Saros’a batırılan tankın akıbeti! Sıra dışı dönüşüm: Savaş bitti, tek emeli var
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Saros Körfezi son periyotta askeri araçların batırılmasıyla dikkat çekiyor. Geçen mayıs ayında Keşan’a bağlı İbrice Limanı açıklarında hurdaya ayrılan Kıbrıs Barış Harekâtı’na katılan 1960 model bir tankın denize indirileceği açıklanmış ve yaklaşık 13 metre derinliğe yerleştirilecek bu tankın, Türkiye’de şimdiye kadar en sığa batırılan araç olacağı belirtilmişti.
Bölge turizmini hareketlendirmesi beklenen bu teşebbüs kapsamında çalışmalar tüm süratiyle sürerken, çevreci projelere bir yenisi daha eklendi. Edirne Valiliği ve Edirne Saros Turizm Altyapı Hizmet Birliği (ESTAB) iş birliğinde yürütülen yeni bir proje kapsamında, Saros Körfezi’ne bir hurda tank daha batırıldı. Peki, kıyıda ömrünü tamamlayan bu askeri araçlar neden denize bırakılıyor?
Saros’a batırılan hurda tank
Ordular için yük olmaya başlamış olan eskimiş askeri araçları elden çıkarma sorunu yeni değil. Bu durum, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte Avrupa ordularının elinde bulunan askeri araçlardan kurtulmaya başlamak istediği 1919 yılına kadar uzanıyor. Bu noktada akla birinci gelen, bu araçların hurdaya ayrıldıktan sonra geri dönüşümde kullanılması için sökülmesi olsa da bu durum kimi vakit maliyeti aktif bir tahlil olmayabiliyor. Bu sebeple tahlil olarak bir kısmının sökülmesi, bir kısmının farklı ülkelere hibe edilmesi, müzelere gönderilmesi ya da koleksiyonculara satılması üzere adımlar atıldı. Lakin uzun bir müddettir alternatif bir tahlil daha var: Turizm faaliyetleri ve deniz hayatının canlandırılması için bu araçların batırılması.
ASKERİ ARAÇLARLA SU ALTI MÜZESİ KURDULAR
Yapay resifler, tipik olarak ekseriyetle biyolojik özelliklerini kaybetmiş, erozyona uğramış, Türkiye’de boğazlarda olduğu üzere blok gemi geçişlerinin ağır olduğu ya da sörf geliştirme bölgeleri üzere yerlerde deniz hayatını geliştirmek ve tedavi etmek için kurulmuş insan imali sualtı yapıları. Günümüzde dünyanın birçok noktasında, farklı ülkeler tarafından çeşitli askeri araçların batırılmasıyla oluşturulan su altındaki yapay resiflerine rastlamak mümkün. Bu batık resifler ortasında en bilinenlerden biri de Kızıldeniz’de, Ürdün kıyılarının çabucak açıklarında, Akabe kasabası yakınlarında bulunuyor.
1985 yılında, Ürdün Hükümdarı İkinci Abdullah’ın isteğiyle dalgıçlar için yapay bir resif oluşturulması istikametinde başlayan çalışmalarda birinci olarak ‘Cedar Pride’ isimli yük gemisi batırıldı. 74 metrelik enkaz, 28 metre derinlikte yan yatacak formda batırıldı. 1998 yılında bu defa Ürdün Kraliyet Ekolojik Dalış Topluluğu (JEDS) tarafından birebir bölgeye bir ABD üretimi olan M42 uçaksavar topu batırıldı. Duster, kıyıdan yalnızca 20 metre uzaklıkta ve yalnızca 6 metre derinliğinde olduğundan, hem şnorkelli yüzücüler hem de dalgıçlar için erişilebilir bir batıktı.
Kasım 2017’de birebir bölgeye C-130 tipi bir askeri kargo uçağı batırıldı. Uçak, tüm kapıları söküldüğü için dalgıçlar için de ilgi alımlı bir hale gelmişti. Akabe’de oluşturulan resifin müze haline gelmesi ise 2019 yılında gerçekleşti. Yedi gün süren bir operasyonda, 15 ila 28 metre ortasında değişen derinliklerde on dokuz farklı araç eklendi. Batırılan araçlar ortasında tanklar, zırhlı işçi taşıyıcılar ve askeri helikopterler bulunuyordu ve bu gelişme bölgeyi dalış turizmi için cazibe merkezi haline getirdi. Tıpkı vakitte bu batıklar, balıklar için de yeni hayat ve üreme alanları oluşturdu. 2020 yılında bölgeye bir yolcu uçağı daha batırıldı ve alan batıklar ele alındığında daha da zenginleşti.
Dünyanın dört bir yanında, birçok emekli edilen gemilerden oluşan yapay resifler bulunuyor. Bu batıklar içinde en ünlü olanlardan biri de 2006’da Florida kıyılarında batırılan 44 bin tonluk eski ABD Donanması uçak gemisi USS Oriskany.
TÜRKİYE’DE BİRİNCİ DEĞİL! ÖBÜR ÖRNEKLERİ DE VAR
Dalış turizmini ve deniz ömrünü canlandırması için uçak, tank yahut gemi batırma süreçleri Türkiye’de de birçok kere yapıldı. 2019 yılında, Edirne’nin İbrice Limanı’nda dalış turizmine katkı sunmak maksadıyla Airbus A330 tipi yolcu uçağı batırıldı. Batırılan uçak, dünyanın en büyük uçak batıklarından biri oldu. 2016 yılında benzeri bir proje sonucunda Aydın’ın Kuşadası bölgesinde Airbus A300 tipi bir uçak daha denize batırıldı. Emsal süreçler, farklı uçaklarla Antalya, Düzce ve İzmir’de de yapıldı.
2016 yılında tekrar İzmir’de, yaklaşık 40 yıl İzmirlilere yolcu nakliyatı hizmeti veren “Alaybey” ve “9 Eylül” vapurları, Karaburun açıklarında dalış turizmine katkı hedefiyle yapay resif uygulamasıyla batırıldı. Benzer süreçler Muğla, Samsun ve İzmit üzere birçok kentte de gerçekleştirildi. Saros Körfezi’nde tank batırma projesinin bir gibisi daha evvel Antalya’da yapılmış ve 45 tonluk tank batırılmıştı.
Denize batırılacak olan araçlar, bu süreç gerçekleşmeden evvel deniz kirliliği oluşturmaması ve deniz ömrüne olumsuz tesir etmemesi için önemli bir paklık sürecinden geçiyor. Denizi kirletici hususlardan arındırılan araçlar, son olarak dalgıçlara ziyan verecek modüllerin sökülmesinin akabinde batırılıyor.
