Sevgi üzere başlıyor, şiddetle bitiyor! Ayşe Tokyaz cinayeti infial yarattı: Caniler bu türlü tuzak kuruyor
Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Işık Üniversitesi Hemşirelik Kısmı son sınıf öğrencisi 22 yaşındaki Ayşe Tokyaz, toplumsal medyada tanıştığı 38 yaşındaki eski polis Cemil Koç tarafından öldürüldü. Teze nazaran, evlenme isteği reddedilen Koç, Ayşe’yi meskenine çağırıp alıkoydu. 13 Temmuz’da genç bayanın cansız vücudu valize konmuş biçimde bulundu. Cemil Koç, bir arkadaşının ihbarı üzerine aracının yanında gözaltına alındı. Koç’un, “Evlenmek istiyordum, kabul etmeyince hengame ettik ve öldürdüm“ dediği öğrenildi. Zanlının daha evvel birçok cürüm kaydı olduğu belirlendi. Koç’un yanı sıra ona yardım ettiği belirlenen 6 kişi de gözaltına alındı. Cemil Koç’un polislikten neden ihraç edildiği, 2023’te eski kız arkadaşının da Diyarbakır’da kuşkulu vefatı sonucu hayatını kaybettiği belirlendi.
‘KARDEŞİM HAYATTA OLABİLİRDİ’
Ayşe’nin ikiz kardeşi Esra Tokyaz, cinayetin ihmaller zinciriyle geldiğini belirtti. Cemil Koç’un tehditlerine karşın polisin ilgisiz kaldığını, karakolda baskı altında söz verdiğini, şikâyetinin ciddiye alınmadığını ve Aile İçi Şiddetle Uğraş Birimi’ne hiç yönlendirilmediğini anlattı.
Daha evvel kardeşinin kolunda morluklar gördüğünü belirten Esra Tokyaz, “Bana şakalaşırken oldu dedi. İnanmıyordum. Biz Ayşe’yle çarşamba günü buluştuk. Ayşe büyük bir gözlük takmıştı. Ben de dedim ki niçin gözlükleri indirmiyorsun? İndirdi, tekrar gözlerindeki morlukları gördüm. Gözünün o beyaz yerleri kırmızıydı. Ayşe’nin yanında bir adam vardı. Kabine geçirdim Ayşe’yi. Dedim ki, gel hâlâ geç değil. Ben alacağım seni. Seni tehdit ediyorsa, bizi tehdit ediyorsa hiçbir şeyden korkma. Kimseye bir şey söylemeden bu kapıdan çıkar konutumuza döneriz dedim. Kimseye bir şey söyleme. Ben seni korurum dedim. O da bana dedi ki ‘Senin bilmediğin şeyler var dedi. Sen git artık.‘ Ben orada yalvardım. Gelmedi benimle“ dedi.
İkiz kız kardeşinin tanınamayacak halde olduğunu ve cansız vücudunu kimseye göstermediğini tabir eden Esra Tokyaz, “Benim kardeşim de onun hoş kelamlarına kapıldı” dedi. Cemil Koç’un kaldığı siteye gittiğini, içeriye almadığını, polise haber verdiğini lakin “Kardeşin reşit, bir şey yapamayız” dediklerini aktardı. Polislerin teklifiyle karakola gittiğini aktaran Esra, Halkalı Karakolu akabinde da Kanarya Asayiş Ofis Amirliği’ne gittiğini ve baskı altında sözünün alındığını belirterek, “Karakoldan çıktığımız sabah Cemil Koç aradı, sözlerimi satır satır okudu. Beni tehdit etti. Çalmadığım kapı, aramadığım sokak kalmadı. Sonra kardeşimin mevt haberini aldım” dedi. Tokyaz, Milliyet’e yaptığı açıklamada da pek konuşacak durumda olmadığını, ailesinin yıkıldığını söyledi:
“Çok sağlıklı konuşamıyor, çok sağlıklı yorum yapamıyorum. Lakin şunu belirtmek istiyorum; ben olacakları hissetmiş üzere gidip şikayetçi olmaya çalıştım ve şikâyetçi oldum. Türkiye’de her gün bir bayan cinayeti işleniyor ve ben bu nedenle gidip şikâyetçi olduğumda kimse sesimi duymadı. Her gün biz şiddet haberleri alıyorsak, en azından benim şikâyetim ciddiye alınabilirdi. Evet, kardeşim reşit olabilir lakin dediğim üzere bu ülkede reşit olan ve her gün öldürülen bayanlar var. Kardeşim bir ihmal zincirinin kurbanı oldu. Karakola gittiğimde, beni kimse Aile İçi Şiddetle Çaba Birimi’ne yönlendirmedi. Halbuki bu türlü bir ünite varmış. Bunu lakin artık öğreniyorum. Şayet o vakit yönlendirilmiş olsaydım, kardeşim hayatta olabilirdi. Kimse kardeşimi arayıp,’Neler oluyor, bu olanlar gerçek mi?’ diye sormadı. Annem çok makus durumda. Ben güçlü kalmaya, ayakta durmaya çalışıyorum. Lakin kardeşimin vefatına neden olan ve sesimi duymayan, duymak istemeyen herkesten şikâyetçiyim.”
