Tarım ve Orman Bakanı Yumaklı’dan önemli açıklamalar! 69 orman yangınından 67’si denetim altında

İşte Tarım ve Orman Bakanı Yumaklı’nın açıklamalarından satır başları:

69 ORMAN YANGININDAN 67’Sİ DENETİM ALTINA ALINDI

En son açıklamamızdan bu yana 69 yangın çıktı ülkemizde. Bunlardan 67’si denetim altına alındı, söndürüldü, soğutma çalışmaları devam ediyor. Bursa Osmaneli-Harmancık’taki yangınla birlikte bunların hepsi için büsbütün denetim bilgisini kamuoyumuzla paylaştık. Şu anda iki etkin yangınımız var. Rastgele bir halde bir tehlike ya da tehdit oluşturmuyor. Birisi Afyon’da, Hocalar’da, oburu de Denizli Tavas’ta. Akşamüzeri çıktı bu yangınlar. Arkadaşlarımız şu anda onlara da müdahale ediyorlar.

Şu anda orman yangınları bütün dünyanın en önemli sorunu olmaya devam ediyor. Bilhassa global iklim değişikliği faktörünü bu grafikten de görebiliriz. Son 10 yıl içerisinde orman yangın alanları iki kat artmış durumda dünyada ve yangınların şiddeti de iki kat artmış durumda. Yani bunları iklim değişikliğine birebir de bağlayabiliriz, çok net. Yanan alanlar itibariyle de çıkan yangınların şiddeti ve hasar bırakıcılığı itibariyle de iki katına çıkmış vaziyette.

Birleşmiş Milletler bir öngörüde bulundu. 2030 yılına kadar orman yangınlarında %14, 2050’ye kadar da %30 artış var. 2024 yılı için iki bilgi verelim, 100 yılın en sıcak yazı oldu 2024 yılı ve son 10 yılın da yeniden en kurak yazı oldu. Biz burada bunun sonuçları ne oldu, o prestijle da bakabiliriz. 2002 ile 2012 ortasında yanan alan itibariyle, yani toplam bütün dünyada yanan alan 44 milyon hektar.

2013’le 2023, yani yalnızca son 10 yılda 94 milyon hektara çıktı bu. Hasebiyle dünya süratli bir formda orman varlığını kaybediyor. Aslında buradan da bu sonuç çıkıyor. Dünyada son 9 yıl, 1880’den bu yana en sıcak 9 yıl oldu. Yani bütün bilgiler aslında bize iklim değişikliğinin sonuçları prestijiyle bizi nasıl etkileyeceğini gösteriyor. Biz bugün orman yangınlarını konuşuyoruz o prestijle fakat hayatımızın tamamını etkilemeye aday aslında bir sistem geliyor açıkçası.

Geçen yılın tıpkı devrine bakacak olursak, Avrupa’da 140 bin hektar yanmıştı. Avrupa’da yıl başından bu yana yanan alan 300 bin hektar. Yani yalnızca dünya, yalnızca Avrupa dediğimizde daima iki katına yakın işte bu sayıları da teyit etmiş oluyor.

Biz bu yılın birinci 6 aylık kuraklık haritalarını sizinle paylaşmak istiyorum. Siyah olduğu vakit harikulâde kurak. Rengin yoğunlaşması çok bizim için tehdit içeriyor. Rengin açık olması da malum, işte nemli, hafif nemli, yarı kurak vesaire. Tekrar bakalım. Bakın 2024, yoğunlaşmaya başladı. İşte bizim daima bir biçimde bütün vatandaşlarımızı her fırsatta, her platformda bilgilendirdiğimiz, dikkatli olalım dediğimiz husus bu, sebep de bu.

Tabii biz bütün bunları konuşurken ya birinci kez mı kurak oluyor? Birinci kez mı rüzgar oluyor üzere tenkitleri çok duyduk. Elbette hani bunların hepsine tek tek gereken karşılıkları verdik lakin tekrar burada öbür bir datayla, öbür bir tabloyla bunun yanıtını verelim.

2020-2024, 5 yıl itibariyle bizim bulunduğumuz coğrafyada yanan orman alanlarını, mevcut o ülkelerin orman varlığıyla bir oranlayalım. Zira birçok şeyi konuşuyorsunuz. Sebepleri konuşuyorsunuz, münasebetleri konuşuyorsunuz, bunlara karşı koyma kabiliyetinizi konuşuyorsunuz. Bu yangınların nasıl söndürülebileceğine dair metodolojileri konuşuyorsunuz lakin günün sonunda bu mevzuda başarılı olup olmadığınızın göstergesi sonuç sayıları, istatistikler.

