Tüketici almayınca rafa ‘indirim’ geldi!
DUYGU ERDOĞAN- Market raflarında indirimli eser olarak satılan pek çok eserde ‘gerçek indirim’ olup olmadığı tartışılıyor. Bilhassa son periyotta yüksek fiyat artışları süren meyve ve sebzedeki haftalık hatta günlük değişen fiyatlar, tüketicide soru işaretlerini artırıyor. Tüketici yüksek fiyatlara reaksiyon gösterip en uygun fiyata satan markete gidiyor, gerekirse o eseri almıyor. Bu nedenle market raflarında ‘indirim’ hareketinin daha sık yapıldığı görülüyor. Lakin indirimin gerçek olması için meyve ve zerzevat üzere daha kısa ömürlü eserlerde o günün en düşüğü; uzun ömürlü eserlerde ise 30 gün içinde en düşük fiyatın uygulanması gerekiyor. Aksi durumda 90 bin lira düzeyinde ceza süreci uygulanabiliyor.
En çok meyve zerzevat hareketli
Tüketici yüksek fiyata karşı ‘satın almama’ seçeneğini kullanırken; bu düşük talep en çok zerzevat ve meyvede fiyatlarda ‘mecburi’ indirim haline geldi. Üretiminin düşük olduğu bilinen üzümde yüksek fiyata karşı marketler stok tutma eğilimi göstermişti. Lakin son birkaç haftadır üzümün kilosu 130 liradan 70 liraya kadar düştü; tüketicinin fiyatı yüksek bulup almadığı üzüm stokta kalınca raflara ‘indirim’le çıktı. Tekrar zirai don vuran meyvelerden elmada yazlık çeşit hasadı başlayınca depoda son kalan eserlerden gelen stoğun tüketilmesi için indirim eserin fiyatına süratli yansıtıldı.
Bu dönem zeytin bol olmasına karşın yüksek fiyatla satılan zeytinyağı, yeni hasat yaklaşırken rafta kalınca fiyat süratli düşürüldü. Evvelki aylarda litre fiyatı 600 lirayı aşan zeytinyağında son günlerde 450 lira düzeyi görülüyor. Öbür yandan üretici; yüksek hava sıcaklıklarıyla günlük olarak süratli yetişen biber, kabak, patlıcanda sıkıntı günler yaşarken, eseri ucuza satmak zorunda kaldı. Üretici kaybederken; marketler ‘indirim’ ismi altında üreticiden çok düşük fiyatlarla alınan eserleri rafa çıkardı.
‘Süt’ten faydalanıyorlar
Fiyat değişkenliğinin son günlerde dikkat çektiği bir diğer eser kümesi ise süt ürünleri… Süt üreticileri, ağustos ayı itibarıyla çiğ süt litre alım fiyatı 18.35 lira olarak uygulanmasına karşın fiyatın maliyetler karşısında düşük kaldığını, ayrıyeten süt endüstrisinin daha düşük fiyatlarla da alım yaptığını belirtiyor. Sanayi tarafı ise, daha evvel de düşük talep ve artan stok sıkıntısını lisana getirmişti. Buna karşılık tüketiciye yüksek fiyat olarak yansıyan başta peynir olmak üzere eserlerde son periyotta haftalık fiyat hareketliliği var. Farklı marketleri gezerek alım yaptığını ileten bir tüketici Hasan Sarıtaş, “Bir paket kaşar peyniri, 600 gram, evvelki hafta 175 liraya aldım, geçen hafta 160 lira oldu, artık bakın 170 lira. Yeniden de indirim yazmışlar. Ayrıyeten yarın kaç lira olacağı da meçhul” dedi. Alışveriş yapan diğer bir tüketici Kadriye Öztürk de, “Süt var diyorlar, tereyağı fiyatı daima artıyor. Taban fiyata bir artırım gelmedi, onu mazeret ediyorlardı. Bir düşük bir yüksek fiyatları anlayamıyoruz” diye konuştu.
Limon var ama…
Fiyatı son yıllarda en fazla değişen bahçe eseri limon… Birkaç yıl evvel üretim fazlası olup, kısımda bırakılan, çiftçiye ziyan ettiren limonda; başta iklim kaynaklı sıkıntılar ve azalan narenciye üretimine paralel olarak üretim düşüşü var. Zirai don ve yüksek sıcaklık limonda bu dönem yüzde 30’un üzerinde kayba neden olacak. Kilo fiyatının yer yer 200 liranın üzerini gördüğü limonda, yazlık cinslerde hasat başladı; sıcaklıktan ötürü eser ziyan görse de ilerleyen günlerde fiyatın gevşemesi bekleniyor.
Tüketici seçici, gücünün farkına vardı
Tüketici Konfederasyonu (Tükonfed) Başkanı Aydın Ağaoğlu, tüketicinin artık ‘parasının pahasını bildiğini, harcama kalemlerini denetim ettiğini’ belirtiyor. Ağaoğlu, “İndirim palavraysa cezası büyük. Bu nedenle tüketici ‘haksız fiyat’ bildirimi yapmalı. Öbür yandan eserlerin fiyatı üretim fazlası, talep düşüklüğü yahut yeni hasat üzere nedenlerle aslında doğal olarak geriliyor. Fakat bu durum tüketiciye ‘kampanya’ üzere sunuluyor. Aslında indirim değil, piyasanın olağan istikrarı. Tüketici yüksek fiyatı ‘almayarak’ artık kendisi de düşürebiliyor. Bu gücünün farkına vardı” dedi.
Denetimler sıkılaştı
Ticaret Bakanlığı tarafından Türkiye genelinde devam eden kontroller kapsamında, bilhassa ulusal zincir marketler başta olmak üzere besin perakende bölümündeki haksız fiyat artışlarına ait olarak son devirde 24 milyon lira idari para cezası uygulandı. Tarım ve Orman Bakanlığı da temmuzda 207 milyon 373 bin 359 lira para cezası kesti; 29 besin işletmecisi hakkında hata duyurusunda bulunuldu.
