Yer: Antalya! Ayak bastığı yer kapatıldı
Tüm dünyanın ‘Noel Baba’ olarak tanıdığı Aziz Nikolaos, Likya Birliği Meclis Binası’na konut sahipliği yapan devrin kıymetli liman kentlerinden Patara’da güçlü bir buğday tüccarının oğlu olarak dünyaya geldi. Kaş ilçesindeki Patara’dan Demre ilçesindeki Myra’ya geçen Aziz Nikolaos, uzun yıllar burada yaşadı ve milattan sonra 4’üncü yüzyılda piskoposluk yaptı. Vefatından sonra bugün de ismini taşıyan Aziz Nikolaos Kilisesi’ne gömüldü. Myra Piskoposu olarak 365 yılının 6 Aralık günü 65 yaşında öldüğüne inanılan Aziz Nikolaos’un, Demre’de ismini taşıyan kilise, Hristiyan dünyasında bilhassa Ortodokslar için kutsal pahaya sahip. Her yıl binlerce turist burayı ziyaret ediyor. Kilise duvarlarında Aziz Nikolaos’a ilişkin freskler yer alırken, bir de ona ilişkin olduğu düşünülen balık pulları ve akanthus yapraklarıyla süslü Roma Devri’ne ilişkin lahit bulunuyor.
AYAK BASTIĞI YER BULUNDU
Demre’deki kilisede 2022 yılı kazılarında büyük ehemmiyete sahip yeni keşifler ortaya çıktı. O periyot DHA’nın haberiyle tüm dünyada ses getiren yeni keşiflerden biri de; Akdeniz’de sular yükseldi ve alüvyonlarla kaplanan kilisede Aziz Nikolaos’un ayak bastığı taban bulundu. O devir Antalya Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu, Aziz Nikolaos’un kilisesinde 1850’de Rusların, tamirinde yarım bıraktığı bedellendirilen kubbedeki üst açıklığının, Hazreti İsa’nın çarmıha gerildiği ve göğe yükseldiğine inanılan Kutsal Kabir Kilisesi’ndeki mimariyle birebir olduğunu belirledi. Mezarının tam yeriyle ilgili bugüne kadarki en değerli keşif ve bulgu olduğunu anlatan Konsey Lideri Prof. Dr. Osman Eravşar, hafriyatlarda da Aziz Nikolaos’un ayak bastığı yer döşemelerle mezarın olduğu belirlenen yerin üstünde Hazreti İsa’nın freskinin ortaya çıkarıldığını açıkladı.
Bugünkü kilise, Orta Çağ devrinde denizin yükselmesiyle sular altında kalan Aziz Nikolaos’un piskopos olduğu erken periyot kilisesinin üzerine, 7’nci- 8’inci yüzyılda yapıldı. 2022’deki hafriyatlarda ise Aziz Nikolaos’un yaşadığı periyoda ilişkin alüvyonlar altında kalan erken devir kilisesine ilişkin yer bulundu. Kilisenin ‘naos’ (ana) kısmında bulunan ‘amona’ya (görünmeyen yaratıcı güç) rastlandı ve 1970’lerde atılan şap yer döşemesi kaldırıldıktan sonra da altında ne olduğuna yönelik hafriyat çalışmasında, erken periyoda, yani kilisenin 4’üncü yüzyıl periyoduna ilişkin taban döşeme ortaya çıktı.
Prof. Dr. Osman Eravşar, o periyot buna ait, “Aslında yaşadığı devrin yeri burası ve kuvvetle olası Aziz Nikolaos’un ayağının bastığı yer döşemesinden bahsediyoruz. Bu son derece kıymetli bir keşif, o periyoda ilişkin birinci bulgu. Hasebiyle bu kilisenin mimarlık tarihi ve onun ikonografik bedelini bir nebze daha artıracak bir keşif olarak görüyoruz. Bunun üzeri belli bir teknikle kapatılacak ve sergilemeye hazır hale getirilecek” değerlendirmesinde bulundu.
KORUMA KURULU KARARIYLA KAPATILMIŞ
Demre Müze Müdürü Nilüfer Sezgin, sondaj kazısıyla ortaya çıkarılan kilise erken devrine ilişkin mozaikli alanın Antalya Kültür Varlıkları Müdafaa Bölge Heyeti’nin kararıyla kapatıldığını belirterek, “Başlıca handikapları şuydu. Çok ağır ziyaretçi sirkülasyonu oluyor. Ziyaretçileri de ‘Oraya girmeyin, buraya çıkmayın’ diyecek kadar çok fazla müdahale edilemediği ve tam da orta alanında büyükçe bir alan açıldığı için sirkülasyonla ve mozaiğin korunmasıyla ilgili handikaplar oluştuğu için dikkatlice kapatalım üzere bir karar çıktı. Ancak bu ilerleyen vakitlerde ‘Daha farklı bir formda koruyalım, açalım, şu biçimde yapalım’ da denebilir. Günde 3 bin ziyaretçi aldığı vakitler oluyor. O vakit ‘Mozaiği koruyamayız’ diye konuşuldu ve korumak ismine ‘kapatalım’ dendi” tabirlerini kullandı.
ÖZEL KAPATMA TEKNİĞİ KULLANILMIŞ
Kapatılma formuna dair konuşan Sezgin, şu bilgileri verdi:
“Mozaikler şu halde kapatılıyor, üzerine jeotekstil denilen battaniyenin daha incesi bir materyal vardır, mobilyacılar mobilya sararlar çizilmesin diye, ona benzeri bir materyaldir. Jeotekstil mozaiklerin üzerine serilir. Onun üzerine de ince bir kum katmanı serilir. Ondan sonra da toprakla kapatılır. Bir gün tekrar o mozaiğe ulaşmamız gerektiğinde çabucak o tabakayı bu türlü süratlice kaldırmamıza yarıyor. Jeotekstilin üzerini makul ölçüde kumla örtüyorsunuz. O kum geçirgenliği sağlıyor. Hem de üzerine örttüğünüz toprağın o şeye karışmasına pürüz oluyor. Sonrasında açarken birinci örttüğünüz halde tekrar o katmana ulaşma şansı veriyor.”
KORUMA HASSASİYETİ
Kazı Başkanı Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ebru Fatma Fındık ise kilisenin ortasında, kilisenin birinci evresini gösteren mozaik alanın kapatılma kararının Demre Müze Müdürlüğü’ne ilişkin olduğunu, bu hususta kendilerine ‘Kapatılmalı mı ya da kapatılmamalı mı’ biçiminde rastgele bir görüş sorulmadığını kaydetti. Alınan kararın muhafaza ile ilgili hassasiyetle olabileceğini belirten Fındık, “Kullanılan bir kilise ve ayin de yapılıyor. Gerekli muhafaza tedbirleri alınamayacağı kanısıyla kapatılmış olabilir. Bizden rastgele bir görüş alınmadı. Kapatılmalı mı, kapatılmamalı mı konusu ise tartışılır. Bana nazaran çok değerli bir buluntuydu. Zira kilisenin birinci evrelerini gösteriyordu. Düzgün korunabilse kapatılmamalıydı. Öteki taraftan çok fazla ziyaretçi alıyor ve ayin yapılıyor, nasıl korunacaktı, bunu sağlayamayacaklarını düşündüler sanırım” dedi.
