Tropikal geceler Türkiye’yi sardı! Uyumak düzgünce zorlaşacak: ‘Serinleten bilimsel deva ılık su’
Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliği nedeniyle dünya en sıcak yıllarını yaşıyor. Türkiye’de de son günlerde Basra Alçak Basıncı’nın taşıdığı sıcak ve kuru fön rüzgarlarının tesiriyle birçok bölgede sıcaklık mevsim normallerinin 6 ila 12 derece üzerinde seyrediyor. Ülkeyi tesiri altına alan bunaltıcı ‘Afrika sıcakları’ nedeniyle yurdun birçok noktasında termometreler gündüz 40, akşamları ise 30 derecenin üzerini gösterirken, yurt genelinde bu hafta uykusuz bırakan ‘tropikal geceler’ yaşanıyor. Pekala ‘tropikal gece’ nedir? Tesirleri neler?
Ülkemizde en yüksek sıcaklığın geçtiğimiz hafta cuma günü 50.5 dereceyle Güneydoğu Anadolu bölgesindeki Şırnak Silopi’de ölçüldüğünü söyleyen Kandilli Rasathanesi Meteoroloji Laboratuvarı Meteoroloji Mühendisi Adil Tek, “Birçok vilayetimizde de rekor sıcaklıklar ölçüldü. Cizre’de de hava sıcaklığı 50 derecelere yaklaştı. Yani vilayetler kendi rekorlarını kırdı. Lakin İç Anadolu’da hava sıcaklığı çok yüksek yerlere çıkmamıştı. Bu hafta 40 dereceleri görmeye başladı. Aslında sıcaklıklar vilayetlere nazaran farklı özellikler gösteriyor. İstanbul’da 41-42 dereceleri görmüştük, şu an sıcaklıklar 32 ila 34 düzeyinde. Kentte tesirli olan poyraz sıcaklıkları düşürdü lakin nemi artırdı. Nem bedelleri yükselince hissedilen sıcaklık da artıyor. Yani İstanbul’da poyrazdan ötürü sıcaklıklar en fazla 34-35 derecelere çıkıyor lakin rüzgâr güneyden esmeye başlarsa kentin önümüzdeki günlerde tekrar 40 dereceyi görme mümkünlüğü bulunuyor. Çarşamba günü kuzeyden gelen serin bir hava tesirli oldu. Ülkenin kuzey kesitlerde yağışlar var” dedi.
Dünya genelinde sıcaklıklar süratle yükselirken, Akdeniz Havzası da global ortalamanın neredeyse iki katı süratle ısındı. Bu durum sıcak hava dalgalarının daha ağır ve uzun müddetli yaşanmasına neden oluyor. Sıcaklık artışı gündüzün yanı sıra gece saatlerinde de tesirli. Temmuz ayının son günlerine gündüz çok ısı gerilimi, gece ise tropikal geceler damgasını vuruyor. Isı gerilimi, bedenin fazla ısıyı dışarı atamaması sonucu ortaya çıkan bir durum ve insan sıhhatini olumsuz etkiliyor. Avrupa Orta Vadeli Hava Varsayımları Merkezi bilgilerine nazaran, temmuz ayının son haftasında Türkiye’nin yüzde 80’inden fazlasında hissedilen sıcaklık 32 derece ve üzerinde seyrediyor. Yani şiddetli ısı gerilimi yaşadığımız günler içindeyiz. Bu hafta boyunca gece saatlerinde ise sıcaklığın 20 derecenin altına düşmemesi manasına gelen ‘tropikal gece’ tesirini yaşayacağız.
‘ESKİDEN GÜNEYDE GÖRÜRDÜK, ARTIK KUZEYDE DE VAR’
Tropikal gecenin en düşük sıcaklığın 20 derecenin üzerinde olduğu günlere denildiğini söyleyen Meteoroloji Mühendisi Adil Tek, “Söz konusu bu tropikal günleri evvelki yıllarda da doğal ki yaşıyorduk lakin güney kesitlerde daha fazla görüyorduk. Bu yılın özelliği, kuzey kısımlarda de bu sıcaklıkları daha sık ve uzun görmeye başlamamız. Yani tropikal geceler daha evvel yalnızca Güneydoğu’da görülürken, artık Güney, Batı ve İç Anadolu’da da sıkça karşılaşıyoruz. Bu yaz da bilhassa içinde bulunduğumuz haftalarda tropikal geceleri yaşıyoruz. Gece sıcaklıkları vakit zaman 25 derecenin üzerinde seyrediyor” bilgisini verdi.
‘DAHA SICAK GÜNLER BİZİ BEKLİYOR’
Yapılan 15 günlük iddiaya nazaran, ağustos ayının birinci haftasında yeni bir sıcak hava dalgasıyla karşı karşıya geleceğimizi söyleyen Meteoroloji Mühendisi Adil Tek, “Söz konusu bu sıcak hava dalgalarıyla ağustos ayının 6’sından sonra tekrar karşı karşıya kalacağız” diye konuştu.