ULAŞAMADIĞIMIZ BAYANLAR İÇİN NELER YAPABİLİRİZ?
Türkiye, her geçen gün bir yenisi eklenen bayan cinayetleriyle derin bir yasa gömülüyor. Ayşe Tokyaz üzere birçok genç bayan, hayatlarının baharında şiddetin ve vahşetin kurbanı oluyor. Yaşanan bu acı olaylar, sadece birer isimli olay değil, toplumsal bir alarm niteliği taşıyor. Ayşe Tokyaz’ın akabinde ne yazık ki hâlâ ulaşamadığımız, sesini duyamadığımız, yardım eli uzatılamayan birçok bayan var. Bu karanlık tabloyu değiştirmek, yeni acıların önüne geçebilmek için kişisel ve toplumsal olarak neler yapabiliriz? Tüm bu soruları, bayana yönelik şiddetin ruhsal dinamiklerini ve alınabilecek tedbirleri Psikiyatri Uzmanı Dr. Şahut Duran’a sorduk.
— Cemil Koç üzere suça bulaşmış şahıslar, Ayşe Tokyaz üzere genç bayanları nasıl tesiri altına alabiliyor? Bir kişinin manipülasyona uğradığını fark etmesi mümkün mü? Bu şahıslar kurbanlarını nasıl seçiyor, hangi taktikleri uyguluyor? Kişi “İyi biri üzere davranan tehlikeli biri” ile karşı karşıya olduğunu nasıl anlar?
Psikiyatri Uzmanı Dr. Şahut Duran: Suça eğilimli, antisosyal yahut narsistik özellikler gösteren bireyler, birçok vakit etkileyici, inanç veren ve ‘kurtarıcı’ üzere görünen bir yüz stantlar. Manipülasyonun temelinde dört ortak strateji vardır: Çok idealizasyon (seni kimsenin anlamadığı kadar anlıyorum), süratli yakınlık ve bağ kurma (kısa müddette çok derin bağ varmış üzere hissettirme), denetimi artıran izolasyon (ailen seni anlamıyor, yalnız bana inanç, suçluluk ve kaygı karışımı (beni bırakırsan çok berbat şeyler olur).
Bir kişi manipülasyona uğradığını anlamakta zorlanabilir, zira bu süreç adım adım ilerler ve bazen ‘normal bağ dinamiği’ üzere görünür. Lakin birtakım ikaz işaretleri şunlardır: Bağda özgürlük kaybı ve artan dehşet hissi, daima yanılgılı hissettirilme ve özür dilemeye zorlanma, etrafla bağların koparılması, karşı tarafın tutarsız davranışları (bir gün çok sevgi, sonraki gün tehdit) üzere.
Bu şahısların seçim kriteri çoklukla yalnızlık yaşayan, dayanağı az, özgüveni kırılgan bireyler olur. Yani ‘zayıf’ olmanız değil, sıkıntı bir devirden geçiyor olmanız manipülasyona açık hale getirir.
‘ŞİDDETİN SORUMLULUĞU MAĞDURDA DEĞİL’
–Genç bayanlar manipülasyona en çok hangi yaş aralığında açık hale geliyor? Bu türlü bir bağımlılıktan kurtulmak mümkün mü? Şiddete karşın ilgiyi sürdüren bireyler için çıkış yolları neler olabilir? Ruhsal bağımlılık nasıl kırılır?
Psikiyatri Uzmanı Dr. Şahut Duran: Özellikle ergenliğin sonu ve genç yetişkinlik periyodu (yaklaşık 16-25 yaş), kimlik arayışı ve duygusal doğrulama gereksiniminin yüksek olduğu bir periyottur. Manipülatif bireyler bunu çok güzel maksat alır. Şiddet gördüğü halde kalmanın arkasında birçok vakit: Dehşet (zarar göreceği endişesi), utanç ve damgalanma telaşı, ekonomik ve toplumsal bağımlılık, zihinsel bağlanma ve travma bağı yer alır. Bu durumdan kurtulmak muhakkak mümkündür.
Psikolojik bağımlılığı kırmanın yolu:-Güvenli bir dayanak ağına ulaşmak (aile, arkadaş, sivil toplum kuruluşları),-Bir kriz planı oluşturmak,-Hukuki ve toplumsal dayanak almak,-Gerekirse profesyonel psikososyal dayanakla travmayı anlamak ve baş etmek.Şiddete karşın devam eden ilgilerde, kişinin kendini hatalı hissetmesi en kıymetli manidir. Bu yüzden yargılamadan, utandırmadan takviye sunmak hayati değer taşır.
— Şiddet gören biri, kendisine bunu yapan kişiyi sevebilir mi? Bu cins bir çarpık bağlanma nasıl oluşuyor? ‘Beni seviyor lakin sonlanınca bu türlü oluyor’ üzere inançlar ne kadar yaygın? Bu döngüye girmemek için hangi farkındalıklara sahip olmak gerekir?
