Nakliye şirketlerinden Hürmüz Boğazı geçişinde üst seviye temkin
İsrail’in İran’a akınlarıyla başlayan çatışma ve ABD’nin İran’daki nükleer tesislere yönelik taarruzları sonrası, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatabileceği kaygıları, global iktisat ve piyasaların gündeminde yer alıyor.
ABD’nin İran’daki nükleer tesislere ataklarının akabinde İran Meclisi Ulusal Güvenlik Komitesi Üyesi İsmail Kevseri, Meclisin, Hürmüz Boğazı’nın kapatılması gerektiği sonucuna vardığını lakin kesin kararın Ulusal Güvenlik Yüksek Kurulu uhdesinde olduğunu açıklasa da bu ihtimalin hayli düşük olduğu bedellendiriliyor.
Ancak, yapay zeka tabanlı denizcilik takip şirketi Windward’ın paylaştığı bilgilere nazaran, hafta sonu ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine ataklarının akabinde Hürmüz Boğazı’ndaki ticareti gemi nakliyeciliği son 20 yılın en yüksek tehdit düzeyi altında faaliyet gösteriyor.
Jeopolitik belirsizlikler ve güvenlik kaygıları nedeniyle Hürmüz Boğazı’na giren gemi sayısında hafif bir düşüş gözlenirken, Windward’a nazaran bu düşüş gemi sahiplerinin jeopolitik belirsizlikler karşısında artan temkinliliğini ortaya koyuyor ve algılanan risklerin deniz nakliyatı üzerindeki gerçek vakitli tesirinin giderek büyüdüğünü gösteriyor.
GPS sistemlerine müdahalede artış
Hürmüz Boğazı’ndaki bir başka risk sebebi de Gemi Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS) sinyallerini gaye alan müdahalelerin artışı olarak görülüyor. Basra Körfezi’nde faaliyet gösteren ve Hürmüz Boğazı’ndan geçen ticari gemilerin yüzde 23’ünün pazar-pazartesi günü GPS’lerine müdahale nedeniyle memleketler arası seyir yollarındaki navigasyonunda aksama yaşandığı tespit edildi.
Danimarka merkezli yatırım firması Global Risk İdaresi (Global Risk Management) Araştırma Başkanı Arne Lohmann Rasmussen, AA muhabirine, en kıymetli müşahedelerinin GPS ve AIS sinyali parazitlerinde artış olduğunu belirtti. Rasmussen, bu durumun güvenlik açısından büyük bir tasa kaynağı olduğuna dikkati çekti.
Her ne kadar Hürmüz Boğazı’ndan geçiş yapan gemi sayısında bir ölçü azalma eğilimi gözlense de bunun kıymetli bir düşüş olmadığını lisana getiren Rasmussen, şöyle konuştu:
“Kişisel kanaatim, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasına yönelik bir müdahalenin gerçekleşme ihtimalinin yüzde 10-15 civarında, yani epey düşük olabileceği zira bu İran’a da hayli ziyan verir. İran, bu durumda Çin ve Katar üzere büsbütün müttefik olmayan ancak açıktan düşmanı da olmayan ülkeleri bile karşısına almış olur. Birebir vakitte kendi ham petrol ihracatı da durma noktasına gelir. İran’ın rafine kapasitesi yetersiz olduğu için petrol eserlerini ithal etmek zorunda. Bu nedenle Boğaz’ı kapatmak, İran için lakin son deva olabilir.”
Rasmussen, tam manasıyla fizikî bir kapanmanın neredeyse imkansız olduğunu düşündüğünü fakat İran’ın, Husilerin Kızıldeniz’de yaptığı üzere daha dolaylı taktiklere başvurabileceğini söz etti.
“Şirketler dikkatli olmaya devam edecek”
Bu gelişmeler ışığında bölümün bölgedeki durumu yakından izlediğini söyleyen Rasmussen, “Sigorta maliyetlerinin arttığını görüyoruz ve bu da riskin gerçek olduğunu gösteriyor. Öteki yandan, tankerlerin navlun fiyatları de yükselmiş durumda. Bu iki öge, birbirini bir ölçüde dengeliyor. Şu evrede, navlun gelirlerinin yüksekliği, sigorta maliyetlerini telafi ediyor üzere görünüyor. Bu yüzden geçişler sürecektir fakat şirketler de çok dikkatli olmaya devam edecek.” dedi.
Rasmussen, kimi memleketler arası nakliye firmalarının Hürmüz Boğazı’ndan geçişe devam edeceklerini teyit ettiğini lisana getirerek, gemilere yönelik füze taarruzları olması halinde şirketlerin bölgeden geçip geçmeme kararını yine değerlendireceğini belirtti.
Hafta sonu kimi tankerlerin Boğaz’a girmemek için U dönüşü yaptığını lakin sonra tekrar bölgeye yöneldiğini anımsatan Rasmussen, “Bu da güvenliğin onlar için kâfi seviyede değerlendirildiğini ve geçişin yine denendiğini gösteriyor.” dedi.
Güvenlik riskleri yakından izleniyor
Hürmüz Boğazı’nın kapatılma ihtimali düşük olmasına karşın büyük çaplı nakliye şirketleri bölgedeki güvenlik risklerini yakından izliyor ve Hürmüz Boğazı’ndan geçişleri sürdürüyor.
Uluslararası en büyük konteyner nakliyeciliği ve lojistik şirketlerinden biri olan Danimarka merkezli Maersk’in AA muhabiriyle paylaştığı tavsiye notuna nazaran, şirket Hürmüz Boğazı’nı kullanan gemilere hali hazırda Hürmüz Boğazı’ndan geçişin mümkün olduğunu lakin durumu yakından takip ettiklerini bildirdi. Maersk, yakın gelecekte durumun değişmesi ihtimaline karşı acil durum planlarının hazır olduğunu da belirtti.
Almanya merkezli konteyner nakliyeciliği şirketi Hapag-Lloyd, Hürmüz Boğazı’ndan geçişlere devam ettiğini lakin durumun her an değişebileceği ikazında bulundu.
Merkezi Norveç’te bulunan ham petrol tankerleri alanında uzman deniz nakliyat firması Frontline, son periyotta GPS sistemlerine kasıtlı müdahalelerin arttığına işaret ederek, bu durumun trafiğin ağır olduğu bölgelerde radar ve manuel navigasyonla hareket etmeyi gerektirdiğini bildirdi. Güç şirketi Shell de Hürmüz Boğazı’ndan geçişlerde azami dikkat gösterdiklerini açıklamıştı.
Hürmüz Boğazı global ticaret için stratejik önemde
Basra Körfezi’nin ağzında yer alan dar su yolu Hürmüz Boğazı, Orta Doğu’daki petrol ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) üretiminin Umman Denizi ve Hint Okyanusu üzerinden dünya pazarlarına taşınmasını sağlıyor.
Deniz yoluyla taşınan ham petrolün yaklaşık 3’te 1’inin ulaştırılması için kullanılan bu stratejik geçit, başta Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere Orta Doğu’daki üreticilerin ham petrol ve kondensat sevkiyatında kritik bir rol üstleniyor. Hürmüz Boğazı’ndaki petrol ticareti, dünyadaki toplam petrol tüketiminin de 5’te 1’ini karşılıyor.
Hürmüz Boğazı’ndan geçen günlük yaklaşık 20 milyon varil petrol ve petrol eserinin büyük kısmı Çin başta olmak üzere Asya piyasalarına ulaşıyor. Global doğal gaz ticaretinin yüzde 20’si de bu boğazdan geçiyor.