Bu çeşit tropikal gece sayısındaki artışlar iklim değişikliğinin bir göstergesi ve birtakım bölgelerin ikliminin tropik özelliklere gerçek kaydığının işareti. Gece sıcaklıklarının 20 derecenin altına düşmemesi, uyku kalitesini düşürmenin yanı sıra tarım ve güç talebi üzere birçok alanda yaygın tesirlere yol açıyor. Isı gerilimi ve tropikal gecelerin artması iklim değişikliğinin günlük hayatımıza ne kadar yayıldığını açıkça ortaya koyuyor.
TROPİKAL GECELERDE UYUMAK İÇİN BİLİMSEL VE TESİRLİ ÖNERİLER
Yaz aylarında artan sıcaklık ve nem, bedenin doğal uyku sistemini zorlayabiliyor. Bilhassa tropikal gecelerde yaşanan uyku sorunu, neredeyse kronik bir sorun haline gelebiliyor. “Uykusuzluk sadece bir konfor sorunu değil, uzun vadede zihinsel performansı, bağışıklık sistemini ve duygudurum istikrarını olumsuz etkileyebilir” diyen Nöroloji Uzmanı Dr. Elif Sarıönder Gencer, “Hem dinlenmek hem de gün boyunca maruz kaldığımız zihinsel yüklerin tamiratı için de uykuya gereksinim duyarız. Tropikal gecelerin zorlayıcı şartlarına karşın birtakım küçük lakin tesirli hayat biçimi düzenlemeleriyle kaliteli bir uyku mümkün. Bedeninize ve beyninize bu dinlenme hakkını tanıyın. Uyku eksikliği, sonraki günkü ömür kalitenizi direkt belirler” dedi. Gencer, tropikal gecelerde uykuya geçişi kolaylaştırmak için bilimsel temellere dayalı tekliflerini açıkladı:
1- Odanızı serinletin, loş ışıkta dinlenin
Uyumadan evvel beden sıcaklığının düşmesi gerekir. Bu, beynin ‘uyku vakti geldi’ sinyalini algılamasını kolaylaştırır. Gündüz saatlerinde perdeleri kapalı tutarak odanın çok ısınmasını engelleyin. Gece serin hava akışı sağlamak için pencere açabilir ya da vantilatör kullanabilirsiniz. Klima tercih ediyorsanız, direkt bedeni hedeflememesi değerlidir. Işık, uyku hormonumuz olan melatonini baskılar. Bu nedenle yatak odanız mümkün olduğunca karanlık ve sessiz olması gerekir.
2- Uyku öncesi ılık duş alın
Soğuk duş, birinci etapta serinlik hissi verse de bedeni uyarır ve uykuya geçişi zorlaştırabilir. Ilık duş ise tam bilakis, periferik damarları genişleterek iç ısının düşmesine yardımcı olur. Bu fizyolojik değişim, beynin ‘rahatla ve uyu’ komutunu daha kolay vermesini sağlar.
3- Ağır yemek ve kafeinden uzak durun
Sıcak havalarda sindirim yavaşlar. Uyku saatine yakın ağır yemekler tüketmek hem mideyi zorlar hem de uykuya geçişi geciktirir. Tıpkı halde, kafein içeren içecekler (çay, kahve, güç içecekleri) akşam saatlerinde alınmamalıdır. Uyumadan evvel tercih edilecek bir fincan papatya yahut melisa çayı ise sakinleştirici tesir sağlayabilir.
4- Ekranları kapatın, beyne ‘gece oldu’ sinyalini verin
Telefon, tablet ve bilgisayar ekranlarından yayılan mavi ışık, melatonin salgısını baskılayarak beyni gündüz algısıyla yanıltır. En az 30-60 dakika öncesinden ekranla teması sonlandırmak, doğal uyku döngüsünün sağlıklı işlemesine katkı sağlar. Kitap okumak, hafif müzik dinlemek ya da nefes idmanları yapmak uygun alternatiflerdir.
5- Pamuklu giysiler giyin, hafif çarşaflar kullanın
Vücut ısısını dengelemek için pamuklu ve hava geçirgenliği yüksek pijamalar tercih edilmeli. Sentetik kumaşlar teri meblağ, bu da ciltte tahrişe ve rahatsızlığa neden olabilir. Birebir halde, ince ve serin tutan bir çarşafla uyumak daha konforludur.
6- Bitkisel dayanakları şuurlu kullanın
Lavanta yağı, melisa ve kediotu üzere bitkisel takviyelerin kimi bireylerde rahatlatıcı tesirleri olabilir. Lakin her bireyin fizyolojik cevabı farklıdır. Kronik uyku sorunlarında ya da sistemli ilaç kullanan bireylerde bu cins destekler, kesinlikle bir uzman tabip danışmanlığında kullanılmalı.
7- Rahatlatıcı antrenmanları tercih edin
Yatmadan evvel birkaç dakikalık esneme, hafif yoga ya da nefes idmanları hudut sistemini sakinleştirir. Sigara ve alkol ise uyku kalitesini bozduğu için bilhassa gece saatlerinde kullanılmamalı.
