Özel temsilci Barrack, yarı özerliklik amacını açık etti: ABD’den Suriye’de rota değişikliği sinyali

AYDIN HASAN / ASENA YATAĞAN- Düne kadar Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunmasından yana olduğunu ve bu çerçevede ülkedeki yeni idareye takviye olunacağı istikametinde bildiriler veren ABD’den sürpriz bir çıkış geldi. Washington Post’ta yer alan habere nazaran, ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi ve Ankara Büyükelçisi Tom Barrack, Suriye için yeni bir yapılanma modeli teklifini lisana getirdi. Barrack, “Bir federasyon değil fakat onun biraz altında, herkesin kendi bütünlüğünü, kendi kültürünü, kendi lisanını muhafazasına müsaade veren ve İslamcılık tehdidi olmayan bir yapı düşünülmeli” sözünü kullandı.

Uzmanlar, Trump’a yakın olan Barrack’ın “federasyon altı” olarak söz ettiği yeni model teklifini Milliyet’e değerlendirirken, bu modelin Ahmed Şara idarenin yanı sıra Türkiye ve bölge devletleri tarafından kabul edilmesi mümkün olmayan bir özerklik formülü olarak görüleceği görüşünü lisana getirdi.

‘TÜRKİYE YAPAMAZSIN DİYECEK’

Emekli Büyükelçi Uluç Özülker: Amerika’nın ne yaptığı muhakkak değil. En kıymetli tarafı Amerika tarafından, kuzeydoğusunda güçlü bir odak var Suriye’nin. Burada hâlâ DAEŞ sorununu ön plana çıkarmak suretiyle geri adım atmıyor. ‘Benim burada 8 üssüm vardı, bunların yedisini bitirdim, bir tanesi kaldı’ diyor. Bütün bunlar söyleniyor lakin kuzeydoğu bölgesiyle ilgili olarak orada hâlâ en az 50 bin civarında, eğitilmiş ve silahlandırılmış insan var. Bunların da aşağı üst yüzde 15’i Suriyeli. Geri kalanı Suriye dışından gelip buraya yerleşmiş. Burada çok büyük bir yükün altına girersiniz. Bunu çözebilecek olan Amerika’dır. Zira bu söylediğim sayıların hepsi Amerika’nın hâkimiyetinin bulunduğu bölgeler. Suriye’nin bölünerek bu işin içinden çıkılması ABD’yi rahatsız etmez. Lakin bölgeyi çok rahatsız eder. Hasebiyle birileri çıkıyor, öbürü giriyor. Burada kendi içinde bir bütün oluşturacak bir Suriye’nin yaratılması konusunda tabiri caizse devamlı taş koyuyorlar, yürümesin diye. Türkiye Amerika’ya ‘Bunu yapamazsın’ diyecektir. Zira şayet orada yarı federal dahi olsa, merkezi otoritenin daha da zayıflamış olduğu bir sistemi anlatmış oluyorsunuz. Kendi içinde bu kadar aşiretin, bu kadar farklı etnik kümenin yaşadığı bir toplumda, barışçıl bir sonucu elde etmiş bir ülke yaratabilmek olağanüstü güç. Barışın merkezi otorite tarafından sağlanması kaide. Ancak bu bir demokrasi kapsamında olacak. Lakin sonuç prestijiyle bunlar için muhakkak bir vakte muhtaçlık var. Şayet bunu sağlıklı bir biçimde yürütmezseniz, hem Ortadoğu’ya hem de Türkiye’ye önemli ziyan verir.

ANAYASA KURULU KARAR VERECEK

Dış Siyaset ve Güvenlik Uzmanı, Ümran Stratejik Araştırmalar Merkezi Araştırma Yöneticisi Ömer Özkızılcık: ABD, Suriye bölünmesin tezinden vazgeçti diyemeyiz. Fakat daha evvelki eş güdümlü olan konumundan, SDG’ye daha yakın konuma gerçek bir kayma olduğunu görüyoruz. Ademi merkezci bir idare anlayışı, merkezin haricinde yerelde de kendine ilişkin bir eğitim sistemi olan kendine ilişkin bir polis, askeri olan bir yapıya yönelik bir değişim. Bu federasyon üzere değil fakat ademi merkezci yapıda yeniden Suriye için federasyonu getireceğiz sıkıntılarının benzerini getirecektir. O yüzden çok riskli bir sorun. Türkiye ademi merkezci yapılanmaya yönelik net tavrını ortaya koymuş durumda. Şayet ABD, YPG -SDG’yi merkezi bir Suriye’ye yönelik baskılamayı bırakıp ademi merkezci modeli benimserse Türkiye’nin askeri olarak elindeki güç vasıtalarını kullanmasını bekleyebiliriz. İkinci problem şu; Suriye’nin ademi merkezci mi olacağı, merkezci mi olacağı vs dair tartışmaların kararını Washington vermeyecek. Buna Suriye’nin gelecek yakın devrinde kurulacak Suriye Meclisinin oluşturacağı Anayasa Kurulu karar verecek.

TRUMP ÜZERİNDE İSRAİL BASKISI VAR

ANKASAM Lideri Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol: Netanyahu, hem Dürziler hem de Fırat’ın doğusunda PYD/YPG/SDG üzerinden Suriye’nin bölünmesini de temel alan projesini hayata geçirme konusunda ısrarını devam ettiriyor ve bu noktada ABD – Trump üzerinde önemli bir Siyonist – İsrail baskısı kelam konusu. Lakin Trump şunun da farkında: İsrail’in çıkarlarını – amaçlarını merkeze alan bir siyaset, ABD’yi bölgesel ve global bazda önemli manada bir meşakkate sokacak.

Orta yol formülü

Trump sıkışmış vaziyette ve bir ‘orta yol formülü’ geliştirmeye çalışıyor. Başka taraftan bu formül Suriye’deki kümelerin Yeni Suriye devletine entegresi çerçevesinde bu yılın Ocak ayında gündeme getirmişti. Görünen o ki Barrack, üstü örtülü formda gündeme getirilen bu formülün daha somut bir halde ismini koymaya çalışıyor ve bir yarı özerklikten bahsediyor. Yani ‘bu etnik/mezhepsel kümelerin entegresi kâfi değil, bunu bir adım daha ileriye taşıyalım ve buradaki kümelere yarı özerk bir statü kazandıralım’ diyor.

ABD tercihini yapmalı

Bu teklif, hiç kuşkusuz başta Suriye idaresi ve Arap devletleri olmak üzere tüm bölge tarafından kabul edilmesi mümkün olmayan bir özerklik formülü olarak görülecektir. Türkiye’nin özerklik ya da özerkliğin yolunu açacak teklifleri kabul etmesi mümkün değil. Kuvvetle olası Ankara, Yeni Orta Doğu Jeopolitiği’nde kıymetli bir test alanı olan Yeni Suriye noktasında Trump’ın taahhütlerinin gerisinde durmasını bekleyecektir. İsrail’in güvenliği ve istikrarını da vaat eden bölgeyi kendi haline bırakmalı, bölge ülkelerinin sorunu çözme noktasındaki ortak iradelerine de hürmet duymalıdır. ABD, tercihini yapmak zorundadır.