Üretim artacak ithalat bitecek! Hayvancılıkta üretimin temelinde aile işletmeleri, gençler ve bayanlar var
DUYGU ERDOĞAN / İSTANBUL – Tarım ve Orman Bakanlığı yeni dönem hayvancılık sistemini, ithalatı gündemden çıkarma maksadıyla kuruyor. Bu maksadın temelinde ise küçük aile işletmeleri ile bayan ve gençler var. Büyükbaş hayvancılıkta üretimi artıracak teşviklerin küçükbaş hayvancılıkta da uygulanması gündemde. Bu modelin tıpkı vakitte kırsalda nüfusu artırması da bekleniyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ait hayvansal üretim istatistiklerine göre büyükbaş hayvan sayısı 2024’te bir evvelki yıla kıyasla yüzde 2.4 artarak 16 milyon 986 bine; küçükbaş hayvan sayısı ise 2024’te bir evvelki yıla nazaran yüzde 4.8 artarak 54 milyon 903 bine çıktı. Bilgiler hayvancılıktaki gelişime işaret etse de son yıllarda artan canlı hayvan ve karkas et ithalatı sürüyor. Ramazan ayında da et fiyatlarını istikrarda tutmak için ithalat yapıldığı belirtilmişti. 2025’ten itibaren ithalatın önüne geçecek yeni modeller üzerinde ağır çalışmalar yapıldığı görülüyor.
Planlar yapıldı
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, son olarak bakanlığın bütçe görüşmelerinde de hayvan varlığının verimli biçimde artırmaya odaklandıklarını bu sayede et ithalatını ülkenin gündeminden çıkaracak planlamalar yaptıklarına dikkat çekmişti. Buna nazaran, hayvancılık dayanaklarının artacağı, aile işletmelerine müspet ayrımcılık yapılacağı görülüyor. 2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’ndaki datalara nazaran, hayvancılığa sağlanan takviyenin bu yıl toplam 19 milyar 740 milyon liraya ulaşması, gelecek yıl ise yüzde 37.5 artışla 27 milyar 150 milyon lira olması planlandı. Bakan Yumaklı, “3 yıllık planlama periyodu sonunda, büyükbaş hayvan varlığını 16.6 milyondan 17.7 milyon başa, küçükbaş hayvan varlığını 52.4 milyondan 61.1 milyon başa çıkarmayı hedefliyoruz. Planlama periyodu sonunda et ithalatını ülke gündeminden çıkaracağız” dedi.
Yeni takviye neler getiriyor?
Damızlık ve besilik hayvan varlığının artırılması için Et ve Süt Kurumu (ESK) ile Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) işbirliğiyle büyükbaş hayvan rezervi oluşturulüyor. Proje kapsamında üretilecek olan hayvanlar üreticilere uygun şartlarla sağlanacak. Bu kapsamda ayın başında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Kırsalda Rahmet, Hayvancılığa Dayanak Projesi açıklandı. İlk kere hayvancılık işine gireceklere hamile hayvan temin edilmesi öngörülen hayvancılık projesi kapsamında gençlere, kadınlara ve aile işletmelerine minimum 5 hayvan, azamî 15 hayvan olmak üzere damızlık hamile hayvan temini yapılacak. Bu kapsamda Ziraat Bankası’ndan 2 yıl ödemesiz 3 ile 5 yıl vadeli sübvansiyonlu kredi kullanılabilecek. Üreticilerin 1 yıl boyunca aylık 1 minimum fiyat meblağı kadar, yani toplamda yıllık 270 bin liralık bakım ve besleme masrafını devlet karşılayacak. Ayrıyeten üreticiler hayvanlarını TARSİM’den 1 yıl sigortalı olarak alacak, bunun da bedeli devlet tarafından ödenecek.
Başvurular İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlükleri üzerinden yapılacak; birinci hayvanlar martta teslim edilecek. Verilecek hamile hayvanların 7-8 ay sonra doğurduğunda hayvan sayısının ikiye katlanacağını da hatırlatan Bakan İbrahim Yumaklı verilecek hayvanların aşılarının tam, kaliteli hayvanlar olacağını söz etti.
‘Yerli üretimi artırmak mecburiyetindeyiz’
Hayvancılıkta ithalata tüketicinin uygun fiyata kırmızı ete erişimini sağlamak için orta ara başvurulduğunu hatırlatan Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği (TÜDKİYEB) Genel Lideri Nihat Çelik, bu sorunun temel olarak yerli üretimi artırarak çözülebileceğini söyledi. İthalatın büsbütün gündemden çıkması için ‘yerli üretimimizi artırmak mecburiyetindeyiz’ diyen Çelik, “Üretimin artması için de üretimin önündeki manilerin kaldırılması gerekmektedir. Öncelikle üretimdeki girdi maliyetlerinin düşürülmesi ve verilmekte olan takviyelerin günün ekonomik kaidelerine nazaran ele alınarak verilmesidir. Küçükbaş hayvancılık açısından biz her vakit ithalat bir yana ihracat potansiyelimizin ziyadesiyle var olduğunu söylüyoruz. Üretmekten öteki bir dermanımız olmadığını ve yıllardır yapılan ithalatın deva olmadığını herkes görüyor. Münasebetiyle hayvancılıkta ithalata son vermenin yolu üretimin artırılmasından geçmektedir. Bu manada da toplam kırmızı et üretiminde yaklaşık yüzde 30 hisseye sahip olan küçükbaş hayvancılığın hissesi daha fazla artırılmalı, küçükbaş hayvan yetiştiricileri daha fazla desteklenmelidir” değerlendirmesini yaptı.
Sütteki gelişmeler sorunu büyütüyor
Hayvan varlığını tehdit eden kıymetli etkenlerden biri ise son yıllarda süt üreticileri tarafında yaşanan kahırlar oluyor. 2018’den bu yana düşük talep ve düşük fiyat problemi çözülemeyen üreticilerin dişi hayvanları bölüme göndermesi, hayvan varlığının azalması ve istenilen seviyede artmamasının önünde önemli bir pürüz görünüyor. Son olarak Ulusal Süt Kurulu çiğ süt litre tavsiye fiyatını 17.15 lira düzeyine getirdi fakat bölümde bu fiyat altına satın alma yapılıyor. Hayvan yetiştiricileri öncelikle bu sorunun tahliliyle büyükbaşta yine bir talep artışı yaşanacağını iletiyor.