Psikiyatri Uzmanı Dr. Şahut Duran: Evet, travma bağı (trauma bonding) denilen durum tam olarak budur. Şiddet ve sevginin döngüsel biçimde birbirine karışması, kişinin ‘O aslında uygun, yalnızca sonlanınca berbat oluyor‘ üzere inançlar geliştirmesine yol açar. Bu fikir kalıpları çok yaygındır.
Çarpık bağlanma: Arada bir verilen ödül (özür, sevgi gösterisi), şiddet sonrası ‘balayı evresi’ denilen güzelleşme vaadi, endişe ve rahatlama döngüsüyle oluşur.
Bu döngüden çıkmak için:
-‘Şiddet bir bağ biçimi değildir’ gerçeğinin içselleştirilmesi,
-‘Sevgi’ ve ‘kontrol’ün birbirine karıştırılmadığını fark etmek,
-Şiddetin sorumluluğunun mağdurda olmadığını bilmek çok değerlidir.
— Bu cins kişilik bozukluğu olanlar makul bir davranış kalıbını mı tekrar ediyor? Beşerler bu tuzağa düşmemek için ne yapmalı? Manipülatif, narsistik yahut antisosyal kişilik yapıları birtakım tekrar eden cümleler ya da davranışlar stantlar mi? Bu sinyaller nasıl fark edilir?
‘ZAYIF OLDUKLARI İÇİN DEĞİL YOKSUN BIRAKILDIKLARI İÇİN KALIYORLAR’
Psikiyatri Uzmanı Dr. Şahut Duran: Evet, narsistik ve antisosyal kişilik özellikleri ekseriyetle tekrarlayan bir model izler: Karizmatik, ikna edici ve cazip başlangıç, süratle duygusal bağ kurma isteği, karşısındakini idealize etme, sonra değersizleştirme, empati eksikliği, suçluluk duymama ve sonları test etme ve ihlal etme eğilimi.
Sıklıkla şu cümleler duyulabilir:-‘Sen bensiz yapamazsın’,-‘Ben senin için her şeyi göze alırım, sen de birebirini yapmalısın’,-‘Kimse seni benim kadar sevemez’
Tuzaktan korunmak için: İlgilerde süratli ilerlemeyi sorgulamak, bağımsız karar alabilme hakkını korumak, yakın etraf ihtarlarını ciddiye almak ve kuşkuya düştüğünde profesyonel görüş almak kıymetli bir tedbirdir.
‘HER BASKI BAYAN CİNAYETİNİN ÖN KADEMESİ OLABİLİR’
–Çevremizde gördüğümüz bu çeşit davranışlara karşı nasıl tedbirler alabiliriz? Şiddet gören şahsa nasıl davranmalıyız?
Psikiyatri Uzmanı Dr. Şahut Duran: En kıymetli şey suçlayıcı değil, destekleyici bir tavır almaktır. Şiddet gören kişinin zati özgüveni zedelenmiştir. ‘Sen de kusur yaptın’ yaklaşımı onu daha çok izole eder.
Bu nedenle şu davranışlarda bulunmak gerekir:
-Dinlemek ve inandırıcı olmak: ‘Sana inanıyorum, yalnız değilsin’,
-Acil risk varsa yetkililere müracaat konusunda cesaretlendirmek,
-Kendi kararına hürmet duyarak ancak takviyesi daima sunmak,
-Hukuki, ruhsal ve toplumsal kaynaklar hakkında bilgi paylaşmak,
-Tanık olunan şiddet durumunda direkt müdahale yerine güvenliği gözeterek uzman kuruluşlarla temasa geçmek.
Unutulmamalı ki, şiddet bir cürümdür ve bireyin tercihi değil, faile ilişkin sorumluluktur. Sonuç olarak, manipülasyon, duygusal şiddet ve fizikî şiddet, birçok vakit rastlantısal değil, bayan cinayetlerine kadar varabilen sistemli bir denetim ve dehşet döngüsünün kesimleridir. Şiddet gördüğü halde hâlâ o bağlantıda kalmak zorunda kalan bayanlar, zayıf oldukları için değil, birden fazla vakit yalnızlaştırıldıkları, ekonomik ve toplumsal dayanaktan yoksun bırakıldıkları için çaresiz kalmaktadır.
Unutulmamalıdır ki her baskı, bir bayan cinayetinin ön etabı olabilir. Bu nedenle ‘Beni seviyor fakat bazen sinirleniyor’ üzere inanç kalıpları asla hafife alınmamalı, her beyan ciddiyetle ele alınmalıdır.
Kadına yönelik şiddet, ferdî bir zayıflık değil, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin ve yetersiz muhafaza düzeneklerinin sonucudur. Bu zinciri kırmak hem ferdi farkındalık hem de toplumsal dayanışmayla mümkündür. Bayanların ömür hakkını korumak, hepimizin ortak sorumluluğudur. Her bayan yaşasın diye, her tehdit ciddiye alınmalı, hiçbir mağdur yalnız bırakılmamalıdır.
