Sallanmaz denen Konya’yı sarsan gerçek! Üşümezsoy açıkladı: ‘Soğan zarına benziyor’

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Konya depremselliğiyle olmasa da, rastgele bir sarsıntı olmasa da çöken binalarla sık sık gündeme geliyordu. 15 Mayıs günü ise vakit zaman bölgede kaydedilen 5’ten büyük zelzelelere bir yenisi eklendi. Kandilli Rasathanesi’ne nazaran 5.2 büyüklüğünde olan sarsıntı, Konya için alışılmış bir aktivite değildi. Zira Konya üst merkezli son sarsıntı 1 Ağustos 2023’te 5.1 büyüklüğündeydi. Üstelik Ankara’nın ilçelerine Konya’dan daha yakın bir noktada, Kulu’da olan zelzele, başşehirden güçlü halde hissedildi. 5.2’lik sarsıntının üst merkezi Ankara’nın Şereflikoçhisar ilçesine 27, Cihan ilçesine ise 47 kilometre uzaklıktaydı. Deprem olmaz sanılan Konya’nın geçmişi ve vakit zaman yaşanan 5’ten büyük sarsıntıların sebebi merak konusuydu. Peki gelecekte Konya’da yaşanabilecek zelzelelerin büyüklüğü kaç olabilirdi? 15 Mayıs zelzelesinin kaynağı neydi? Prof. Dr. Şener Üşümezsoy, Konya’da olanların dikkat cazip sebepleri ortasında bulunan ‘6 Şubat’ ayrıntısını, ‘soğan kabuğu’ benzetmesiyle Milliyet.com.tr’ye anlattı.

2 Şubat 2004’te çökerek 92 kişiyi hayattan koparan Zümrüt Apartmanı’nın enkazı

DEPREME GEREK YOK! 25 YILDA 4 BİNA ÇÖKTÜ

Konya, 2000’li yıllarda 5’in üzerinde zelzelelerle gündeme geldi. 2000’den sonra Konya vilayet sonları içinde pek çok bina da çöktü. Lakin hiçbirinin çökme sebebi zelzele değildi. 2 Şubat 2004’te 92 kişinin hayatını kaybettiği bir enkaza dönüşen Zümrüt Apartmanı, Konya için unutulmaz acıların kaynağı oldu. 2008’in 1 Ağustos’unda ise fecî bir çökme olayı daha yaşanmak üzereydi. Günün birinci saatlerinde, gece uzunluğu binanın borularından sızan gazdan, sabah namazına kalkan Kur’an kursu öğrencileri habersizdi. Her şey uyandıklarında ışığı yakmak için düğmeye basmalarıyla gerçekleşmiş ve Balcılar Beldesi’ndeki Kız Kuran Kursu yerle bir olmuştu. 17 öğrenci, o enkazda hayata gözlerini yumdu. Bu Konya için ne birinci ne de sondu. Takvimler 2025’i gösterdiğinde birinci 5 ayda 2 bina toplamda 2 kişiyi hayattan kopardı. 24 Ocak günü Selçuklu ilçesindeki Taşoluk Apartmanı’nın enkazında 2 kişi can verdi. 2 ay sonra, 23 Mart’ta ise yeniden Selçuklu ilçesinde, evvelce boşaltılan 6 katlı bina çöktü. Konya’nın yıkılmak için zelzeleye gereksinimi yoktu. Ancak bölgenin depremselliğini etkileyen değerli ayrıntı daima unutuluyordu. 6 Şubat 2023 günü yaşanan 2 büyük zelzele yalnızca 11 ili değil, tüm Türkiye’yi etkilemişti. Üstelik istikrarları değiştirecek cinsten!