Ben yalnızca Türkiye için burada göstermek istiyorum. Bizim 23,4 milyon hektar orman alanımız var. 2024 yılında bunun %0,11’i yandı. 2020 ile 2024 yılı ortasında da bu oran %0,18. Neden 5 yılı aldığımızda arttı? 2021’deki ve daha sonraki büyük yangınlar sebebiyle.

Peki tıpkı coğrafyada olduğumuz öbür ülkelere bakalım. Fransa hariç bu ülkelerin tamamından yeterli durumdayız. Yeniden söylüyorum, birinci sütun o ülkelerin orman varlıkları. İkinci sütun 2024’te yanan alanlar. Üçüncü sütunda 2020-2024 yılı ortasındaki 5 yıllık ortalama yanan orman alanları.

İtalya’ya bakalım. 11,1 milyon hektarlık orman alanı var. %0.36. Kıyaslayalım, bizde %0.11.

Son 5 yıla bakıyoruz; %0.74, bizde %0.18. Portekiz’e bakalım; %2.18 2024, %1.15 2020-2024 ortası. Haydi bakalım öteki coğrafyalara da. Amerika’ya bakalım, Kanada’ya bakalım… Yani bütün dünyaya baktığımızda işte hem 5 yılda, hem geçen yılda, bu yılın istatistiklerinde yıl sonu itibariyle tekrar birebir bu biçimde, Allah nasip ederse bir program yapar da karşılaştırırız.

Önemli olan sonuç. Yani sizin uğraşlarınız, uğraşlarınız, kabiliyetleriniz, tahlilleriniz sonuca ne kadar yansıyor ya da yansımıyor? İşte gösteren tablo bu.

Yani kim ister ki kendi ekosistemi mahvolsun, harap olsun. Hasebiyle siz ülke olarak hem kendi münasebetlerinizi bu manada azaltmak durumundasınız. Yani yangın çıkmasıyla ilgili münasebetlerinizi en aza indirmeniz gerekir. Hem de yangın çıktığı vakit ona müdahil olacak hem metotlarınızı hem kabiliyetlerinizi hem de deneyiminizi artırmanız gerekir.

“ÇIKAN YANGINLARIN %96’SI İNSAN KAYNAKLIDIR”

Bunu çeşitli vesilelerle belirtiyoruz. Çıkan yangınların %96’sı insan kaynaklıdır. Direkt ya da dolaylı. Ne demek istiyorum direkt ya da dolaylı? Yani siz işte yapmanız gereken bir şeyi yapmamışsınızdır, o bir yangın çıkarmıştır. O tesir etmiştir. Yeniden beşerle alakalı bir şey. Ya da birtakım şeyleri ihmal etmişsinizdir, göz gerisi etmişsinizdir.

Yani size bu orman yangın bilgilerinden hareketle söyleyeyim. 2024 yılının Ocak-Temmuz’uyla 2025 yılının Ocak-Temmuz’unu kıyaslayalım. Tıpkı periyotta, an itibariyle söylüyorum, 4 bin 268 yangın çıkmıştı geçtiğimiz yıl, tıpkı periyotta, Ocak-Temmuz ortası. Bunun 2 bin 209’u orman dışında çıkmıştı, 2 bin 59’u da orman içinde çıkmıştı.

Bu yıl 4 bin 477 yangın çıktı. Yani yangın sayısında 209 tane yaklaşık yangın fazla çıktı. Bunun 2 bin 549’u orman dışı alanda çıktı, 1.928’i ormanlık alanda çıktı.

Farklılaşmaya başladı. Neden? Orman dışı alan, adedi artmaya başladı. Buradaki sorun şu: Çıkan yangınların %57’si orman dışında çıktı. Bu yangınların tamamı ormana sirayet etmeden sona erdi. %30’u orman dışında çıktı, ormana sirayet etti. %13’ü de orman alanında başladı ve bu biçimde gelişti.

Çıkan yangınların %57’si orman dışı alanda başladı ve orada yeniden bizim tarafımızdan, büyük oranda bizim tarafımızdan müdahale edildi ve söndürüldü. %30’u da orman dışı alanda başladı ve ormanlık alana sirayet etti. %13’ü de ormanlık alanda başladı. Yani %43’ü ormanlarımızı yaktı, %57’si ormanlarımızı yakmadan orada söndürülmüş oldu.

Yani şöyle çok enteresan bir şey. Siz aracınızla gidiyorsunuz, son devirde de artmaya başladı, aracınız alev almaya başlıyor. Sizin aracınızda yangın tüpü yok. Bir kenara çekiyorsunuz. O çektiğiniz kenardan tahminen direkt ormana ya da evvel açık alana, daha sonra da ormana. Sigara izmariti. Yani bir sigara izmaritiyle çıkan yangınlar ya da işte denetimsiz yakılan ateş. Bütün bunların hepsini topladığımızda %96’sı insan, direkt ya da dolaylı insan kaynaklı. %4’ü de doğal nedenlerle, işte yıldırım düşmesi vesaire üzere sebepler.

