Trabzon’da koyunlar neden donup kaldı? Yağmur altında şaşırtan imaj: ‘2 sebebi var’
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Toplumsal medya birbirinden renkli imgeleri kullanıcılarla buluşturuyor. Geçtiğimiz günlerde Trabzon’da yaşayan bir vatandaş tarafından çekilen görüntüde yağmur yağdığı sırada otlayan koyunların bir anda adeta bir heykel üzere donup kaldığı görüldü. Yağmurun altında dakikalarca hareketsiz kalan koyunlar toplumsal medyada büyük bir merak ve ilgiyle karşılandı. Misal bir manzaranın geçtiğimiz yıllarda İsveç’in dağlarında da yaşandığını hatırlayan kimi kullanıcılar koyunları hareketsiz hale getiren şeyin ne olduğunu araştırmaya başladı. Koyunların bu enteresan davranışlarının arkasındaki sebebi Veteriner İç Hastalıkları ve Psikoloji Uzmanı, Hasvet Veteriner Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tamer Dodurka Milliyet.com.tr’ye anlattı.
KOYUNLAR YAĞMURDA DONUP KALDILAR!
Çeşitli hava olaylarına canlıların farklı yansılar verdiği biliniyor. Beşerler kadar hayvanlar da bu tabiat olaylarından farklı açılardan etkileniyor. Ya içgüdüsel olarak kendilerini müdafaaya alıyorlar ya da hava olaylarının tadını çıkarıyorlar. Kimi canlının güneşlendiğine bazılarının yağmur altında koşturup durduğuna, bazılarının karda yuvarlandığına tanıklık edebildiğimiz gezegenimizde bu hususta koyunların davranışları dikkat çekiyor.
Geçtiğimiz günlerde Trabzon’un bir köyünde görenleri şaşkına çeviren bu imajın ayrıntılarını aktaran Prof. Dr. Tamer Dodurka, “Bu görüntüler aslında herkesin çok âlâ bildiği sürü iç güdüsünün bir örneği. Bu imajlara bakarak bütün koyunların birebir anda donduğunu değil de içlerinden birkaç adedinin donduğunu ve başkalarının de bunu taklit ettiğini düşünebiliriz” diyerek açıklamalarına başladı.
‘BUNUN İKİ SEBEBİ VAR’
Özellikle yağmur yağdığı sırada koyunların gösterdiği durma davranışının sebebini ayrıntılandıran Prof. Dr. Tamer Dodurka bu durumu şu cümlelerle açıkladı:
Yağmur altında koyunların uzun mühlet hareketsiz formda durması, aslında rastgele bir davranış değil; iki temel bilimsel nedene dayanıyor. Birinci neden, güç tasarrufu maksadıyla hareketsiz kalmalarıdır. Koyunların kalın yünleri, lanolin ismi verilen yağlı bir husus sayesinde yağmur suyunu bir müddet itebilir. Lakin vakitle lifler ortasında su birikmeye başlar ve hayvanın beden yükü artar. Bu da hareket etmeyi zorlaştırır ve daha fazla güç harcamasına neden olur. Tabiattaki temel kurallardan biri, canlıların gereksiz güç tüketiminden kaçınmasıdır. Bu nedenle koyunlar, otlamayı bırakarak güç harcamamak ismine hareketsiz kalır ve havanın düzelmesini bekler. İkinci neden ise, gerilimle başa çıkma davranışıdır. Yağmurun kendisi, gök gürültüsü ya da şimşek üzere çevresel faktörler, koyunlarda dert yaratabilir. Bu türlü durumlarda memelilerde yaygın görülen bir savunma yansısı olan “donma” davranışı devreye girer. Yani hayvan, tıpkı korkan bir insan üzere hareket etmeyi bırakır. Farklı olan, bu davranışı sergileyen sadece bir ya da birkaç koyun olsa bile, sürü içgüdüsü devreye girer ve başkaları de onları taklit ederek tıpkı halde hareketsiz kalır. Bu durum, koyunların tabiatında yer alan taklit ve sürüye ahenk davranışlarıyla açıklanır. Tıpkı uçurumdan atlayan önder koyunun peşinden öbür koyunların da atlaması üzere, içgüdüsel olarak hareket ederler. Sürü içindeki gerilim ve endişe süratle yayılır ve tüm koyunlar ‘tehlike var’ fikriyle birebir davranışı gösterir.
Araştırmalar, koyunların yağmur, rüzgâr ve düşük sıcaklık üzere şartlarda beden ısılarını süratle kaybettiklerini gösteriyor. Bu nedenle hareketsiz kalmak, ısı kaybını azaltarak termal açıdan bir avantaj sağlıyor.
Koyunların dış kürkü su geçirmez özellik taşır, lakin alt katmandaki iç yünler ıslandığında yalıtım özelliğini kaybeder ve beden ısısını tutamaz. Bu nedenle koyunlar, içgüdüsel olarak yağmur altında hareket etmeyerek suyun iç yüne sızmasını önlemeye çalışır. Hareketsiz kalmak, yalıtımı korumak için bir stratejidir. Buna ek olarak, koyunların güç tasarrufu yaptığı da biliniyor. Soğuk ve yağışlı havalarda fazla hareket etmek, beden ısısının daha süratli kaybına yol açar. Bu nedenle hareketsiz kalmak, hem enerjiyi korumak hem de beden sıcaklığını sabit tutmak ismine kıymetli bir hayatta kalma metodudur.