PROF. DR. ÜŞÜMEZSOY: ‘6 ŞUBAT’IN TESİRLERİNİ YAŞIYORUZ’

Prof. Dr. Şener Üşümezsoy, Konya’daki zelzeleye ait dikkat alımlı bir noktaya değindi, 6 Şubat sarsıntılarını işaret etti. Peki Konya’daki 5.2’lik sarsıntının 6 Şubat’la ne ilgisi var? Prof. Dr. Üşümezsoy, 6 Şubat’taki sarsıntıların üst merkezinden başlayarak genişleyen alandaki ‘soğan zarına’ misal yapıyı, “6 Şubat zelzelelerinin batısında Antakya Fayı, onun çabucak kuzeyinde Pazarcık ve Gölbaşı’ya giden bir fay, Sivrice’ye kadar giden birinci afat var, en yüksek gerilim orası. Onun çabucak kuzeyinde 2’nci bir hale, Çelikhan’dan ve Elbistan’dan Gölbaşı’ya kadar ikinci bir hale var. Onların kuzeyinde ise çabucak kuzeyinde Gürün ve Sahibeyli Feke’den Kozan’a yanlışsız bir yay da var. Sivas’tan, Kayseri ve Kayseri’den Mersin’e yanlışsız giden bir çizgimiz var. Artık bugün de sarsıntının olduğu yer ise 1939’da kırılan sarsıntının ucu Çorum’dan Ezine Pazarı diye bir yere gidiyor kuzeyden, Tuz Gölü bloğunu sarıyor. Onun da batısında 4.1’lik oldu kuzeyde. Lakin batı ve güneyinde ise Tuz Gölü havzasını saran, Tuz Gölü Fayı var. Aksaray’a hakikat giden bir çizgi. O da Ecemiş koridorunda birleşiyor. Yani bu yayın aylar biçiminde, 6 Şubat’ta Arap plakasının Anadolu’ya çarpması sonucu. Yani bir koçbaşının bir kapıya çarpması sonucu nasıl bir kapının dışındaki yerlerde tesir yaratıyorsa, Anadolu içinde bu tip bir bir dönerek geriden ileri gerçek dönen soğan zarı üzere oluşturan faylar var. Soğanı kestiğin vakit, yarım baktığı vakit hilal üzere daima sınırlar var. Onları yer kabuğu üzere düşünün” diye konuştu.

Peki Konya’da olabilecek zelzelenin büyüklüğü kaç olabilir? Prof. Dr. Şener Üşümezsoy bu hususa şöyle açıklık getirdi: “Bu olan sarsıntı de yaklaşık 5.2’lik zelzele. Bu orası için büyük bir sarsıntı. Yani 6’yı geçecek bir sarsıntı yaratamaz. Zira Arap plakasının itmesiyle oluşmuş gerilim var. O gerilimin bunlarda yarattığı tesirle bu zelzeleler oluşuyor. 6 Şubat’ta Anadolu’nun kapısına bir tos vuruldu. Onun üzerine Anadolu’nun etrafındaki fayların bundan gerilim yüklenerek aktivite kazandığı olarak ortaya çıkıyor.”

BÖLGEDENİN ZELZELE GEÇMİŞİNDE DİKKAT ÇEKEN ‘2 YIL’ DETAYI

Konya zelzele konusunda sistemli bir örüntü üzere hareket ediyordu. 2 yıl ortayla 5’in üzerinde sarsıntıların üst merkezi olan kentte, son sarsıntılar de 15 Mayıs’taki 5.2’lik sarsıntıya çok benzeriydi. Zamanda geriye gerçek seyahat yapıldığında, birinci olarak 2 yıl öncesine, 1 Ağustos 2023 gününe gidilmeliydi. 5.1’lik sarsıntının üst merkezi Çandır-Selçuklu-Konya’ydı. 2 yıl daha geriye gidildiğinde ise bu sefer 2021’deki 8 Kasım zelzelesi karşımıza çıkıyordu. Yine 5.1 büyüklüğünde olduğu kaydedilen zelzelenin üst merkezi bu kere, Kızılören-Meram-Konya’ydı. Kandilli Rasathanesi’nin çok daha geçmişe giden bilgilerine bakıldığında ise dikkat cazip bir ayrıntı gün yüzüne çıkıyordu. 21 Şubat 1946’da bugün zelzele olan noktanın batısında, Ilgın’da 5.5 büyüklüğünde bir zelzele olmuştu. Büyüklüğü 5.5 olan sarsıntı sonucu 12 kişi hayatını kaybetmişti. Konya’yı etkileyen 6’dan büyük sarsıntılar kelam konusu olunca ise 2000 ve 2002 yıllarında tekrar 2 yıl ortayla yaşanan 2 zelzele dikkat çekiyordu!