Samsun’da yattı, 56 gün uyanmadı! Biri daha var, bahtları ortak: ‘Masal değil, katatoni’
Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Hiç yalnızca birkaç saat kestirip kalktığınızda, güya günlerce uyumuş üzere hissettiğiniz oldu mu? Bazen yorgunluktan, bazen hastalıktan, bazen de ismini koyamadığınız bir içsel düşünceden ötürü vücudunuz size ‘Uyumalısın’ diye fısıldar. Lakin bir günü aşan uykular, birçok vakit sıradan bir yorgunluğun ötesinde önemli bir sıhhat meselesinin habercisidir. Tıpkı 1876 yılında İsveç’in Oknö bölgesinde yaşayan Karolina Olsson’un yaşadığı üzere. Henüz 14 yaşındayken bir gece uyudu ve tam 32 yıl boyunca uyanmadı. Lakin bu yalnızca geçmişe ilişkin bir sır değil. Çok kısa bir mühlet evvel Samsun’da 26 yaşındaki genç bir bayan, benzeri formda bir gece uyudu ve tam 56 gün boyunca hiç uyanmadan yaşadı.
Bu tıp hadiseler, masallardaki ‘uyuyan güzel’ romantizminin çok ötesinde. Çünkü her birinin arkasında yatan şey, bilimsel, ruhsal ve hatta bazen nörolojik önemli problemler. Ve tahminen de farkında olmadan, hepimiz bu görünmez tehditle karşı karşıyayız.
32 YILLIK BİR UYKUYA DALDI
Karolina Olsson, İsveç’in Oknö bölgesinde yaşıyordu ve hayatının birinci 14 yılını yaşıtlarınınki üzere olağandı. Ancak takvimler 1876 yılını gösterirken sıradan bir günde okul dönüşü düşüp başını yere çarptı. Konuta gelip ailesine durumu anlattığında ailesi çabucak müdahele etti. Kısa bir vakit sonra küçük kızın hiçbir sorunu kalmamıştı. Lakin yeniden bir okul dönüşü yüzüne çöken derin bir diş ağrısı ve şişmiş bir yüzle meskene koştu. Ailesi bu defa kızlarını yatağa gidip dinlenmesi ve sabaha hiçbir şeyinin kalmayacağı konusunda telkin etti. Küçük Karolina yatağına gitti ve o gece yattığı yataktan 32 yıl kalkamadı.
Aylar geçti, aile artık çaresizdi. Karolina’nın uykuya dalmasından 6 yıl sonra ailesi onu doktora götürdü. Kızlarına elektrik akımı verilmesine karşın uyanmadığını görünce bir sefer daha yıkıldılar. Karolina’nın durumu uyku bozuklukluğuyla ilgili o güne dek yapılmış tüm çalışmalara aksi düşen bir durumdu. Onu gören tabiplerin elinden şaşırmaktan diğer hiçbir şey gelmiyordu lakin bir fikirleri vardı. Doktorlara nazaran, Karolina demansla münasebet olan bir felç geçirmiş olabilirdi. Fakat bunu hiçbir vakit kanıtlayamadılar ve Karolina ne yazık ki mukadderatına terk edildi. Enteresan olan yıllardır uyumasına karşın zihninin hayli faal olmasıydı. Yapılan müşahedelere nazaran Karolina etrafındaki olaylara ufak mimiklerle reaksiyon veriyordu. Yıllar birbirini kovaladı, küçük kıza bakan annesi hayata gözlerini yumdu. Ona bakması için bakıcı tutan ailesi 32 yıl sonra bir sabah hayrete düştü. 3 Nisan 1908 tarihinde, Karolina’nın odasından bir ses geldi. Bakıcısı üst çıktı ve Karolina’yı yerde sürünürken, gözleri açık ve ağlarken buldu. 32 yıllık uykusundan uyanan Karolina, hiçbir şey hatırlamıyordu. Birkaç hafta içinde Karolina, gücünü ve konuşmasını tekrar kazandı. 14 yaşında yattığı uykudan 46 yaşında uyanması, tam 32 yıl boyunca tek bir söz bile etmeden öylece gözleri kapalı bir halde yatması her bakımdan epeyce tuhaftı. O yıllarda onun yaşadıklarını ne bilim ne de spritüel bir görüş açıklayamadı. Hakkında birçok teori yazılıp çizildi, beşerler kendi ortalarında konuşup durdu. Fakat o 32 yıl uyuduktan sonra hayata yine döndü ve onlarca kayıp yılın inadına tam 42 yıl daha sağlıklı bir biçimde yaşadı.
