Overturizm Türkiye’ye de sıçrar mı?

İSMAİL ŞAHİN – Barcelona’da ‘da göstericiler, turistlerin oturduğu kafelere su tabancalarıyla müdahale etti, sokaklara “Evine dön turist!” üzere sloganlar yazdı. SET (Southern Europe Against Touristification) isimli hareketin davetiyle düzenlenen şovlara onlarca kentten iştirak oldu. Başta Barselona olmak üzere İbiza, Palma de Mallorca, Granada, Malaga, San Sebastian, Lizbon, Venedik, Napoli, Cenova, Palermo ve Milano üzere tanınan turizm destinasyonlarında protestolar düzenlendi.

Louvre Müzesi overturizm nedeniyle greve gidince ziyaretçier kapıda kaldı. Yıllık 8.7 milyon ziyaretçiyle dünyanın en çok ziyaret edilen müzesi olan Paris’teki Louvre, dün işçinin greve gitmesiyle büyük ölçüde kapalı kaldı. İşçi, “yönetilemez kalabalıklar” ve “içeriden çöküş” yaşandığını belirterek protesto ederken, binlerce turist biletleriyle saatlerce bekletildi.

Venedik’ten Atina’daki Akropolis’e kadar pek çok turistik merkez ziyaretçi sonları getirirken, uzmanlar Türkiye’de de tehlike çanlarının çalmaya başladığı ihtarında bulundu. Sürdürülebilir turizm ve overturizm alanlarında milletlerarası çalışmalarıyla tanınan Kennesaw State University’de vazife yapan Prof. Dr. Melih Madanoğlu, Türkiye’de overturizm denilince İstanbul ve Bodrum’un öne çıktığını belirtti.

Prof. Dr. Madanoğlu’nun değerlendirmelerine göre, İstanbul’un bilhassa Sultanahmet ve etrafı üzere turistik bölgelerinde turist yoğunluğu, mahallî halkın günlük ömrünü direkt etkiliyor. Pandemi sonrası iç turizmin artmasıyla birlikte Bodrum’da adeta bir “nüfus patlaması” yaşandı. Altyapı sistemleri (su, trafik, atık) zorlandı, konut fiyatları süratle arttı, mahallî halk için ömür maliyeti katlandı.

Fiyatlar İspanya’yı geçti

Türkiye’de dönemi yüksek fiyatlar ve düşük doluluklarla açan turizm dalı yaz dönemi fiyatlarında Yunanistan’dan sonra İspanya’yı da geride bıraktı. Kur siyaseti nedeniyle rekabet gücü de zayıfladı. Maliyetlerin yükselmesi ve kur yüzünden fiyatlar gerilemeyince Türkiye rekabet gücünü kaybederek şubat ve mart aylarında geçen yıla oranla yüzde 13 turist kaybı yaşadı. Haziran ayında turist sayıları yüzde 3-5 oranında arttı ancak temmuz ağustos fiyatları istihdam maliyetleriyle İspanya’nın da üstüne çıktı. Türkiye’de fiyatlar son 4 yılda euro bazında yüzde 40 arttı. Rekabet bahtı kalmayınca Türkiye’ye gelmek isteyen Turistler daha ucuz olan İspanya ve Yunanistan üzere ülkeleri tercih etmeye başladı.

‘Nerede hareket orada rahmet olmuyor’

Milliyet’e konuşan Prof. Dr. Madanoğlu’nun Overturizm ve Türkiye tespitleri şöyle:

■ Overturizm nedir?

Kalabalık yalnızca görünür yüzü. Asıl sıkıntı, hayat kalitesinin düşmesidir. Gürültü, etraf kirliliği, trafik yoğunluğu ve kira artışları üzere sonuçları olur.

■ Türkiye’de bu sorun ne durumda

İlk olarak 1990’larda İstanbul’daki Beyazıt ve Laleli’ye akan Rus turistler sayesinde ticaret canlanmıştı. Lakin bir müddet sonra sokaklarda yürümek zorlaştı. Hareket, ekonomik rahmet getirdi ancak toplumsal rahatsızlık ortaya çıktı. Bu, plansız turizm büyümesinin tipik bir sonucudur.

■ Pandeminin buna tesiri nasıl oldu?

Pandemi, turizmin ani biçimde durmasına neden oldu. Venedik’te kanalların temizlendiği, Barselona’da sessizliğin hakim olduğu bir periyot yaşandı. Lakin pandemi sonrası biriken seyahat dileği, denetimsiz biçimde yönetilince overturizm sorunu çok daha ağır biçimde geri döndü.

■ Toplumsal, ekonomik ve felsefi boyutu nasıl?

Sosyal olarak lokal halkın mahallelerinden kopmasına neden olur. Kısa vadede kar sağlayan turizm, uzun vadede lokal işletmelerin yerini global markalara bırakmasına ve ömür maliyetlerinin artmasına yol açar. Felsefi açıdan ise, turizm kavramının manası sorgulanır hale gelmektedir.

■ Fiyat pahalılığı overturizm meselesini çözer mi?

Turizmi yalnızca ekonomik gücü olanlara açmak toplumsal adaletsizlik yaratır. Kalıcı ve adil tahliller fakat kapasite idaresi, alternatif destinasyon teşviki ve ziyaretçi eğitimi ile mümkündür.

■ Türkiye’de ne yapılmalı?

Taşıma kapasitesi tahlilleri yapılmalı, farklı mevsimlere yayılmış alternatif turizm tipleri (eko-turizm, gastronomi vb) teşvik edilmeli. Bölüm, yalnızca turist sayısına değil, kaliteye ve sürdürülebilirliğe odaklanmalıdır.