Türkiye’nin zaferi Yunanistan’ın felaketi
AYDIN HASAN / ANKARA – Yunan ordusu, 15 Mayıs 1919’da İzmir işgalini başlattı. Yunan birlikleri, İzmir rıhtımına İngiliz, Amerikan ve Fransız savaş gemilerinin muhafazası altında çıktı. İzmir’in işgali, aslında Türk varlığının Anadolu’dan sökülmesi planının uygulamaya konulduğunun işaret fişeğiydi; Yunanistan için de “Meagali İdea” olarak isimlendirilen Büyük Yunanistan’ı kurma planının hayata geçmesi demekti. İşgalle birlikte demografik yapıyı değiştirmek için Türk halkına yönelik katliamların başlaması şaşırtan değildi.
İşgalle birlikte direnişin de tohumları serpildi. Hasan Tahsin işgale birinci kurşunu, Sarı Kışla önünde Efzun Alayı’nın bayraktarına sıktı. “Zito (yaşasın) Venizelos” diye bağırmayan bir Türk subayı ise tam 22 defa süngülendi. Birinci gün İzmir’de asker ve sivil 400 kişi şehit edildi. İşgalin etraf kasaba ve köylere yayılmasıyla birlikte iki gün içinde katledilen Türklerin sayısı 4 bine çıktı. 22 Haziran 1920’de Yunan ordusu, Gediz’e kadar gelmişti. Bu sırada Atina’da Elefterios Venizelos Hükümeti düştü. Eski Kral Konstantin sürgünden dönerek iktidarı ele aldı. İdarenin değişmesine karşın Anadolu’daki işgal sürdürüldü. Yunan kuvvetleri, 1921 yazı prestijiyle İzmir ve Bursa’nın yanı sıra Kütahya, Afyon ve Eskişehir’i de işgal etmişti.
TEK YOL TAARRUZ
Yunan Büyük Taarruzu, 23 Ağustos 1921’de başlatıldı. Sakarya’nın gerisinde tertiplenen Türk ordusu, efsanevi bir direniş gösterdi. Sakarya Savaşı ile Yunan taarruzu geri püskürtüldü. 1922 yılına gelindiğinde artık seçenek kalmamıştı: Ya büyük bir taarruz ile Yunan ordusu imha edilecek ya da vatan kaybedilecekti. Büyük Taarruz, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde 26 Ağustos 1922 sabahı, Gemlik ile Söke ortasındaki 650 kilometrelik cephenin tümünde başladı. Cephe genişti fakat savaşın odak noktası Afyon Ovası oldu.
İZMİR KURTULDU
Türk birliklerinin asker sayısı 207 bin 942; Yunan birliklerinin asker sayısı ise 224 bin 992 idi. Türk ordusunda 8 bin 659, Yunan ordusunda 6 bin 565 subay yer alıyordu. Türk ordusunda 92 bin 792 tüfek, 2 bin 25 hafif mitralyöz, 839 ağır mitralyöz, 323 top, 10 uçak, 298 kamyon ve 33 araba vardı. Yunan ordusunda ise 90 bin tüfek, 3 bin 139 hafif mitralyöz, bin 280 ağır mitralyöz, 418 top, 50 uçak, 4 bin 36 kamyon ve bin 776 otomobil-ambulans bulunuyordu.26 Ağustos 1922’de Kocatepe’den başlatılan Büyük Taarruz, 30 Ağustos’ta zaferle sonuçlandı. İzmir; 3 yıl, 3 ay, 24 günün akabinde 9 Eylül 1922’de işgalden kurtuldu.
Mustafa Kemal, düşmanlarının da hürmetini kazanmıştı.
SONUÇLARI AĞIR OLDU
Büyük Zafer, Yunanistan için siyasi ve toplumsal sonuçları ile de bir felaketti. Yunan ordusu, Afyon Ovası’nda imha oldu. Kurtulanlar da gemiler ile Yunanistan’a kaçtı. Yunan birlikleri, ilerleyen günlerde Trakya’dan da çekilmek zorunda kalacaktı. Felaketin artçı sarsıntıları, Yunanistan’ta devam etti. “Küçük Asya bozgunu”ndan kurtulan subaylar, 11 Eylül 1922’de hükümet darbesi yaptı. Kral Konstantin, bir sefer daha tahtını bırakmak zorunda kaldı. Bozgunun sorumlusu olarak gösterilen altı kişi askeri mahkemede (divan-ı harp) yargılandı. 31 Kasım 1922’de parlamento salonunda başlayan divan-ı harp, 15 gün sürdü. Davada ortalarında kısa müddetliğine başbakanlık yapmış üç kişi; Dimitris Gounaris, Nikolaos Stratos, Petros Protopapadakis ile Dışişleri Bakanı Yorgios Baltacis, Savunma Bakanı Nikolaos Theotokis, Anadolu Orduları Kumandanı General Yorgios Hacianestis vatan hainliği suçlamasıyla idam cezasına çarptırıldı.