BU SEFER YER SAMSUN! 56 GÜN BOYUNCA UYUDU
Karolina’ın öyküsü tarihin en değişik olaylarından biri olarak yıllardır anılıyor. O yıllarda onun yaşadığı durumun tıpta bir karşılığı bulunmamış olsa da kısa bir mühlet evvel Samsun’da 26 yaşındaki genç bir bayanın yaşadıklarına hekimler bir dizi test sonucunda açıklık getirdi. İsmi açıklanmayan 26 yaşındaki genç bayan depresyon teşhisiyle yakınları tarafından Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Tıp Fakültesi Hastanesi’ne getirildi. Şuuru kapalı olan ve durumu ağırlaşan hasta için tabipler alarma geçti.
Genç bayanın uykuya dalmasının 56’ncı gününde EKT tedavisiyle uyandığını söyleyen OMÜ Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Kısmı İç Hastalıkları Anabilim Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Özgür Kılıç, “Bize sevk edildiğinde ağır bakımda izlemeye başladık. Hasta gözlerini açmıyor, ağrılı uyaranlara dahi karşılık vermiyor, adeta kaskatı kesilmiş halde yatıyordu” dedi.
Tüm nörolojik, metabolik, enfeksiyöz, toksik ve endokrin tetkikleri olağan olan genç bayanın 56 gün boyunca uyumasına sebep bulma konusunda uzunca bir müddet düşündüler. Sonunda adeta donmuş üzere uyuyan genç bayanın yaşadığı şeyin psikiyatrik kökenli olabileceği sonucuna varan uzmanlar durumu psikiyatri, nöroloji ve ağır bakım uzmanlarının yer aldığı bir kurulda kıymetlendirdi. Sonunda genç bayanın depresyonun bir sonucu olan ‘Katatoni’ sendromuna yakalanmış olabileceği kararını varıldı.
TEDAVİLER SONUCUNDA UYANDI: ‘O ANI TANIM ETMEK ZOR’
Hastanın uyandırılma sürecini anlatan Dr. Öğretim Üyesi Kılıç, katatoni teşhisini koymalarının akabinde EKT tedavisine başladıklarını iletti. 56’ncı günün sabahında, 5’inci seansın akabinde hastanın gözlerini açtığını söyleyen Dr. Öğretim Üyesi Kılıç, “Bize baktı, yemek yedi. O anı tanım etmek nitekim güç. Bu olay, depresyonun sadece bir keder hali olmadığını, kimi vakit insanı büsbütün susturup hayattan alıkoyabilecek kadar derin bir tesir yaratabileceğini gösterdi. Bu sırf tıbbi değil, birebir vakitte insani bir umut öyküsüydü. Bilimin, grup çalışmasının ve sabrın zaferiydi“ tabirlerini kullandı.
Depresyonun hafife alınmayacak kadar önemli bir sıhhat sorunu olduğunun altını çizen uzmanlar yaptıkları teşhis ve uyguladıkları tedaviyle genç bayanın tekrar gözlerini açmasına yardımcı oldular. Pekala çoğumuzun tahminen de hayatında birinci kere duyduğu ‘atatoni’ nedir? Psikoterapist Uzm. Dr. Azad Günderci, katatoninin kişinin hareketlerinde, konuşmasında ve reaksiyonlarında önemli yavaşlama ya da büsbütün durmayla kendini gösteren bir psikiyatrik sendrom olduğunu söz ediyor.
