Prof. Dr. Kavak: Büyük sarsıntıların gerilim dağılımı yeni sarsıntılara neden oluyor
SCÜ Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Kısmı, Genel Jeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kaan Şevki Kavak, Sivas merkez ve Gürün ilçesinde 2 gün ortayla meydana gelen 4 ve 4.7 büyüklüğündeki zelzelelerle ilgili değerlendirmelerde bulundu.
6 Şubat 2023 tarihli Kahramanmaraş zelzelelerinin akabinde bölgede bir ağırlaşma yaşandığına dikkat çeken Prof. Dr. Kavak, “Özellikle ağustos ayından itibaren başlayan bir zelzele ağırlaşması görüyoruz. 12 Ağustos’taki sarsıntının olduğu bölgede tekrar iki farklı sarsıntı dikkatimizi çekiyor ve düzenekleri da işin doğrusu birbirine emsal. Gürün civarındaki sarsıntılardan sonra, 6 Şubat sarsıntılarıyla birlikte ve sonrasında bir gerilim transferiyle bilhassa Yuvalı ve Eski Hamal köyleri civarında ağırlaşan bir hareketlenme dikkatimizi çekmişti. Son olarak 4.7 ve 4.1 büyüklüğündeki sarsıntıların birincisi 10 kilometre derinlikte ikincisi 22 kilometre derinlikte. Bunlar birbirine emsal zelzele düzenekleri sunuyor. Bilhassa bölgede faal olan Kanıtlar ve Tecer üzere fay zonlarının bilakis olağan bileşeni fazla olan bir sarsıntısı burada gördük. Sarsıntı düzenek tahlilleri bize daha çok olağan bir fayı veriyor. Ve yüzeyde kırığı olmayan doğal bir fay. Neden? Zira 4.7’den fazla en az 5.5 büyüklüğünde sarsıntıların yüzeyde kırık oluşturabilme talihi daha fazla. Bu yüzden ötürü yüzeye çıkmamış. Bölgede birtakım faylar olduğunu söylemek durumundayız. Elimizdeki kısıtlı bilgilerle bundan sonraki dağılımlara da bakmak durumundayız. Haritalarda bu bölgede yüzeyde rastgele bir fay görünmüyor. En yakın fay 10-12 kilometre güneydeki Tecer, lakin onların sistemi bundan farklı. Burası Sivas kent merkezine yakın” dedi.
‘DEPREM BÖLGESİNDE TUZ OLUŞUMU YOĞUN’
Son yaşanan 4.7’lik zelzelenin Sivas kent merkezinde bilhassa yumuşak bir yapıya sahip Kızılırmak kenarındaki bölgelerde fazla hissedildiğini tabir eden Kavak, “Kızılırmak etrafında şimdi pekişmemiş çökerler üzerinde binalarımız olduğu için bu sarsıntısı biraz daha fazla hissettik. Merkezdeki ve Sivas’ın kuzeyine hakikat olan bölgelerine nazaran daha fazla hissettik. Bu iki zelzele, Sivas’ın doğusunda yeni bir kırık oluşturmamış fakat bir zon olabileceğine dair küçük data olarak değerlendirdiğimizi söylemek istiyorum. Bizim o bölgelerde yaptığımız çalışmalarda daha çok bölgede jeolojik manada yüzeyde rastgele bir fay olmadığını göstermiştik. Bölgede tuzlar epey yaygın. Yani Sivas halkının tuz olarak bildiği, bizim jips olarak isimlendirdiğimiz, kaya çeşitlerinde farklı bir tektonizmanın gerçekleştiğini rahatlıkla söyleyebilirim. Bölgede yerde yapılmış ve hakemli mecmualardan geçmiş bilimsel çalışmaları temel alarak bunları söyleyebilme bahtına sahibiz. Ayrıyeten yeni bir bilgi olarak da bölgede bir olağan faylanmanın tesir ettiği bir tektonik hareketin gelişmeye başladığını söyleyebileceğimizi düşünüyorum” diye konuştu.
Fayların yeryüzüne ulaşma sürecinin milyonlarca yıl sürebildiğini tabir eden Prof. Dr. Kavak, “Yer kabuğundaki deformasyonlar binlerce, on binlerce, milyonlarca seneye yayılabiliyor. Bunların ortaya çıkması da aslında en az 11 bin yıllık bir müddet gerektiriyor. Bunu ortaya koyabilmek için bir kez yer altındaki hareketleri gösterebilecek birtakım jeofiziksel metotlarla araştırmaların gerekli olduğunu düşünüyorum. Bunun bize derindeki fayların hangi çeşitte olabileceği ve bunların hangi yerleşim merkezlerini yahut yerleşim merkezlerinin dışında nereleri etkileyebileceği hakkında bedelli bilgiler sunabileceğini düşünüyorum. Bunun için vakte gereksinim var. Yani bölgede daha büyük bir zelzele olabilir mi biçimindeki soruya karşılık vermek, fakat yapılacak araştırmalarla ortaya çıkabilir. Bunların daha büyük sarsıntılar oluşturabileceğine dair şimdi bir bilgi yok” dedi.
‘6 ŞUBAT’IN GERİLİM DAĞILIMI ETKİLİYOR’
Doğu ve İç Anadolu bölgelerinde son periyotta yaşanan sarsıntılara alışılması gerektiğini vurgulayan Kavak, “Aslına bakarsanız burada bir gerilim dağılımı kelam konusu. 6 Şubat sarsıntılarından sonra bilhassa Türkiye’nin doğusunu, Sivas’ı da etkileyen bölgelerdeki sarsıntı tehlikesini gösteren yayınlar kelam konusu. Sivas’ta da zelzeleler oluşuyor. Nedeni ise 6 Şubat’ta 7 büyüklüğündeki iki büyük zelzelenin yaklaşık 12 saat ortayla arka arda gelmesi ve bölgedeki gerilim dağılımını öteki faylar üzerine gerçek aktarması. Yani Sivas ve civarını etkileyen Kanıtlar fayı, Tecer fayı, Gürün’deki Ayvalı, Beyyurdu, Gürün faylarına gerçek aktarılan bir gerilim değişiminin bu bölgede de sismik hareketleri görebileceğimize dair bir durum oluşturabileceğini söylemek lazım. Tabi yalnızca Sivas’a hakikat değil. Malatya Kale civarındaki zelzelede de biz daha evvelki 6 Şubat sarsıntılarının kuzeydoğuya gerçek olan uzantısını görüyoruz. Bu fayların birbirlerini etkilemesiyle ve yüklerin binmesiyle, birbiri üzerine aktarılmasıyla oluşan ve yer kabuğundaki deformasyonu meydana getiren birtakım hareketlere sebep olabileceğini düşünmek durumundayız” tabirlerini kullandı.
