Tarihi değiştiren mühür! 10 bin yıllık kesintisiz hayat ortaya çıktı
Höyük kazıldıkça çok sürpriz buluntularla müsabakaya devam edeceklerini kaydeden Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız, “Bu yıl saray kapı kısmında, kral yolunun devamında açtığımız açmada daha evvel netleşmiş yanık izlerinden sonra gelen katmanlardaki gerek opsidyen modüllerinden, gerek çanak çömlek kesimlerinden buradaki yerleşimin 10 bin yıla kadar çıktığı netleşmiş oldu. Bunlar da tahlile gönderilecek. Biz şu anda iddiası tarihi söylüyoruz” dedi.
İç Kale Artuklu Sarayı hafriyatı, merkez Sur ilçesinde, İçkale Müze Kompleksi alanındaki Amida Höyük’te yapılıyor. Hafriyatın yapıldığı alan, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde bulunuyor.
İlk sefer 1961-62 yıllarında Prof. Dr. Oktay Aslanapa başkanlığında yürütülen hafriyat, 56 yıl ortanın akabinde Dicle Üniversitesi Rektörlüğü ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla 2018 yılında Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığında tekrar başladı.
ÇALIŞMALAR 7 YILDIR DEVAM EDİYOR
Hurri-Mitanniler, Bitzamani Krallığı, Asurlular, Urartular, Medler, Persler, Büyük İskender, Selevkoslar, Büyük Tigran Krallığı, Romalılar, Bizanslılar, Sasaniler, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular, Nisanoğulları, Artuklular, Eyyubiler, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlı’nın ortalarında yer aldığı birçok medeniyete mesken sahipliği yapan höyükte 7 yıldır hafriyat çalışmaları devam ederken, Cumhurbaşkanlığı kararıyla yürütülen 12 aylık hafriyatlar statüsünde bulunuyor.
Prof. Dr. İrfan Yıldız, 2024 yılı kapsamında yaptıkları çalışmalarda hem kral yolu kısmında, hem de sarayın bulunduğu alanda çalışmaların devam ettiğini belirterek, bu yıl ki çalışmalarda özelikle silindirik mühür bulunduğunu söyledi.
“10 BİN YILDIR KESİNTİSİZ OLARAK HAYATIN DEVAM ETTİĞİ NETLEŞMİŞ OLDU”
Silindirik mührün kendileri için kıymetli olduğunu tabir eden Yıldız, “Çünkü kazımızda birinci bulunan silindirik mühür. Hafriyat çalışmaları kapsamında 2018 yılından beri yaptığımız çalışmalarda yaklaşık 1800 yıllık bâtın geçit, su kanalları bulunmuştu. 1700 yıllık kral yolu ve mezar odaları, 800 yıllık mermer modülleri, MÖ. 5 bin, 7 bin yıllarına ilişkin, yaklaşık 7-9 bin yıllık yangın katmanları gelmişti. Bu yıl yaptığımız çalışmalarla artık Amida Höyük’te 10 bin yıldır kesintisiz olarak hayatın devam ettiği netleşmiş oldu. Kesintisiz ömrün olması bakımında Amida Höyük şu an dünyada ikinci kent pozisyonundadır. Filistin’in Eriha kentti 11 bin yıllık tarihi ile birinci sırada yer alıyor” dedi.
Amida Höyük kazıldıkça çok sürpriz buluntularla müsabakaya devam edeceklerini kaydeden Yıldız, konuşmasına şöyle devam etti:
“Mühür, silindirik bir mühür. Tarih olarak Geç Uruk Devri’ne MÖ. 3400 ile 3100 yılları ortasında tarihlendirebileceğimiz bir mühür. Bu mührün gibisi daha evvel Diyarbakır Bismil Müslüman Zirve kazılarında da çıkmıştı. Orada tam çıkmıştı, bizim kırık olarak geldi. Mührün üzerinde baklava dilimi halinde geometrik süslemeler bulunmaktadır. Mühür, hem yapıldığı devir özelliği bakımından, hem üzerindeki süslemelerle eşsiz bir mühür pozisyonundadır. Bu çeşit mühürler genelde evraklara, çuvalların ağzını kapatmak, çömleklerin ağzını kapatmak için kullanılmaktadır. Mührün bulunuşu o devir güçlü bir ticaret ağının olduğunun göstergesidir. Daha öncede kalkolitik periyoda ilişkin bir mühür bulunmuştu. Hem o mühür, hem bu mühür içerisine ip geçirilerek boyna asılan mühürlerdendir. Kazımızda bulunan birinci silindirik mühürdür, lakin kazıdaki ikinci buluntusudur.”
“AMİDİ, AMEDİ KENTİNİN 3 SEFER YANDIĞI TESPİT EDİLMİŞTİR”
İlk başladıklarında ortalama 5 bin yıllık bir tarih olduğunu söyleyen Yıldız, “Akabinde gelen datalarla 6,7,8 bin, en son 9 bin yıl. Özelikle kentin MÖ. 5 bin ila 7 bin yılları ortasında yakılmasından ötürü meydana gelen yangın katmanlarından ötürü o tarihi kestirim etmiştik. TUBİTAK’a gönderdiğimiz gerek yanık ahşap kesimleri, gerek yanık kemik kesimlerinde o yangınların MÖ. 7 bin ila 5 bin yılları ortasında meydana geldiği, kentin o devirde de değerli bir kent olduğu ve Amidi, Amedi kentinin 3 defa yandığı tespit edilmiştir. TUBİTAK tahlilleriyle Amida Höyüğün bulunduğu bugünkü Diyarbakır kentinin tarihi 9 bin yıl olarak netlik kazanmıştı. Bu yıl Saray Kapı kısmında, Kral Yolu’nun devamında açtığımız açmada daha evvel netleşmiş yanık izlerinden sonra gelen katmanlardaki gerek opsidyen modüllerinden, gerek çanak çömlek kesimlerinden buradaki yerleşimin 10 bin yıla kadar çıktığı netleşmiş oldu. Bunlar da tahlile gönderilecek. Biz şu anda iddiası tarihi söylüyoruz” sözlerini kullandı.
