu virüse sivrisineklerin ağır olabileceği; kirli su birikintileri, ırmaklar, bataklıklarda rastlamak mümkün. Genelde gündüzleri bodrum katlarında ve ağaç kovuklarında saklanan bu sivrisinekler, daha çok geceleri insanları ısırıyor. O yüzden sivrisineklerden korunmak büyük değer taşıyor. Bilhassa geceleri sivrisineklerin ağır olduğu bir bölgede dışarı çıkacaksak, kesinlikle uzun kol ve paçalı giysiler giymeli ya da bedenimize sivrisinek kovucular uygulamalıyız. Yine sivrisineklerin ağır olduğu bir bölgede yaşıyorsak, konutumuzun kapı ve pencerelerine teller takmalı ya da dışarıda uyuyorsak cibinlikle uyuyarak kendimizi bu sineklerden korumalıyız. Sivrisinek ısırığına eşlik eden ateş üzere bir belirti varsa hastaneye başvurmakta yarar var” ihtarında bulundu.
