Merkez Bankası’ndan hükümete açık mektup: İşte verilen iletiler
Merkez Bankası, hükümet ismine Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e “Açık Mektup” gönderdi. Mektupta, 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun 42. hususu uyarınca, enflasyon gayesine ulaşılamaması halinde TCMB’nin amaçtan sapmanın nedenlerini ve alınması gereken tedbirleri hükümete yazılı olarak bildirmesi ve kamuoyuna açıklaması gerektiği anımsatıldı.
2024 yılı enflasyonunun gaye etrafında konulan belirsizlik aralığının bariz oranda üzerinde gerçekleştiğine işaret edilen mektupta, enflasyonun maksattan sapmasının nedenleri ile amaca ulaşmak için alınan ve alınması gereken tedbirler açıklandı.
Mektupta, şu tabirler yer aldı: “2024 yılında tüketici enflasyonunun seyrinde geçmiş enflasyona endeksleme davranışının tesiri öne çıkmıştır. Enflasyon beklentileri yıl boyunca düşüş eğilimi göstermekle birlikte yüksek seviyelerde seyretmiştir. Yılın birinci yarısında, görece güçlü olan talep şartları da enflasyondaki üst istikametli seyre katkıda bulunurken, yılın üçüncü çeyreğinden itibaren enflasyonu düşürücü tarafta etkilemiştir. Buna ilaveten, Türk lirasındaki gerçek pahalanma enflasyondaki düşüşü desteklemiştir.
Emtia fiyatları nisan ayına kadar yükseldikten sonra yılın kalanında genel prestijiyle gerileme eğiliminde olmuştur. Yılın birinci aylarında artış sergileyen üretici enflasyonunun, yılın geri kalan devrinde gerilemesi ile üretici fiyatları kaynaklı baskılar zayıflamıştır. Yurt içi üretici fiyatları 2024 yılında yüzde 28,5 artarak TÜFE’de temel mal enflasyonunu sınırlayan bir öge olmuştur. Bu gelişmelere bağlı olarak, 2023 yılını yüzde 64,8 düzeyinde tamamlayan yıllık tüketici enflasyonu, 2024 yıl sonunda yüzde 44,4 seviyesine gerilemiştir.”
“Tüketici enflasyonuna en yüksek katkı hizmet fiyatlarından geldi”
Mektupta, tüketici enflasyonuna en yüksek katkının hizmet fiyatlarından geldiği belirtildi. Birtakım hizmet dallarında fiyat ayarlamalarının gerçekleşen enflasyona nazaran muhakkak bir gecikmeyle yapıldığı aktarılan mektupta, şunlar kaydedildi:
“Söz konusu kalemler hizmet enflasyonunda ataletin sürmesinin nedenlerinden biridir. Bu kapsamda, kira ve eğitim kalemleri öne çıkmıştır. Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyon büyük değer arz ederken, konut kesimi arz-talep şartları da kira enflasyonunu üste çekmiştir. Böylece kira enflasyonu, başka hizmet kalemlerinden hem düzey hem de atalet tarafından ayrışmıştır. Yıl içerisinde genelde bir kere fiyat belirleyen ve gerçekleşen enflasyona endeksleme eğilimi yüksek olan eğitim hizmetleri de yılın ilgili devrinde enflasyonu üst çeken bir başka öge olmuştur.
Diğer taraftan, bilhassa yılın ikinci yarısında lokanta-otel, eğlence-kültür, paket çeşit üzere talep şartlarına hassas kimi hizmet kalemlerinde enflasyon daha ölçülü seyretmiştir. Geçmişe endeksleme davranışı görece az olan mal kümesi enflasyonu ise hizmet enflasyonuna kıyasla daha düşük olmuştur. Gerçekten, döviz kuru ve talep şartlarına hassaslığı görece yüksek olan temel mal enflasyonu, başta sağlam tüketim malları olmak üzere daha ölçülü seyretmiştir. Fakat mal kümesinde, güç ve işlenmemiş besin kalemlerindeki enflasyon yüksek seyri ile ayrışmıştır.”
Mektupta, güç kümesinde, meskenlere yönelik 25 metreküp bedelsiz doğal gaz kullanımı uygulamasının 2023’te enflasyonu aşağı tarafta etkilerken, uygulamanın sona ermesiyle 2024’te enflasyonu yükseltici istikamette etkilediği vurgulandı.
Söz konusu baz tesirinin yansımasıyla 2024’te enflasyonu bir evvelki yıla kıyasla artış gösteren tek ana harcama kümesinin güç olduğu aktarılan mektupta, “Gıda kümesinde ise arz şartlarına hassaslığı yüksek ve para siyasetinin görece tesir alanı dışında kalan taze meyve ve zerzevat fiyatları, muhakkak aylarda mevsim normallerinin bariz biçimde üzerinde artarak enflasyon gerçekleşmeleri ile beklentilerini olumsuz tarafta etkilemiştir.” değerlendirmesi yapıldı.
“TCMB’nin temel gayesi ve önceliği fiyat istikrarını sağlamak”
Mektupta, TCMB’nin 2024 yılı boyunca para siyaseti duruşunu aylık enflasyonun ana eğilimini ve enflasyon beklentilerini göz önünde bulundurarak, öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak formda belirlediği vurgulandı.