Katatoniyi kendi başına bir hastalık olarak değil, daha çok bir sendrom olarak düşünmenin daha gerçek olacağını, katatonisi olanların birçok farklı önemli belirti gösterebileceğini lisana getiren Uzm. Dr. Azad Günderci, “Bazıları kaskatı kesilmiş tabiri caizse, donmuş ya da adeta bir heykel üzere çok hareketsiz hale gelebilir ve etraflarındaki hiçbir şeye reaksiyon vermeyebilir. Kimileri uzun müddet garip beden durumlarında kalabilirler ve durumları değişitirildiğinde o konumda uzun mühlet kalabilirler. Buna hareketsizlik yahut postür alma diyoruz. Bazen de kişi, görünürde bir neden yokken birdenbire çok huzursuz, tekrarlayan biçimde hareketli yahut saldırgan hale gelebilir. Bunlar geniş bir belirti kümesidir fakat hepsi bir kişinin motor ve zihinsel durumunda önemli bir bozulmaya işaret eder“ dedi. Katatoninin en sık görülen belirtileri ortasında hareketsizlik, konuşmama (mutizm), garip beden konumları, anlamsız tekrarlayan hareketler (ekolali yahut ekopraksi) ve etrafa karşı duyarsızlık belirtilerinin sayılabileceğini de açıklamasına ekledi.
“Katatoni çoklukla tek başına bir hastalık değil, adeta bir ihtar işareti üzere altta yatan öteki bir psikiyatrik yahut fizikî rahatsızlığın belirtisidir. Çoklukla bipolar bozukluk, majör depresyon ve şizofreni üzere şiddetli psikiyatrik bozukluklarda görülür. Fizikî olarak da katatoni bazen beyin tümörleri, epilepsi, enfeksiyonlar, kimi ilaçlar yahut unsur kullanımı, enfeksiyonlar, metabolik yahut nörolojik rahatsızlıklar yahut hatta birtakım ilaçlar tarafından tetiklenebilir. Bu nedenle katatoni gördüğümüzde, birinci işimiz buna neyin sebep olduğunu anlamaktır. Altta yatan nedeni bunu tespit etmek hayati ehemmiyet taşır.” – Uzm. Dr. Azad Günderci
‘KATATONİDE SÜRATLİ TEDAVİ ŞART’
Katoninin tedavisinin acil bir formda yapılması gerektiğini hatırlatan Uzm. Dr. Günderci hastanın genel sıhhat durumu ve hayati işlevlerini değerlendirdikten sonra tedaviye başlandığını, katatoninin altında yatan nedenin ne olduğunu bulmanın çok kıymetli olduğunun altını çizdi. Çoklukla tedaviye benzodiazepin olarak isimlendirilen ilaç kümesiyle başlandığını ve bu ilaçların çoğunlukla süratli bir düzelme hatta saatler içerisinde yarar sağladığı bilgisini verdi. Benzodiazepinler yetersiz kalması halinde ise elektroşok tedavisi (Elektro Konvulsif Terapi)’ne geçilebileceğini ekledi. Halk ortasında elektroşok tedavisiyle ilgili çok fazla önyargıların olabileceğini lakin bu tedavi usulünün katatonide epeyce tesirli ve süratli düzelmeler sağladığını, dirençli olaylarda hayat kurtaran ve yan tesir açısından da muteber bir sistem olduğunu vurguladı. Tüm bunlara ek olarak acil tedaviler uygulanırken kesinlikle altta yatan rahatsızlığa yönelik tedavilerin planlanması gerektiğini, hastanın beslenmesinin sağlanmasının ve destekleyici tedaviler uygulanmasının değerli olduğunu hatırlattı.
‘ESKİ SIHHATİNE KAVUŞMASI MÜMKÜN’
Böylesine şiddetli bir sürecin akabinde katatoni sonrasında güzelleşmenin mümkün olup olmadığı sorusu akıllara geldi. Uzm. Dr. Günderci, “Katatoni genellikle vaktinde, erken ve uygun tedaviye çok âlâ karşılık verir ve birden fazla hasta büsbütün güzelleşir. Vaktinde müdahale edilmeyen katatoni önemli problemlere yol açabileceğinden bütün rahatsızlıklarda olduğu üzere erken teşhis ve tedavi burada da değerli. Bütün bunları yaparken altta yatan neden yahut hastalığı hiçbir vakit unutmamamız ve ihmal etmemeniz gerekiyor zira asıl tedavi etmemiz gereken şey odur. Uzun vadede hastanın güzellik halinin korunmasını belirleyecek olan şey altta yatan hastalığın tedavisine yönelik yapılan planlamadır“ diyerek kelamlarını noktaladı.
