Çininin ‘sıra dışı’ imzası
Seray Şahinler – Minas Avramidis… Osmanlı’nın sayısız zanaatkârlarından biri, 1877 Kütahya doğumlu. Taş ustası olarak çıktığı zanaat seyahatinde çini ve seramik üretimiyle tarihteki yerini alan, Kütahya’dan Avrupa’ya uzanan yapıtlarında klasik motifleri vakitsiz anlatıya dönüştüren bir ‘usta’.
20. yılını kutlayan Pera Müzesi, Kütahya çini ve seramik sanatına Minas Avramidis’in gözünden bakıyor bu sefer. Müzenin yeni koleksiyon standı “Sıradışı Minas: Kütahya Çini ve Seramiklerinde Esin ve Yeniliğin Hikâyesi” Minas Usta’yı odağına alarak çininin, el emeğinin, üretimin ve özgünlüğün geçmişine bakıyor.
Sergide Minas’ın hayal gücünün, yaratıcılığının karşılık bulduğu eşsiz çiniler var. Biblolar, Osmanlıca yazılı tabaklar, şekerlikler, masa tablası üzere günlük eşyaların yanında tarihi pahaya sahip kesimleri görüyoruz. Stant bu tarafıyla çininin devrin toplumsal ve kültürel dinamikleriyle nasıl biçimlendiği üzerine kapsayıcı bir fotoğraf de çiziyor. 1920’lerde yapıldığı kabul edilen bardak seti bunlardan biri. Çelenk motifli çerçeve içinde Osmanlıca “Kütahya Anısı 1336 (1920)” yazıyor. Bardakların, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışı onuruna üretilmiş bir setin modülü olduğu varsayım ediliyor. Tekrar 1926-1930 yıllarına tarihlenen bir tabağın Nuri Conker tarafından Atatürk’ün yaveri Salih Bozok’a, Türkiye’nin yerli mallarındaki muvaffakiyetini simgeleyen bir ikram olarak sunulduğu bilgisi not düşülmüş.
Genovefa serisi
Dönemin Kütahya’sında Rum mahallelerinde irili ufaklı pek çok kahvehanenin varlığı biliniyor. Minas Usta’nın arkadaşı Yordanis Tellaloğlu’nun kahvehanesi de bunlardan biri. Gündemin nabzının tutulduğu bu yerlerde oynanan oyunlar, okunan gazeteler, tefrika romanlar üzerine yapılan kritikler kayda geçiyor. Bu buluşmalardaki herkes bir kıssa anlatıcısı birebir vakitte. Minas Avramidis de bu konuşmaların birçoklarına şahit olmuş. Bu tanıklıkların, onun tarihe geçen “Genovefa Hikâyesi”ne ilham vermiş olabileceği düşünülüyor.
Sergide Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kütahya Çini ve Seramikleri Koleksiyonu’ndan seçilen 54 yapıtın büyük kısmı birinci sefer sanatseverlerle buluşuyor. Ancak stant, hacmiyle öykünün burada yarım kaldığı hissini veriyor. Minas Usta’nın ve çininin hikayesini müzenin varlıklı koleksiyonuyla tamamlayacak bütünlüklü bir fotoğraf arayışla tadı damakta kalıyor.
Kendi tekniğini buldu
19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başında Kütahya’da çiniciliği yine canlandıran ustalardan biri olan Minas Avramidis, devrin kültürel çeşitliliği içinde yetişmiş bir zanaatkârdı. Figürlü kompozisyonlar ve anlatı içeren yapıtlarıyla çağdaşlarından ayrıştı. Minasyan Kardeşler’in atölyesinde yetiştiği kestirim edilen Avramidis, teknik ve estetik çağdaşlarından ayrılarak bir usta olarak kısa müddette kendi atölyesini kurdu. Yapıtlarında klasik motifleri çağdaş bir anlatı lisanıyla yorumlayan sanatçı, Kütahya’dan Avrupa’ya uzanan bir üretim ağında özgün işleriyle tanındı. Minas Usta, 1954’te hayata gözlerini yumdu.