Şimdi, evvel hepimiz şunu kabul etmemiz gerekir. Yangının çıkması için faktörler var. Biz ona 3-30 faktörü diyoruz. Yani yangının şayet çıkması için bu münasebetler, bu faktörler bir ortaya gelirse orada çok küçük bir sebebe bakıyor yalnızca. Şayet hava sıcaklığı 30 derecenin üzerine çıkmaya başlamışsa, rüzgarın suratı saatte 30 kilometrenin üzerine çıkmışsa, nem de %30’un altına düşmüşse, o vakit 3 30 faktörü gerçekleşmiş demektir.

Eğer bu yüksek sıcak, düşük nem ve yüksek rüzgar varsa orada hepimizin her şeye dikkat etmesi gerekir. Onu şöyle söyledik daima biz, şayet mümkünse açık alanda, kapalı alan dışında daha doğrusu ateş yakmayalım ya da ateş yanacak rastgele bir şeyi engelleyelim. Artık Çeşme’deki şiddet, rüzgarın şiddeti saatte 100 kilometrenin üzerine çıktı.

Cumhuriyet tarihimizin en güçlü hava ve kara filosuna sahibiz. Bunu buradan altını çizerek belirtmek istiyorum. Cumhuriyet tarihimizin en güçlü hava ve kara filosuna sahibiz. 27 uçağımız var, 105 helikopter var, rezerv güçlerle birlikte. 14 Bayraktar İHA’mız var. Bunlarla 7/24 ülkemizi tarıyoruz. Havadan ve karadan müdahil oluyoruz. Otağ Yangın İdare Uçağımız var ki içindeki bütün teknik donanım, TUSAŞ’a teşekkür ediyorum, buradaki mühendis kardeşlerimiz tarafından gerçekleştirildi. Üç boyutlu o yangın alanını tarayıp bize yangının şiddetini, gidiş istikametini, arkadaşlarımızın pozisyonlarını ve konumlanmaları gereken yerleri gösteriyor.

Şöyle düşünün, oradaki bütün bilgiler buraya akıyor esasen. Buradaki arkadaşlarımız tarafından ve öteki yer ögelerine da aktarılıyor. Doğal bütün bunları söylerken adetleri konuşabilirsiniz lakin yeniden ben size sayı olarak gelinen sonucu söyleyeyim. 2002’de bizim hava araçlarımızın su atma kapasitesi yalnızca 73 ton. Bugün 438 ton… Yani ikisinin ortasındaki devasa farkı görüyoruz.

2002’de kara aracı olarak, arazöz olarak yalnızca 637 tane arazözü vardı Türkiye’nin. Bugün 1786 tane… Birinci müdahale aracı diye bir şey yoktu. Şu anda 2 bin 742 tane. Bunlar çok süratli bir formda hareket edip gerilerindeki süratli müdahale kitleriyle birlikte oradaki çıkan yangına birinci anda müdahale eden arkadaşlarımız. Aslında şu datayı de vereyim. Bu sebeple biz yangınların %95’ini 10 hektara ulaşmadan söndürmüş oluyoruz. Yani rastgele bir biçimde hani bu 4 bin 477 sayısını verirken de onu söyledim. Bu yangınların hepsinin ekranlarımıza çok şiddetli yangınlar olarak yansımamasının işte münasebeti bu kabiliyet. Yalnızca 300 tane iş makinası varken şu anda 831 iş makinası var.

Yani haber bültenlerine gelmeyen yangınların sayısı bir epey fazla diyorsunuz. Motamot o denli. Yani münasebetiyle bizim buradaki bu kabiliyetimiz bize bunları sağlıyor. Bunlar da 1600 noktada konuşlu kara araçlarımız. Hava araçlarımız da 58 noktada konuşlu. Bu kara ve hava araçlarını konuşlandırırken risklere bakıyoruz.

Hava araçlarının kullanımıyla alakalı sizin coğrafik koşullarınız kıymetli. Yani her aracı her yerde kullanamazsınız. Hasebiyle buradaki konumlandırmalar da buna nazaran aslına bakarsanız. Artık sizin uçaklarınız var, helikopterleriniz var. Uçaklarınızın da içerisinde kategorileri var. Helikopterlerinizin de içerisinde kategorileri var. Çok kırıklı, kanyonlu, ulaşılması güç olan yerlerde bilhassa iç kısımlarda uçakların, amfibik uçakların geniş yüzeylere muhtaçlık duyduğu yerlerin olmadığı bölgelerde çıkan yangınlara helikopterlerle müdahale edersiniz.

