Üç ayaklı kedi ötekilerin bienali
Seray Şahinler – İstanbul Bienali, uzun bir ortadan sonra kente döndü ve kapılarını sanatseverlere açtı. Bu yıl, İstanbul’un simgesi kedilere “Üç Ayaklı Kedi” başlığıyla atıf yapan bienalin 18’inci edisyonu dün başladı. Bienal bu yıl Christine Tohmé’nin küratörlüğünde, Koç Holding’in katkılarıyla sanatseverlerle buluşuyor. 30’u aşkın ülkeden 47 sanatkarın 100’ün üzerinde yapıtı, Beyoğlu-Karaköy çizgisinde birbirine yürüme aralığındaki sekiz farklı noktada, 23 Kasım’a kadar fiyatsız gezilebilecek.
Lübnanlı küratör Christine Tohmé, şubat ayında düzenlenen birinci basında toplantısında bienalin bir sorular bütünü olacağına, yeni edisyonun yangının tam ortasındaki dünyadan, lakin bilhassa Orta Doğu’dan yükselen çığlıkları duyuracağına dair sinyalleri vermişti. 18. İstanbul Bienali’nin sacayağı dünyanın her köşesindeki, kişisel, toplumsal yangınlara, soykırımlara, yıkılan, yağmalanan kentlere, yok edilen lisanlara, ekolojik krizlere, sömürgeciliğe, çevresel sömürüye, yok sayılanlara, dijital manipülasyonlara ve değiştirilen iklimle, tahrip edilen kültürlere odaklanıyor. Yani bu bienal bir nevi günümüz dünyasında ötekilerin bienali, nizam dışına itilerek bedel ödeyenlerin sesi!
Tohmé’nin kurmaya çalıştığı bu yapı, olay ile yansılar ortasındaki eşikleri ve bu eşiklerin tutarlılığını takip ediyor. Bu türlü bir atmosferde her şey korunaklı üzere görünen iki fikir ortasında, kendini muhafaza ve gelecek olasılıkları ortasında tekinsiz bir anlatıya dönüşüyor. Üç ayaklı kedi, dört ayak üzerine düşmüyor ve Tohmé’nin vurgulamak istediği formda, kıymetli olanın bir bütünlük hâline geri dönmek değil elde kalanı tekrar kurgulama ve ondan bir varlık çıkarma ihtimali üzerinde duruyor.
Elhamra Han, Eski Fransız Yetimhanesi’nin bahçesi, Galata Rum Okulu, Zihni Han, Muradiye Han, Galeri 77, Meclis-i Mebusan 35, Külah Fabrikası bu yılın yerleri. Hepsi birbirine yürüme arasında seçilmiş. Bu da küratöryel kurgunun bir parçası. Galata Rum Okulu ve Fransız Yetimhanesi idmanlı yerler olsa da küratör, kentin hafızasında yer etmiş, her biri kendine has tarihî bellek taşıyan alanları bienal vesilesiyle bugünün şahidi kılıyor.
Külah Fabrikası’ndan emeğe hürmet çağrısı
Bienalin en merak edilen köşelerinden biri, Karaköy’deki eski Külah Fabrikası’ydı. Murakıp Sokak’ta yer alan fabrika, herkesin bir biçimde önünden geçtiği ama varlığından haberdar olunmayan, kentin unutulmuş hafıza köşelerinden biri. Fabrikanın bienal için kapılarını açması endüstriyel ve mimari hafızayı hatırlatması bakımından değerli. Burada yer alan Prizrenli sanatçı Doruntina Kastrati’nin, “Şarkıları Yutan Bir Korno” isimli yerleştirmesi, yerin geçmişteki yeriyle konuşan bir iş. Sanatçı İstanbul’daki lokum fabrikaları üzerinden bayan işçilerin görünmez emeğine odaklanıyor. Fabrikanın üst katındaki iki odaya yayılan yerleştirmede yer alan dört görüntü ekranı, taban şartları, bitmeyen mesailer, tekrar eden fiziki döngülere yolladığı frekanslar ve titreşimlerle, ses-emek-üretim ortasındaki bağları inceliyor.
Sanatçılar: Doruntina Kastrati, Claudia Pagès Rabal
Yetimhanede kadim su anlatısı
Eski Fransız Yetimhanesi’nin bahçesinde Kudüs doğumlu Khalil Rabah’ın “Kırmızı Rotavesati” isimli işini görebilirsiniz. Mekânsal müdahale olan bu yapıtta sanatçı yerleştirmeyi uzunluktan boya kesen dar bir su kanalının içinde, suyun akışkanlığına tezat oluşturan sabit kırmızı metal bir boruyla alanı hem bölüyor hem birleştiriyor. Bu boru yetimhane bahçesinden bir vakitler geçen su kaynağına atıf yaparken kırmızı çizgileriyle sonları çiziyor ve iklimin ve jeopolitik baskıların altında var olması günden günde zorlaşan su kaynaklarını anımsatıyor.
Zihni Han’da zihinsel yollar
1930’da bir gemi acenteliğinin merkez binası olarak yapılan ve 1973’te yine inşa edilen Zihni Han, binealde kullanılmak üzere yakın vakitte yenilendi. Burada natürmort geleneğinden beslenen, zaman-mekân ve kimlik üzerine düşünen Tainanlı Chen Ching-Yuan, bir hayat pazarlaması olarak kabul gören ‘wellness’ kültürüne atıf yapan Glasgowlu Jasleen Kaur ve bienalin en tinsel işlerinden, mevlit geleneğine temas eden Kahireli Rafi Greiss’in işleri öne çıkanlar ortasında. Greiss, İslamiyetteki mevlit geleneğini bir tecrübe olarak incelerken, varoluşun ve değişen şuur hâllerinin bedensel-ruhsal boyutlarını araştırıyor. Tiflis sokaklarında bulduğu bir piyanoya tekrar hayat veren sanatçı, bir vakitler İskenderiye’deki mevlit buluşmalarında sufi mescitlerinin eşiklerini belirleyen Mevlit Paspasları’nı da bienale taşıyor.
Sanatçılar; Abdullah Al Saadi, Willy Aractingi, Karimah Ashadu, Chen Ching-Yuan, Ian Davis, Celina Eceiza, Pélagie Gbaguidi, Rafik Greiss, Jasleen Kaur, Valentin Noujaïm, Marwan Rechmaoui, Stéphanie Saadé, Sara Sadik, Sohail Salem, Elif Saydam, Selma Selman
