Üçlü sonda tehlikeli gerilim! Ada uyuşmazlığı alevlendi: Santa Rosa kimin?
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Güney Amerika’da son günlerde Peru ve Kolombiya ortasındaki hudut uyuşmazlığı tekrar alevlenmiş durumda. Bu uyuşmazlıkta kimin hatalı olduğu ise tam olarak net değil. Bir taraf, cürümlünün geçtiğimiz ay Amazon Irmağı’ndaki ufak bir adayı Peru toprağı olarak ilan eden Peru olduğunu savunurken, başka taraf ise Peru’nun topraklarına ‘el koyduğunu’ argüman eden Kolombiya’yı suçluyor. Peru’nun hafta başında Santa Rosa de Yavari Adası’na asker gönderip bayrak çekmesinin akabinde, Kolombiya Devlet Lideri perşembe günü savunma bakanı ve askeri öğrencilerle birlikte bölgeye gitmişti. Şu an için devlet liderleri ortasında bir kelam duellosuna dönüşen bu tansiyonun nasıl sonuçlanacağı ise şimdi tam olarak bilinmiyor.
Her iki başkan de ülkelerinin egemenliğini koruduklarını söylüyor. Lakin birçok bireye nazaran her iki liderin temel gayesi, gündem değiştirmek. Misyon müddetlerinin sonlarına yaklaşan Peru ve Kolombiya Devlet Liderleri hakkında çeşitli suçlamalar bulunuyor. Tam da bu devirde liderlerin hudut uyuşmazlığını gündeme getirmesinin tesadüf olmadığı yorumları yapılıyor.
‘KONUŞULACAK BİR ŞEY YOK’
Sınır uyuşmazlığının tekrar alevlenmesinin ardındaki nedenlerden birisi olarak her iki lider için de farklı suçlamalar mevcut. Kolombiya lideri Gustavo Petro’nun adaya olan ani ilgisinin ardında, vaatlerini gerçekleştirmek konusunda yeteri kadar başarılı olamamış olması ile birlikte uyuşturucu unsur bağımlısı olduğu tarafında argümanlar bulunduğu belirtiliyor. Lakin Petro, argümanları reddederek ada için verdiği çabanın daha büyük bir problemle ilgili olduğunu, sıkıntının Kolombiya’nın hayati kıymet taşıyan Amazon Irmağı’na olan ana erişimini korumak olduğunu savunuyor. Bu amaçla geçtiğimiz perşembe günü Santa Rosa de Yavari Adası’na birkaç dakika uzaklıkta olan Leticia kentine giden Petro, “Kolombiya, Peru’nun kelamda Santa Rosa Adası üzerindeki egemenliğini tanımıyor! Milletimizin haklarını savunmalıyız” dedi.
Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro
Peru Devlet Lideri Dina Boluarte hakkında ise çeşitli rüşvet suçlamaları olduğu biliniyor. Ek olarak, kendisinin insan haklarından sorumlu olduğuna yönelik savlar da var. Boluarte’nin son yapılan anketlerde halk takviyesinin yüzde 3’e kadar düştüğü ve bu sebeple ‘dikkat dağıtacak’ bir ‘çıkış yoluna’ gereksinimi olduğu yorumları yapılıyor. Geçtiğimiz günlerde Asya seyahatine çıkan Boluarte, Kolombiya Devlet Başkanı Petro’nun sözlerine adanın uzun yıllardır Peru’ya ilişkin olduğunu söz ederek Kolombiya ile çözülecek bir sorun olmadığını söyledi.
ADA HALİNE GELMESİ 50 YIL ÖNCEYE DAYANIYOR
Tartışmaya neden olan ada, her iki ülkenin de başşehrine yaklaşık bin 500 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Amazon Nehri’nin ortasında bulunan ada, Kolombiya, Peru ve Brezilya’nın paylaştığı üçlü hudutta yer alıyor. Bu bölgenin turizm başta olmak üzere birçok kesim için merkezi bir pozisyon olduğu biliniyor. Adanın bulunduğu bölgenin son yıllarda uyuşturucu ticaretinde de kıymetli bir geçiş noktası haline geldiği belirtiliyor. Santa Rosa de Yavari Adası’nın tam manasıyla bir ada haline gelmesi ise yaklaşık 50 yıl önceye dayanıyor. Amazon Irmağı’nın menderes halindeki kıvrımlı yapısı sebebiyle oluşan erozyon ve tortuların yaptığı birikimle Santa Rosa de Yavari ortaya çıktığı günden bugüne kadar gelen müddette daha evvel de hudut uyuşmazlığı sebebiyle savaşan iki ülke ortasındaki uyuşmazlıklardan birisi olmaya devam ediyor.
