Tahlil için umut var mı?
Melisa Vardal – Birleşik Krallık’ta hükümet ve üç büyük plak şirketinin (Universal, Sony, Warner) mutabakatıyla kelam müelliflerine oturum başına 75 sterlin (yaklaşık 3 bin 225 TL) harcırah ve yol–yemek masrafı ödenmesi, bağımlı çalışan stüdyo müzisyenlerinin de fiyatlarının artırılması karara bağlandı. Paket, 2000 öncesi kontratların streaming çağının şartlarına nazaran yine müzakere edilmesini ve birtakım borçların silinmesini de kapsıyor. Hükümet, 12 ayda sonuç alınmazsa düzenleme için yasama yoluna gidilebileceği iletisini verirken ülkedeki Müzisyenler Sendikası ve Müzik Üreticileri Kurulu, bu adımın müzik streaming ekonomisindeki temel problemleri çözmeyeceğini söylüyor.
Müzisyenlerin kaygısı ‘eşitsizlik’
Bu haberden hareketle gözümüzü Türkiye’ye çevirdik. Kreşendo’nun Türkiye’de UNESCO takviyesiyle yürüttüğü “Müzikte Eşitlik” projesi, Murat Beşer ile Burhan Şeşen’in de haberimizde belirttiği güvencesizlik ve gelir adaletsizliğini datalarla ortaya koyuyor. Rapora nazaran, müzisyenlerin sırf yüzde 37’si hayatını büsbütün müzikten kazanabiliyor; yarısından fazlası ise ayda 15 bin liranın altında gelir elde ediyor. Sigortalı çalışan oranı yüzde 12’de kalırken, yüzde 88’i en az bir defa konser iptali yaşamış. Mukavelelerin çıkarlarını korumadığını düşünen müzisyenlerin oranı ise yüzde 67. Raporda ayrıyeten butik yer azlığı, devlet dayanaklı etkinliklerde yer bulamama ve dijital platformlarda algoritma baskısının yarattığı hudutlu estetik anlayışı da kesimdeki fırsat eşitsizliğinin en önemli nedenleri ortasında sayılıyor.
“Uluslararası kontratlara girerse etkisi olur”
MÜYORBİR Yönetim Kurulu Lideri Burhan Şeşen, Türkiye’de stüdyo müzisyenlerinin ayrı bir meslek birliği olmadığını, birtakım isimlerin yorumcu birlikleri çatısı altında örgütlenebildiğini hatırlatıyor. Şeşen, İngiltere’deki uygulamanın ‘doğrudan’ Türkiye’ye yansımayacağını, lakin milletlerarası kontratlara girmesi hâlinde dolaylı tesirler üretebileceğini söylüyor. Müzisyenlerin talepleri ve badireleri saymakla bitmeyeceğini söyleyen Şeşen’e nazaran daldaki en büyük problemlerden biri kriz periyotlarında konser ve şenlik iptalleri. Şeşen bu hususa dair “Artık hiçbirimiz bütçe yapamıyoruz ve bu belirsizlik yüzünden birçok organizatör daldan çekilmek zorunda kaldı. Herkes işine gücüne giderken bizden meskende oturmamız bekleniyor. Oysa ne yangınların ne de çok üzüldüğümüz şehitlerimizin kaybından bizler sorumlu değiliz” diyor.
Örgütsüzlük ve birbirine rakip olmak
Murat Beşer: Dünyada bir meslek mensubu olarak müzisyenin durumu birebir değil. Ülkeden ülkeye gözlemlenen çeşitlilik, büsbütün ülkedeki geçim standartları ve emekçi sınıfının elde etmiş (ya da bilhassa son 40 yılda kaybetmiş olduğu desek daha doğru) olduğu haklarla belli. Çalışan sınıfın ülkeden ülkeye gösterdiği refah farklılığı ve standart çeşitliliği, doğal olarak müzisyeni de kapsıyor. Bunda ilişkin olduğunuz ülkenin kanunlarının, ekonomik-politik-sosyolojik-kültürel durumunun da tesiri azımsanacak ölçüde değil. Özel olarak müzisyenin, genel olarak müzik piyasasında bulunan ülkemizdeki insanların durumunun iç açıcı olmadığını çabucak hemen her istatistikten rahatlıkla anlayabiliriz. İş teminatından mahrum bir ortamda sigortasız vaziyette çalışıyor müzisyenler. Emek sömürüsünün tabanını görmüş, yoksulluk hududunun altında bir yaşam söz konusu olan. Geçinmek için ikinci bir işe gereksinim duyuyor. Çaba mevzuda umutları karartan şeylerin başında olağan ki örgütsüzlük var. Müzisyenin hür piyasa şartlarında birbirine rakip hâle getirilmiş oluşu da büyük sorun. Bu mevzu örgütlenmenin önündeki en değerli ideolojik mahzur. Çalışma saatlerinin belgisiz, esnek ve sınırsız oluşu tahlil bekleyen büyük sorun olarak varlığını ta başından beri sürdürürken bunun tahlil iradesi olarak meslek birliği görülmemeli. Zira meslek birliğine üye olmak müzisyenin örgütlü gayreti için kâfi değil. Bu sıkıntıdan mustarip olanları sırf icracılar değil. Müzik işçileri büyük bir sınıf; barı, sahnesi, güvenliği… Üstte sayılan problemler yumağı mevcut sistemin bir uzantısı. Telif hakları ise değişik bir hicran yarası. Bu mevzuda İngiltere’de müzik sanayisi ile hükümet ortasında varılan yeni mutabakat, bizi ne kadar olumlu tesirler bilinmez. Bu ülkedeki abonelik fiyatlandırması ve paylaşım konusundaki adil olmayan mekanizmayı ortadan kaldırmadan sıkıntı…