Her aracın sizin ülkenizde coğrafik şartlara nazaran kullanılabilme mümkünlüğü farklıdır. Yani hiçbirisi bir oburunun alternatifi değildir. Örneğin uçaklar hareket kabiliyeti itibariyle daha düz yerlerde ve su kaynağı itibariyle problemsiz olan yerlerde daha çok işinize fayda. Zira saniyelerle yarışıyorsunuz. Fakat biraz evvel söylediğim üzere kırıklı yerler, kanyonlar, derin vadiler, işte gördüğünüz üzere uçak düz alanda atışını yaptı ve gitti. Fakat helikopterler işte o uçakların hareket yapamayacağı yerler ya da bakın yangın göletleri ki yani bu yangın göletleri de nitekim bu manada son derece bizim işimizi kolaylaştırıyor. Çabucak süratlice, yaklaşık 5 bine yakın yangın göletimiz var. Bunlarla çabucak bunları alıp yangına müdahale ediyor. İkisi birbirinin rakibi değil ya da kara araçlarıyla hava araçları birbirlerinin rakipleri değil. Bunların hepsi birbirini tamamlayan bütünün bir kesimi.

Helikopterler, uçaklar yangının yere bastırılmasıyla ilgili yani yere indirilmesiyle ilgili misyon icra ederler, bir. İkincisi, yangının gidiş tarafının yavaşlatılmasıyla ilgili bir misyon icra ederler. Üç, yangının daha ileriki bölgelere ya da alanlara, biz onlara spot atma diyoruz, yani kıvılcımın bir biçimde daha ileri sağa, sola genişlemesini sağlayacak rastgele bir öge olduğunda onlara müdahale etmede kullanılır. Bu son derece kıymetli. Pekala bu ortada bunlar yapılırken kara takımları ne yapar? Kara grupları de yangının, o alevinin şiddetinin azalarak yere indiği anlarda o alana girerler, yangını çevrelerler ve gitgide sıkıştırarak yangını boğarlar ve söndürürler. Tesirli demek yanlışsız değil.

Kara araçlarına da gereksiniminiz var, hava araçlarına da gereksiniminiz var. Bunların her türlü kategorisini de kullanmak üzere bunlara gereksiniminiz var. Örneğin şuradan bir uçak su alamaz ancak sizin o helikoptere orada 5 dakika içerisinde gereksiniminiz vardır. Ancak öbür bir yerde uçak çabucak süratlice denizden ya da bir barajdan su alır, o denli bir biçimde gelir suyu bırakır ki başkalarından daha tesirli olur. Yani bu yere, vakte, sizin bu yangınla ilgili gayretinizin biçimine ve gidişatına nazaran değişir.

5.000’e yakın sulama göletimiz var. Daha doğrusu sulama göleti demeyelim bunlara. Yangın havuzu diyelim. Yangın havuzları var. Bunlar birebir vakitte oradaki yaban hayatı için de son derece kıymetli. Zira bunlar dağların doruklarında, insanların olmadığı yerlerde ancak risk için bizim tespit ettiğimiz yerlerde yapılmış olan göletler, yangın göletleri.

Bizim beş gece görüşlü helikopterimiz var. Biz bunu geçen sene de kullandık. Bu sene kullanmak için ortam ya da münasebetimiz olmadı. Bunu bilhassa altını çizerek söylüyorum. Bütün dünyada olduğu üzere ülkemizde de gece görüşlü helikopterlerin kullanılması bir can tehlikesinin olması durumunda, yerleşim yerlerinin ya da kritik tesislerin korunması gerektiğinde kullanılır. Zira gece uçuşu o kadar kolay bir hadise değildir. İşte teller vardır, yükseltiler vardır ve dünyada da pek çok ülkede birebir bizim üzere şayet gece görüş kullanılacaksa bizim üzere yapılır.

Şimdi bize daima söyleniyor, çabucak buraya bir gece görüşü gönderelim. O formda değil. Ben buradan tekraren şunu belirtmek istiyorum. Biz hiç kimseyi ikna etmek için ne kara araçlarımızı ne hava araçlarımızı ne gece görüşlerimizi geçit yaptıracak durumda değiliz. Yangının durumuna, seyrine, gerekliliklerine nazaran hem kara araçları hem hava araçları, şayet gerekiyorsa da gece görüşler kullanılır. Yani bu yalnızca biz istedik diye olabilecek bir şey değildir. Bunu büsbütün gereklilikler belirler. Bütün dünyada olduğu üzere. Bu işin bilimiyle alakalı bir bahistir, özelliğiyle ilgili bir bahistir. Yani elbette uzmanlığı olmayan bireylerin yorumları bu. Münasebetiyle bu bahsin altını çizmek istiyorum. Bir şey daha var. O da tekrar siz söylemediniz ben söyleyeyim. Gece görüşlü uçaklar. Dünyada gece görüşlü uçak diye bir şey yok. Yani gece görüşlü, işte ekipmanları kullanan pilotların kullandığı helikopterler vardır.