Bu çerçevede, TCMB’nin 2023 yılı sonunda yüzde 45 olan siyaset faizini, enflasyon görünümündeki bozulmayı dikkate alarak 2024 yılı mart ayında yüzde 50’ye çıkardığı anımsatılan mektupta, şu bilgilere yer verildi:
“TCMB, nisan-kasım devrinde ihtiyatlı ve sıkı para siyaseti duruşunu korumuş ve siyaset faizini yüzde 50 seviyesinde sabit tutmuştur. TCMB, 2024 yılı aralık ve 2025 yılı ocak aylarında siyaset faizini 250’şer baz puan indirerek yüzde 45’e getirmiştir. Bu kararda, enflasyonun ana eğiliminde, fiyatlama davranışlarında ve beklentilerdeki düzgünleşme ile enflasyondaki düşüşü destekleyici düzeylerde olan talep şartlarının tesiri öne çıkmıştır. TCMB, sıkı mali duruşunu desteklemek ve nakdî transferin aktifliğini artırmak emeliyle 2024 yılında çeşitli makroihtiyati siyasetler uygulamıştır.
Toplam mevduat içerisinde Türk lirası mevduatın hissesinde artış ve KKM hesaplarından Türk lirası hesaplara geçiş amaçları üzere mevduata yönelik düzenlemeler, bu periyotta para siyaseti transferini güçlendirmiştir. Kredi büyümesine yönelik düzenlemelerle transfer düzeneği desteklenmiş ve kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçilmiştir. Ayrıyeten sadeleşme adımı olarak menkul değer tesis düzenlemesi yürürlükten kaldırılmıştır. Likidite siyasetine ait adımlarla da sistemdeki fazla Türk lirası likiditesinin idaresi sağlanmaktadır.”
Mektupta, para siyasetindeki kararlı duruşun, yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında gerçek pahalanma ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtasıyla aylık enflasyonun ana eğilimini düşürdüğü ve dezenflasyon sürecini belirginleştirdiği aktarıldı.
TCMB’nin temel maksadı ve önceliğinin fiyat istikrarını sağlamak olduğu belirtilen mektupta, şunlar kaydedildi: “Para siyaseti bu hedef doğrultusunda oluşturulacaktır. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı siyaset faiz oranı olmaya devam edecektir. Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşu sürdürülecektir. Önümüzdeki periyotta siyaset faizi, enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimi ve beklentileri göz önünde bulundurularak öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak halde belirlenecektir. Enflasyonda besbelli ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para siyaseti araçları tesirli halde kullanılacaktır. Kredi ve mevduat piyasalarında öngörülenin dışında gelişmeler olması durumunda nakdî transfer düzeneği ek makroihtiyati adımlarla desteklenecektir”
“Likidite şartları yakından izlenerek sterilizasyon araçları tesirli bir biçimde kullanılmaya devam edilecektir”
Mektupta, “Likidite şartları yakından izlenerek sterilizasyon araçları tesirli bir biçimde kullanılmaya devam edilecektir.” denildi. Bahsi geçen sıkı para siyaseti duruşu ve güçlü siyaset eş güdümü altında, enflasyonun yüzde 5 olan orta vadeli amaca kademeli olarak yakınsayacağının öngörüldüğü vurgulanan mektupta, şu bilgilere yer verildi:
“Enflasyonun yüzde 70 olasılıkla, 2025 yılı sonunda orta noktası yüzde 24 (yüzde 19 ile 29 aralığında), 2026 yılı sonunda orta noktası yüzde 12 (yüzde 6 ile 18 aralığında), 2027 yılı sonunda orta noktası yüzde 8 (yüzde 2 ile 14 aralığında) gerçekleşeceği öngörülmektedir. Enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları güzelleşme eğilimi sergilemekle birlikte, dezenflasyon süreci açısından risk ögesi olmaya devam etmektedir. Hizmet enflasyonundaki katılığın öngörülenden yüksek olması da bir risk ögesi olarak bedellendirilmektedir. Besin ve emtia fiyatları, jeopolitik gelişmeler, global iktisat ve ticaret siyasetlerine ait belirsizlikler ise enflasyon üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır.”
Dezenflasyon sürecinde para ve maliye siyasetlerinin eş güdümünün büyük ehemmiyet arz ettiği belirtilen mektupta, öngörülebilirliğin artmasını sağlayan Orta Vadeli Program (OVP, 2025-2027) ile somutlaşmış olan kamu siyasetlerine dair varsayımların TCMB’nin enflasyon iddialarına yansıtıldığı aktarıldı.
Mektupta, “2025 yılında, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile fiyat ve vergi ayarlamalarının OVP maksatları çerçevesinde belirlenerek, maliye siyasetinin enflasyonla çabada destekleyici olacağı öngörülmektedir.” denilerek, şu sözler kullanıldı:
“Diğer taraftan, orta ve uzun vadede, enflasyondaki katılık ve oynaklıkları azaltacak yapısal ıslahatlara devam edilmesi ve arz kapasitesini artıracak önlemlerin güçlendirilmesi, fiyat istikrarına ve münasebetiyle toplumsal refaha olumlu katkıda bulunacaktır. Bu kapsamda TCMB, yapısal ögeleri tahlil etmeye, ilgili siyaset teklifleri geliştirmeye ve enflasyonla gayretin değeri konusunda ilgili paydaşlar ve kamuoyu nezdinde farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalarına devam edecektir. Enflasyon ve para siyasetine dair gelişmeler ile orta vadeli iddialarımızı kapsamlı bir biçimde ele alan ve 7 Şubat tarihinde internet sitemizde yayımlanan ‘2025 Enflasyon Raporu-I’ ile kısa ve orta vadede enflasyon gayesine ulaşmak için uygulanacak para siyasetini daha ayrıntılı olarak açıklayan ‘2025 Para Politikası’ metni ilişikte bilginize sunulmaktadır.”