Yunan Ordusu’nun Başkomutanı Nikolaos Trikopis
YUNAN KUMANDAN TRİKOPİS: ATATÜRK’E HAYRANLIK DUYMAYA BAŞLADIM
Türkiye’nin Atina Büyükelçiliği, 1952 yılında Yunanistan’a ziyarette bulunan Türk gazeteci heyeti onuruna bir davet verdi. Heyetteki isimlerden biri, Türk basınının duayen ismi Hıfzı Topuz idi. O yıllarda 80’li yaşlarına gelmiş olan, Yunan Ordusu’nun Başkomutanı Nikolaos Trikopis de Atina’daki bu davetin Yunan konukları ortasındaydı. Trikopis, o davette Hıfzı Topuz’a şunları anlatacaktı:
“2 Eylül 1922 gecesi, Türk askerlerine esir düştüm. Sağ kalan birliklerimiz, İzmir’e hakikat kaçmaya çalışıyordu. Bu, bizim için büyük bir yenilgiydi. Beni, evvel Garp Cephesi Kumandanı İsmet Paşa’ya götürdüler. İsmet Paşa da beni yanına alarak, Mustafa Kemal Paşa’nın huzuruna çıkardı. Mustafa Kemal Paşa, beni mert bir askere yakışır halde kabul etti. Kendisinin şu kelamlarını o gün bugün hiç unutmadım: ‘Üzülmeyin general; siz, misyonunuzu sonuna kadar yaptınız. Askerlikte mağlup olmak da vardır. Napolyon da vaktiyle esir olmuştu. Siz bizim konuğumuzsunuz. Yakında her şey düzelecektir. İstirahat ediniz.’ Mustafa Kemal Paşa’nın bu ince ve nazik davranışı üzerine, bu büyük kumandana karşı içimde hayranlık duymaya başladım. Aslında, bizim Anadolu’da ne işimiz vardı? Biz, yabancı devletlere alet olduk. Sizden de, bizden de bu denli insan öldü. Bu kadar şehit verdik. Sonunda ne oldu? İşte, bugün kardeşiz. Yanılgı idi Anadolu harekâtı; hem de muazzam bir yanılgı…”
Topuz; bu ziyareti sırasında Trikopis’in her 29 Ekim’de Cumhuriyet Bayramı’nın kutlanması merasimleri çerçevesinde Atina’daki Türkiye Büyükelçiliği’ne gidip Atatürk’ün büyük uzunluk fotoğrafı önünde hürmet duruşunda bulunduğunu da öğrenecekti.
İNSANLIK UTANCI
Yunan ordusu, İzmir’e gerçek geri çekilirken gerisinde bir insanlık utancı bırakacaktı. 1 Eylül 1922’de Yunan askerleri, bilhassa Uşak’ta büyük bir vahşet sergiledi. Türk ordusunun önünden kaçan askerler, köyleri ateşe vererek halkı canlı diri yaktı, bayanlara tecavüz etti, çocukları katletti. Uşak’ta yaklaşık 200 kişi yanarak öldü. Katliamlar; kaçış güzergahında yer alan Alaşehir, Manisa, Turgutlu ve Salihli ile köylerinde de sürdü.
Tarihçi ve muharrir Lord Kinross, bu görüntüyü “Bölgedeki kasabaların birden fazla harabeye dönmüştü. Uşak’ın üçte biri artık yoktu. Alaşehir, yamaçları tahrif eden karanlık bir kavrulmuş boşluktan diğer bir şey değildi. Köyün gerisine köy, Yunan askerleri tarafından kül yığını haline getirildi. Tarihi kutsal kent Manisa’daki 18,000 binadan yalnızca 500’ü ayakta kaldı” diye özetleyecekti. Amerikalı tarihçi Justin McCarthy ise, işgal sırasında 640 bin sivil Türk’ün Yunan ordusu tarafından öldürüldüğünü belirtecekti.
