Edebiyatın kısayolu mu, sonu mu?

Melisa Vardal – Teknolojinin süratle geliştiği günümüzde bilgiye erişim kolaylaşırken ‘kolaycılık’ da hayatımızın her alanına sirayet ediyor. Bu durum, edebiyat dünyasını da tesiri altına almış üzere görünüyor. Artık, kitapların özetlerini sunan uygulamalar ve platformlar aracılığıyla ‘okuduk’ sayılmamız mümkün. Pekala, bir kitabın özünü nitekim kavrayabilmek, satır ortalarında gizlenen manaları keşfedebilmek ve kendimize yeni dünyalar açabilmek için bu uygulamalar kâfi mi? Yoksa bu prosedürler, ‘mış gibi’ bir hayatın, ‘mış gibi’ çözümlerinden mi ibaret? Bu sorulara yanıt bulmak için, alanında müelliflere sorduk.

‘“Skor kültürü’nden nasibini alıyor”

Melisa Kesmez – Bir kitabı okumanın okura tek yararı müellifin orada ‘özetle’ ne anlattığını anlamak olmadığı ve okuma tecrübesi bundan çok daha fazla bir mana söz ettiği için kelam konusu uygulamaların bir kutuya tik atmak dışında bir işe yarayacağını sanmıyorum. Edebi metinler okura daha birinci sayfadan harikulade bir seyahat fırsatı sunar, sayfa sayfa gittiğiniz bir uzaklıktır bu. Bazen anlatılanın çok ötesinde bir şey kapalıdır orada. O sır bir tek o kitapla yola çıkana bahşedilir. Özetini okumak bunun yakınından bile geçmez. Edebiyat okurluğu ne yazık ki ‘skor kültürü’nden nasibini alıyor.

“‘Mış gibi’ çözümler!”

Deniz Ulu Başarır

Kitabın özetini okumak, kitap okumak sayılmaz kanımca. Zira bilhassa edebiyat yapıtı kelam konusu olduğunda, konusu değildir sıkıntı. O hususun nasıl anlatıldığıdır, anlatılanların selinde kaybolabilmek yetisidir, kendini romandaki karakterin ya da karakterlerin yerine koyabilmek, kendinden çok farklı, apayrı birini anlayabilmektir. Kitapla hava atmak da tam çağımıza nazaran bir hastalık olsa gerek. Hem de yalnızca özetiyle… ‘Mış gibi’ ömürlerimize ‘mış gibi’ tahliller…!

“Lezzeti öldürür”

İnci Aral – Bu uygulamalara vakit zaman rastlıyorum, ilgimi de çekiyor. Doğrusu “kitap özetleri ile bir insan kitabı nasıl okumuş hissedebilir?” biçiminde bir fikir uyandırıyor bende. Dostoyevski’yi, Virginia Woolf’u bir özetle nasıl okuyabilirsiniz? Okur için özetin kitabın lezzetini öldürebileceğine inanıyorum. Ama eğitmenlikten gelen bir deneyimle şunu da söyleyebilirim: Bu özetleri okumak ya da dinlemek hiç okumamış ya da duymamış olmaktan daha düzgün olabilir.

“Asıl sorun ‘bilmiyorum’ dedirtmeyen baskı”

Arlin Çiçekçi – Kestirme yol vaadi sunan hiçbir formülün şahıslara kalıcı bir yarar sağlayabileceğine ihtimal vermiyorum. Tersine, bu tıp uygulamalar, okuma hareketinin asıl bedelini göz arkası ederek bilgiyi sırf ulaşılması gereken bir ‘skor’ hâline getiriyor. Yeniden de şahsen, bu uygulamaları pazarlayanları ya da bu çeşitten kestirme yollar üzerinden arzuladığı ‘skor’a süratle erişmeye çalışanları yargılamanın yahut küçük görmenin de benzeri bir kolaycılığa tekabül ettiğini düşünüyorum. Kültürün; gidilen stant, okunan kitap ve katılınan şenlik sayısı kadar kertik atılmış bir yaka kartına indirgendiği bu çağda, şahıslara ‘bilmiyorum’ deme özgürlüğü tanımayan baskıyı sorgulamak daha manalı olabilir.

Özetler yararlı olabilir

Artun Ünsal – Klasiklerin çizgi roman olarak yayımlanması gençler ve çocuklar üzerinde çok tesirli oldu. Günümüzde insanların her şeye erişmesi mümkün değil; ne zamanı ne de hayat temposu müsait. Bu nedenle özeti çıkarılan yapıtların -ehil bireyler tarafından yapılması şartıyla- hava atmaktan çok kültürün genişlemesine hizmet ettiğini düşünüyorum. Hava atmak isteyen zati yalnızca okuduğu kitaplarla değil giydiği saatiyle, ayakkabısıyla, yedikleriyle kendini ön plana almak istediği için bu bir aksesuar oluyor: “Hem yakışıklıyım hem güzelim bak lakin roman da okuyorum” üzere. Türkiye kitap okuyan bir ülke değil. O nedenle bir edebiyatçı tarafından hazırlanan özetlerin yararlı olacağını düşünüyorum.

“Piyasa şartlarına nazaran hizalamamak için inat ediyorum”

Figen Şakacı – Siz söyleyince gördüm uygulamanın instagramdaki hesabını, baktım 1.2 milyon takipçisi var. Anladığım kadarıyla bu çağda parayı bastırınca herkese like’ını veriyor, kimsenin işi Allah’a havale etmesine artık gerek kalmıyor. Tıpkı halde ‘kitap fenomenleri’ diye bir şey de dolaşıyor ortada; bir ticari ürün olarak kitabı göstererek tanıtma… Edebiyat da muharrir da kutsallığını çoktan yitirdi, hâl böyleyken hele hele kitapların tık’lanarak cazip hâle getirildiği yerlerin ‘tik tok’ olduğunu görünce kaşım kalkmıyor, gözüm belermiyor, ben bir müellif olarak edebiyata bakışımı bu piyasa şartlarına nazaran hizalamamak için inat ediyorum yalnızca. Diyeceksiniz ki dünyada da bu bu türlü; evet ziyadesiyle anladık! Dünyanın tahminen umurunda değil fakat kendi dünyasında keder ettiği sorunları yazmak için, bildiğini okumak için masanın başına oturan müellif Figen Şakacı da bu türlü, bu da bu türlü biline…