Sabahattin Ali’yi kim öldürdü?

26 1 dakika okuma süresi

Melisa Vardal – Sahnede bir yol, o yolda yeşil bir kamyon. Kamyonun içinde Türk edebiyatının toplumcu muharriri Sabahattin Ali, yanında ise bir kamyon şoförü… Yol, 1940’lar Türkiye’si. Havanın nasıl olduğunu bilmesek de aslında ‘yol’ puslu ve gergin. Zira bu ‘yol’, Sabahattin Ali’yi vefata götüren yolun ta kendisi. Erkan Çelikol’un yazıp yönettiği “Sabahattin Ali: Yol ve Ötesi”, muharririn son gününe dair bir anlatım sunuyor ve izleyiciyi o karanlık periyoda götürüyor. Faili meçhul bir cinayete kurban giden Sabahattin Ali’nin memleketinden ayrılmasının hüznüyle bezeli bir seyahat bu. Çok sevdiği memleketini ve insanlarını geride bırakmanın tartısı var üzerinde. Periyodun toplumsal, siyasal şartları ve iktidarın baskıları onu buna zorluyor ve daha ülkesinden çıkamadan öldürülüyor.

Bu yolculukta Sabahattin Ali’yi Cansu Fırıncı, onu öldürdüğü öne sürülen kamyon şoförü Ali Ertekin’i ise Orhan Aydın canlandırıyor. İkisi arasında zaman vakit güldüren, vakit zaman düşündüren diyaloglar yaşanıyor. Lakin bu yolculukta onları takip eden bir karanlık var: Mehmet Okuroğlu’nun canlandırdığı komiser ve Onur Coşkun’un canlandırdığı azapçı. Sabahattin Ali’nin peşindeki bu iki karanlık gölge, kamyon sürücüsünü cinayete zorluyorlar.

Oyunun sonunda, Sabahattin Ali’nin öldürüldüğü ve bu cinayetin ardındaki gerçek faillerin kim olduğu sorusu, izleyicinin zihninde yankılanıyor. Perde kapanmadan evvel, gerçek hayatta olduğu üzere kamyon sürücüsü öldürmüyor Sabahattin Ali’yi. Oyun burada seyirciyi patlayan silah sesinin ve mevtin vuruculuğuyla bırakarak şu iletisi veriyor: “Sabahattin Ali’yi öldüren tek bir kişi değildi bir sistemdi. Cinayet sırf bir kamyon sürücüsü tarafından işlenmedi zira ‘silahı tutan kim olursa olsun tetiği çeken diğerleriydi. Baskıları yapan, bilen, sessiz kalan, sansürleri yaratan periyodun şartları ve bu işin ardındakiler öldürdü tek silahı kalemi olan toplumcu bir muharriri.” Tam da bu nedenle “Sabahattin Ali: Yol ve Ötesi”, yalnızca bir tiyatro oyunu değil, tıpkı vakitte bir hatırlatma dozu. Bize, Sabahattin Ali’nin mirasını ve eşitlik gayretini yine hatırlatan oyun “Bir Sabahattin Ali ölür, Bin Sabahattin Ali gelir” iletisiyle da umudu işaret ediyor.

Dönemi de sorguluyor

Oyun, yalnızca bir cinayeti değil, periyodun siyasi atmosferini da gözler önüne seriyor. Dengin Ceyhan’ın piyanosuyla oyun boyunca çaldığı melodiler oyunun duygusal yoğunluğunu artırıyor. Notalar, kâh Sabahattin Ali’nin memleket sevgisini kâh umudunu kâh çaresizliğini yansıtıyor. Muharririn hayatı, hayalleri ve gayreti Pınar Demiral’ın canlandırdığı sevgilisi Maria’ya yazdığı mektuplarla da destekleniyor.