Şiirle görselin kadim ahengi

Seray Şahinler  – Eda Soylu ve Hatice Utkan’ın şiir ve sanatı bir ortaya getirdikleri “Balığın Karnında” standı Çemberlitaş’taki Barın Han’da kapılarını açtı. Stant iki sanatkarın fotoğraf, heykel, şiir çalışmalarını buluşturuyor. Sanat yapıtı ile yazının bir ortaya gelişini ve şiirin bu buluşmadaki yerini sorguluyor. Barın Han’ın üç katına yayılan işlerle, Emin Barın’ın temellerini attığı yazı ve görsellik geleneğine gönderme yapan sanatkarlar, kadim olanla çağdaş olanın birleştiği noktadan bugüne bakıyor. Görselliğin şiire, şiirin de görselliğe yansıdığı sergiyi Eda Soylu ve Hatice Utkan’dan dinledik. 

■ “Balığın Karnında” standının çıkış noktası neydi? Nasıl bir cihan kurguladınız?  

Hatice Utkan: “Balığın Karnında” standının çıkış noktası fotoğraf, heykel, yazı, şiir ve zanaatların bir ortada olması fikrinden doğdu. Her şeyi bir ve bütün olarak düşündük, o biçimde de değerlendirdik. Birbirine örülü alanları bir ortaya getirdik, bu alanların bilgilerini yapıtlara akıttık. Burada, baktığımız iki ana soru oldu: “Şiirle, görselliği nasıl bir ortaya getirebiliriz? Resmi, heykeli şiirle nasıl sunarız?” Bu bağlamda, benim şiirlerimle Eda’nın yapıtları Barın Han’ın üç katına yayıldı. Bazen fotoğraflar şiire, bazen de şiirler fotoğraflara evrildi. Şiir hepsini bir ortada tutuyor. Bizim için bu durum çok sesliliğin ahengi. 

■ Barın Han’da gerçekleşmesi sergiyi özel kılıyor. Emin Barın dünyası sizi nasıl etkiledi? 

Eda Soylu: Buna Hatice’nin şiirinden bir alıntı yaparak karşılık vermek, isterim: “Seni Neden Sevdim Nebukadnezar” şiirinde Hatice şöyle der, “Öyle biçimlere girdi ki gölgeler/ cihanlar bir ortaya geldi… / Öteki bir lisanda konuşuyorduk / Öbür bir alanda titreşiyorduk / Olmakla olmamak ortasında / Yok olmakla kaybolmak ortasında.” Böylelikle, tabiri caizse kainatlar bir ortaya geldi ve eş zamanlılık oluştu, eş titreşimde buluştuk. 

■ Resim-heykel ve şiir birlikteliğine dair nasıl bir diyalog görecek izleyiciler? 

Hatice Utkan: Eda ile görsel ve yazınsal alanda tıpkı lisanı konuşuyoruz. Bu, bizim uzun mühlet evvel fark ettiğimiz bir durum. Uzun yıllara dayanan dostluğumuz boyunca bu durumun derinleştiğine şahit olduk. Özel olarak bir şey yapmadık, tüm süreç bizatihi bir ortada olma durumu üzerinden ilerledi. Eda’nın yapıtları çok şiirsel, bu kadar şiirsel ve uyumlu yapıtlarla bir şiirin birebir alanda olmaması imkânsız. Biz bu iki alanı bir ortaya getirdiğimiz vakit büyük bir ahenk olduğunu gördük. Bir nevi harmanlanma. Örneğin bir katta son şiir kitabım “Şah Mat”ta yer alan “2 Güneşli Gezegen” isimli şiirle ilerliyoruz. Burada olduğu üzere her katta şiirlerle yapıtların kendilerine has bir ahenk geliştirdiğini görüyoruz, diyalog hâlindeler. Eda şiiri gereç üzerinden okuyor. Mozaik, bakır, ebru, fotoğraf, heykel üzere üretimlerinde nüanslara ve ayrıntılara işlerin bitmiş hâlleri kadar ehemmiyet veriyor, onların tınlamalarını duyuyor. Şiir işlere nüfuz etmiş durumda. “Balığın Karnında”, bu bağlamda, görselliğin şiirle sunumu, şiirin de görsellik içinde ele alımı olarak görülebilir. 

‘Harfi resme dönüştürüyor’

■ Emin Barın’ın temellerini attığı yazı ve görsellik geleneği hakkında neler söylemek istersiniz?  

Eda Soylu: Emin Barın, çağdaşlık ve klasiklik ortasında bir köprü vazifesi üstleniyor ve bu sayede istikrar ögesi ortaya çıkıyor. Biz stantta istikrar konusundan temellendik, arayışımız da keşiflerimiz de bu taraftaydı, buna yönelikti. Emin Barın, yüzyıllara yayılan bir sabır öğretisini, ilmi ve zanaata dair özümsediklerini çağdaş olana akıtıyor. El alıyor ve el veriyor. Bu bir öykü tıpkı vakitte; Cumhuriyet’in kuruluşu, Atatürk’ün Emin Barın’ı ve arkadaşlarını, harf ve grafik eğitimi için Almanya’ya göndermesiyle başlayan, harfin ötesine geçme ve her şeyi görselliğe aktarma seyahatinin hikâyesi… Harf resme dönüşüyor. Böylelikle, katmanlar genişliyor ve derinleşiyor. Bu durumun bizim sanat tarihimizde çığır açtığına inanıyorum. Emin Barın’ın harfin ötesine geçmiş fotoğraflarında köklerimize ve özümüze dair çok bilgi var. Bu bilgiler günümüze ışık tutuyor. Bu stant ile bu ışığa bir alan açmak istedik.