Peru Devlet Başkanı Dina Boluarte
Son yıllarda ırmak yatağında yaşanan değişim de tartışmayı alevlendiren konulardan birisi. Son yıllarda Amazon Irmağı’nın yatağı giderek Peru tarafına gerçek kaydı ve araştırmacılara nazaran Kolombiya’nın ırmakla olan ilişkisini yakın bir vakitte büyük oranda kaybedebilir. Bu durum, ırmağın Kolombiya tarafında ekonomik manada önemli sıkıntılara sebebiyet verebilir.
‘ÖLENE KADAR PERULU KALACAĞIZ’
Peru Devlet Başkanı Dina Boluarte, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada Santa Rosa de Yavari Adası’nın aslında yakınlarında bulunan Chineria isimli daha büyük olan adanın bir modülü olduğunu ve her iki toprak kesiminin da Peru’ya ilişkin olduğunu söyledi. Adanın belediye başkanı Ivan Yovera ise kültürel manada Peru’ya daha yakın olduklarını söyleyerek, “Biz Peruluyuz ve ölene kadar da o denli kalacağız” dedi. Yovera, ada üzerinde Peru’ya bağlı kamu kurumları ve Peru ordusuna ilişkin bir kışla bulunduğunu da hatırlattı. Ada halkının çoğunluğunu 1960’lı yıllarda Peru’dan gelen insanların oluşturduğunu söyleyen Yovera, adadaki insanların Peru’ya mahsus yemekler yediğini ve Peru ulusal marşını söylediğini belirtti.
‘AMAÇ, DAHA FAZLA KAMUSAL YATIRIM YAPILMASI’
Temmuz ayında Peru Devlet Başkanı Boluarte, Santa Rosa de Yavari’yi Peru’nun Loreto Eyaleti’ne bağlı bir bölge haline getiren ve burayı ‘Santa Rosa de Loreto’ olarak isimlendiren bir bildiriyi imzaladı. Kongreden yapılan açıklamada, kararın gerisindeki temel emelin bölgeye daha fazla kamusal yatırım yapılması olduğu bilgisi paylaşıldı. Bu yasal düzenlemenin ardından Kolombiya lideri Petro, yeni yasayı bir provokasyon olarak gördü. Bu ayın başlarında X platformunda ada hakkında paylaşımlar yapmaya başlayan Petro, “Peru hükümeti, Kolombiya’ya ilişkin bir bölgeyi ele geçirdi“ sözlerini kullandı. Kısa müddet içinde adaya çok yakın olan Leticia kentinde gideceğini ilan eden Petro, ülkesinin ırmağa olan erişimini kaybetmemesi gerektiğini söyledi. Petro, yaptığı basın açıklamasında verdiği reaksiyonun seçimlerle ilgili olmadığını belirterek, iki ülke ortasında yapılan 1934 tarihli mutabakata nazaran ırmakta oluşan yeni adaların kime ilişkin olacağı konusunda görüşmeler yapılması gerektiğini söyledi. Lakin Peru, mutabakatın bu halde yorumlanmasına karşı çıkıyor.
Santa Rosa de Yavari Adası’nın Peru’ya ilişkin olarak kalması, ilerleyen yıllarda ırmak yatağının yer değiştirmesi halinde Kolombiya’nın Amazon Irmağı ile olan kontağını kesebilir. Kolombiya’nın Amazon Nehri’nden kopmasını stratejik bir kayıp olarak gördüğünü söz eden Petro, şu an için adaya gitmeyi düşünmediğini ve bu atağın durumu daha da gergin hale getirebileceğini söyleyerek, “Bu bir savaş ilanı olurdu. Ben hâlâ bir savaştan kaçınmak istiyorum” dedi.
