‘Tatlı bir masal üzere dinleyebilirler’
Ümran Avcı – Hayatını İstanbul – Washington ortasında sürdüren Yeşim Erdem’in ilk kitabı “Filedelfiya Hikâyeleri” yayımlandıktan 14 yıl sonra bir defa daha okurla buluştu. Birbiriyle ilintili dört hikayeden oluşan kitap, birinci kere 2011 yılında bayanların kurduğu Ayizi Yayınları etiketi ile yayımlanmıştı. Fakat yayınevi kapanınca Erdem’in kitabı da yalnızca sahaflarda bulunur oldu. “Filedelfiya Hikâyeleri” uzun yıllar sonra Can Yayınları tarafından basılınca deyiş yerindeyse tekrar can buldu. Alaşehir’deki bir mahallede geçen, karakterlerin ve kıssaların birbirlerine teyelli olduğu kıssalar bir yanıyla nostaljik bir tat bırakırken, bir yanıyla da vakte direnen sıkıntıların edebi delili niteliğinde…
■Her ne kadar önsözde belirtmiş olsanız da bilmeyenler için kitabın isminin nereden geldiğini sormak isterim?
Kitaptaki kıssaların geçtiği kasabanın Bizans devrindeki ismi Filedelfiya imiş. Bir gün Yıldırım Bayezid gelmiş ve ‘Bu ne âlâ şehir’ diyerek kasabaya iltifat etmiş. Böylelikle ismi Alaşehir olmuş! Yani kasabada ben çocukken anlatılan öykü buydu. Buradaki kıssalar de bunun üzere biraz söylenti. Dokusu gerçek, özü kurgu. Ayrıyeten büyüdüğüm sokağın ismi o periyot nitekim Filedelfiya idi ve bana çok havalı gelirdi! Kitaba çok yakıştırdım çünkü özünde son derece lokal kasaba hikayeleri olsa da ruhunda Bizans entrikaları var.
■“Filedelfiya Hikâyeleri” bir nesil için nostaljik bir seyahat. Mahalleli olmak, komşuluk alakaları, mesken gezmeleri, gece sohbetleri. Yeni neslin yoksun ve maruz kaldıklarına yönelik bir ayna gibi…
Evet X jenerasyonu için o denli sahiden. “Müsaitseniz annem öğlenden sonra size gelecek!” Bunu çocuklarıma anlatmaya çalıştım anlamadılar. Telefon yok muydu? Kablolu vardı. Eee niçin anneanne aramıyor? Niçin reddetmek ayıp olsun… Eminim yeni jenerasyon bu kadarından yoksun kaldığından hoşnuttur. Onlar teknolojiye sahip. Bilhassa çocukken, bizim bu teknolojiden yoksun kalmış olmamızın avantajlarına ikna olamazlar lakin yetişkinlerinden tatlı bir masal üzere dinleyebilirler. Yaşadığım çocukluktan ve o ortamın bana kattıklarından çok hoşnutum lakin kendi çocuklarımın bundan yoksun kalmış olmalarına üzülmüyorum. Onlar kendi çağlarının çocukluğunu yaşadılar. Bugünün dünyasının bir kesimi olmaları için o denli olması bana gerçek geliyor.
■Kitabın yazımının üzerinden yıllar geçse de öyküdeki ‘namus’ kodları birçok yerde birebir. Bilhassa de bayanlara yönelik ruhsal ve fizikî şiddetin sürmesi…
Türkiye üzere bir ülkede doğduğun coğrafya burada çok değerli. Genel bir şey söylemek çok güç. Benim doğduğum kasabada bizden artık yalnızca annem sabit. Ve kimi şeylerin değiştiğini Türk dizilerinin müdavimi annemin yorumlarından dahi görebiliyorum. Evlilik öncesi beraberlik, sevgili olmak, bir arada yaşamak, bayanların bağımsız ve yalnız bir hayat yaşamaları vs. daha fazla kabul görüyor. Bunlar sevilmese de artık bir olgu olarak çok da tartışılmıyor. Türkiye’deki sorun ahlaki olmaktan fazla yasal. Bunu, artık kimse ahlak bekçiliği yapmıyor manasında söylemiyorum doğal ki lakin ahlak izafidir, kanun ise hami. Bizde yargı özgürlükler konusunda gereğince kollayıcı değil. Bu türlü olunca yasal düzenlemeler toplumsal değişimin gerisinde kalabiliyor. Bu da özgür olmak isteyen bireyler, bilhassa bayanlar için önemli bir tehdit ve tehlike oluşturuyor.
“Bir devrin temsili”
■“Filedelfiya Hikâyeleri” birinci olmakla birlikte tek kitabınız değil… 14 yıl sonra yazdıklarınızı tekrar kucaklamak neler hissettirdi?
Açıkçası çok memnun hissettirdi. Bu öykülerin geçtiği kasabadan çok, beni onları yazdığım periyoda götürdü. Hem daha suçsuz olduğumu hem daha cüretkâr olduğumu düşündüm. Yaşadıklarının tartısı – çok ağır şeyler yaşadığımdan değil ömrün kendisi bu ülkede bilhassa bayanlar için yıpratıcı olduğundan – algılarını şimdi çarpıtmamış, öz kuşkularla hırpalanmamış, savlı olmaktan çekinmeyen lakin bunu meydan okur üzere yapmayan, biraz saf biraz ukala tatlı bir ruh tarafından yazılmış olduklarını düşündüm. Bana âlâ geldi. Bugünden bakınca birtakım şeyler bir ölçü demode gelebilir. Fakat ben tamamını o günkü yazdığım hâliyle bırakmak istedim. Zira bu öyküler çok eski bir devir olmasa da bir periyodu temsil ediyor ve de bunları 14 yıl evvel kaleme alan müellifin sesini.
