Duvarlar hâlâ yıkılmadı yerinde duruyor

Ümran Avcı – Caner Almaz, 2025 NDS Edebiyat Ödülü’nü kazanan yeni romanı “Duvarlar”da 1980 darbesi öncesindeki sisli, kaotik ve yakıcı ortamı üniversite öğrencilerinin gözünden anlatıyor. “Duvarlar”; “Yaşamaklar” ile başlayan üçlemenin ikinci kitabı. Muharrir; son romanında ‘aynı acının kiracıları’ Halil, Birgül, Aysel ve Oğuz’un kıssaları üzerinden, ülkedeki siyasal atmosferin insan ömrüne vurduğu darbeyi resmediyor. Gençlikleri heba olan dört gence farklı başka ses açan Almaz, öyküyü duvar imgesi üzerinden örüyor. Bir tarafta hayatın ve ülkenin yükünü omuzlarında taşıyan gençler, öbür tarafta tıpkı gençlerin tosladığı sert duvarlar. Aşılması gerekirken altında kalınan duvarlar. Kimi vakit da insanın kendilerine ördüğü duvarlar… Romanın başat problemlerinden biri de inanç duygusu. İhanetler, yolda taraf değiştirenler, insanı zaafları üzerinden ele geçirenler. Roman karakterlerinden Oğuz’un deyişiyle “Bu tahminen de hepimizin hikâyesi”… 

■ Aldığınız mükafatla başlamak isterim. NDS Ödülü’nün jüri başkanı yakın zamanda kaybettiğimiz Liz Behmoaras’tı… Sırası gelmişken kendisini anmış olalım.

Böylesine değerli ve itibarlı bir mükafata layık görülmek hem heyecan verici hem de umut tazeleyen bir durum. “Yaşamaklar’la da 2023 yılında mükafata aday gösterilmiş ve kısa listeye kalmıştım. 15 yıldır bir şeyler yazma, üretme uğraşındayım. Kitaplarım için olumlu ya da olumsuz tenkitler aldığımda çok keyifli oluyorum. Edebiyat mükafatlarını de olumlu tenkit üzere görüyorum. Yazdıklarımın itibarlı bir mükafatla taltif edilmesiyse dediğim üzere hakikat şeyler yaptığımı görmem ismine umutlarımı tazeledi. Liz Behmoaras hanımefendiyi söyleşilerinden ve kitaplarından tanıyordum. Yıllardır NDS Edebiyat Ödülü’nde hem heyet üyeliği hem de 2023 yılından bu yana heyet başkanlığını yürütüyordu. Romanları, söyleşileri ve çevirileriyle değerli anısının unutulmaz olacağı inancındayım. Onun heyet başkanlığını yaptığı bir mükafatı almak benim için büyük onur. Kendisini hürmetle anıyorum. 

■ İktidarların ördüğü duvarlar, resmi duvarlar, insanın kendine ördüğü duvarlar, aşılması gereken, insanı yoran duvarlar. Duvar metaforu üzerine neler söylersiniz?  

Kelime manasından azade duvar imgesinin günümüz dünyasında çok büyük manalar taşıdığı kanısındayım. İkili münasebetlerimizden resmî kurumlarla alakamıza kadar her temele çekilebilecek ve manasını bireyin kendince şekillendirebileceği bir imgeden bahsediyoruz. Bu yüzden kitapta da sıklıkla karakterlerim özelinde farklı tanımlamaları ve metaforik kullanımları var. Romanda ‘70’li yıllarda yaşayan gençlerle günümüzde yaşayanların benzeri sıkışmışlıkları yaşaması ve hissetmesi tarih dışında birçok şeyin birebir kaldığını düşündürüyor bana. Günümüzde hâlâ geçerliliği koruyan sıkıntıların miras kaldığını, bir nevi o günlerde de gençlerin emsal sıkıntılarla çaba ettiğini, savaştığını ve o duvarların hâlâ yerinde olduğunu anlatmaya çalıştım. 

■ Romanda sancı, o kadar öne çıkan bir his ki. Kitabın ismi “Duvarlar” olmasaydı ‘Sancı” olurdu herhalde…

Dört ana karakterim de büyük kayıplar yaşıyor. Bu kayıpların hissettirdiği en büyük duyguysa hayal kırıklığı. Mevtle yüz yüze geliyorlar, gençliklerini kaybediyorlar, çabalarında başarısız oluyorlar… Bu onlarda büyük bir kayıp hissiyatı doğuruyor. İnsan bazen bir şeyin olmasını çok ister, onun için çaba etmeyi göze alır lakin sonunda başarısızlıkla baş başa kalır. Hepimizin tanıdığı lakin o ağrı ve acı olmayan duyguyu sancı olarak tanımlamak istedim. 

Kavgayı erkekler çıkarıyor

■  Romandaki gençlerin tamamı siyasi atmosferin yarattığı kaosla büyüyen çocuklar.  “Biz nasıl iyileşeceğiz?” sorusu hâlâ yeniliğini koruyor mu? 

Çağımız ve coğrafyamız bizlere öteki bir yol bırakmıyor sanırım. Ülkemizin her kuşağı darbelerle, siyasi kavgalarla, ekonomik tasalarla ve gelecek telaşıyla sınanıyor. Bugün de tıpkı durumdayız. Tüm bu tasa ve kaygılara rağmen, hukuksuzluklar ve adaletsizliklere karşı bir ortaya gelebilen insanlarız. Evet, çağımız ve coğrafyamız bizi sınıyor lakin güzelleşme inancı herkesin içerisinde yemyeşil duruyor. Biz iyileşeceğiz ve bunu oburu sağlamayacak, birlikteliğimizden güç alıp devam edeceğiz. 

■ ‘Çocukluğundan erken emekli’ Aysel’in “Erkekler delirmiş” çıkışı romanda ön planda. Tarih erkeklerin elleriyle mi yazılıyor? 

İnsanlık tarihini düşündüğümüzde bu önerme hiç yanlış durmuyor. Hengamelerin tamamında bir iktidar tasası taşınıyor ve bu tasayı güdenler genelde erkekler oluyorlar. Bu hırsın doğurduğu büyük savaşlar, büyük yıkımlar gerisinde büyük acıları bırakıyor. Bu nedenle hengameye değil de hengameyi çıkartanlara odaklanmak ve sorunu onlarda aramak daha gerçek diye düşünüyorum.