Şifa niyetine hikayeler
Seray Şahinler – Sinem Us, “Eczanedeki Kırmızı Dolap” isimli kitabında, ruha şifa olan sanatın, eczacılıkla kesiştiği hikayelerini buluşturuyor. Tarihi anekdotlar ve görseller eşliğinde, ruha ilaç üzere gelecek hikayeler var kitapta.
Öner Ciravoğlu ve Melih Yıldız’ın yayıma hazırladığı kitap, ilaç biliminin bu topraklardaki geçmişine bakarak açılıyor. Osmanlı’daki birinci eczacıların gayrimüslim olduğunu, Müslüman Türkler’in ise daha çok aktarlıkla uğraştığını hatırlatıyor Us. ‘Kırmızı dolap’ta eczacılık tarihinden değişik notlar var. Eczacılarımızın kendi isimlerini verdiği ilaçlar örneğin… Asprinin muadilini üreten Eczacı Ömer Kenan, “Assipine Kenan” ismiyle tarihe geçiyor. 1925’te Beyoğlu’nda eczane açan ‘Nevrozin Celal’ kendi ürettiği ağrı kesicileriyle çok tanınan oluyor.
Prospektüsteki şiirler
Kitabın ilerleyen kısımlarında sanat tarihinden çok sevdiğimiz isimlerin ilaçla ve eczacılıkla yolunun kesiştiği hikayeler var. Joseph Haydn’ın “Eczacı” operasındaki Türkler, eczacı arkadaşını resmeden Salvador Kısmı, meşhur Fazilet Eczanesi ile Haldun Taner, Romeo’ya zehir satan eczacı gravürü, sinema tarihinde Lumiere Kardeşler’in sinemasında görülen birinci eczane Perry’s Pharmacy, İstanbul Eczacı Odası’nın ilk ekibi, Hitit Uygarlığı’ndaki eczanelerden kesitler, Ali Poyrazoğlu’nun dedesi Ali Haydar Bey’in hastaları güldüren hayat hikayesi kitapta yer buluyor.
Garip şiirinin mimarlarından Melih Cevdet Anday’ın dedesi Mirliva Mehmet Raşit Paşa da yeniden Osmanlı’nın birinci eczacı paşası olarak tarihe geçiyor. Tekrar edebiyatımızın nahif ismi Behçet Necatigil’in şiirinde ilaç prospektüslerinin farklı bir yeri var. Çocukluğu yoksulluk ve hastalıklarla geçen, bir devir verem tedavisi gören Necatigil şiirlerini ilaç tanıtım kâğıtlarının art yüzüne yazmış. Cemal Süreya’nın “Nereye mi yazardı dizelerini, ilaç kutularının üzerine yazardı” kelamlarının peşine düşen Sinem Us, bu kâğıtlara da ulaşarak kitabında paylaşmış. Necatigil’in hastalıkla geçen birinci periyodu şiirlerinde ve tiyatro metinlerinde de yer buluyor.
Van Gogh’un ilaç dolabı
Sinem Us kitapta yalnızca Türk edebiyatından değil dünya sanatından isimlerin de ilaçla münasebetini araştırıyor. Ünlü ressam Van Gogh’un 1889-1890 yılları ortasında kaldığı Saint-Paul-de-Mausole Akıl Hastanesi’ne giden müellif, o yıllarda kullanılan ilaçları inceliyor. Hastanenin açık yeşil renge boyalı eczanenin ahşap dolabındaki şişelerde kullanılan ilaçların uzun bir listesini kaydediyor müellif. 19. YY sonlarında psikiyatr tedavisinde yüklü kinin sülfat, afyon, esrar, fosfor, gümüş nitrat üzere gereçler kullanılmış. Yüksek ihtimalle Van Gogh da bu ilaçları alan hastalar ortasında. Tekrar fotoğraf tarihinden Rembrant van Rijn’in yakın arkadaşı Eczacı Abraham Frenchen’i resmettiği gravürü, Paul Cezanne’in “La Vase Blue” tablosunun gerisine gizlenen ilaç kavanozu, Avni Lifij’in ilaç şişeli, kitaplı, kurukafalı tablosu da fotoğraf tarihinden çıkarak bugüne şifa üzere hikayeler sunuyor.
