MHK İmparatorluğu! Vitor Melo Pereira’dan yeni yönetmelik

Türkiye Futbol Federasyonu, bundan yaklaşık bir yıl evvel, Hakem Gelişim Yöneticisi sıfatıyla Vitor Melo Pereira’yı atadı. Daha evvel Portekiz, Rusya, Yunanistan üzere ülkelerde hakemlik üzerine baş yoran Pereira, tahminen sıfatında yer alan “gelişim” manasında katkı sağlayamadı. Lakin, ülkesinde yer alan “Merkez Hakem Kurulu-MHK” talimatının berbat bir kopyasını Türkiye’nin hizmetine(!) sunmak için karşımızda…

Merkez Hakem Kurulu ile birlikte ortak bir çalışmayla hazırlanan 76 sayfalık “yönetmelik” taslağı, bir müddettir ortalıkta dolaşmakta… Üstelik, TFF İdare Kurulu’nun 1 Haziran’da onayladığı, 1 Temmuz’da yürürlüğe gireceği formunda…

Türkiye Futbol Federasyonu’nun MHK dışındaki üniteleri, bu talimatı şimdi sahiplenmezken, gelin kısa kısa unsurlarına bir göz atalım.

Yönetmeliğin sunumuna o denli bir giriş var ki, kimsenin itiraz etmeyeceği seviyede:

Burada sunulan Hakemlik Yönetmeliği, Türk futbolunda hakemliğe yapılandırılmış ve şeffaf bir yaklaşım sağlamak için tasarlanmıştır. Bu yönetmelik, verimlilik, adalet ve daima gelişim unsurları üzerine inşa edilmiş olup, sağlam ve dinamik bir hakemlik sisteminin temelini oluşturmaktadır. Objektif kriterlere ve meritokrasiye (liyakata dayalı) odaklanan, düzgün tanımlanmış bir performans kıymetlendirme sistemi tanıtılmaktadır.

Tanımlar kısmında ise geçmişte bulunmayan ve yasallığı tartışma konusu olan “yabancı hakem” şöyle söz edilmiş:

TFF üyesi olmayan, Hakemlik Yönetmeliği gereği Hakem lisansına sahip olmayan ve muhakkak bir yarış için hakem listesinde yer almayan fakat yabancı bir dernek (federasyon) tarafından verilen lisansa sahip gerçek kişiyi…

Ardından unsurlara geçelim:

MADDE 1: Yönetmeliğin Amacı

Bu yönetmeliğin emeli, hakemliği öteki rastgele bir kamu yahut özel kuruluştan büsbütün bağımsız bir sistemde düzenlemek ve tüm hakemlik bahislerinin büsbütün kendi sorumluluğu altında olmasını sağlamaktır.

Buyrun, aylardır konuştuğumuz, Kulüpler Birliği’nin Danışma Kurulu diye tartıştığımız sistem, demek ki yalanmış. Ya da bu husus palavra…

MADDE 5: TFF/CRC’nin Oluşumu (Bu da MHK olmalı-Central Referee Committe)

TFF Yönetim Kurulu, ÇHS (Bu da MHK olarak algılanıyor ama açıklık yok) Başkanı olarak elit hakem geçmişine sahip eski bir hakemi atar.

Mevcut lider, bu talimatın hazırlanmasında rol alan Ferhat Gündoğdu sanki seçkin bir hakem geçmişine sahip mi?

Seçim, atama, atamama, kıymetlendirme yahut değerlendirmeme hususlarına ait olarak TFF/ÇHS tarafından alınan kararlar sondur ve lokal, bölgesel, ulusal yahut memleketler arası seviyede rastgele bir kamu makamı, organı yahut mahkemesi önünde itiraz edilemez.

Bu şu demek, yaptığım atamalarda, değerlendirmelerde kimseye hesap vermem. Siz hakemler, gözlemciler, hiçbir yerde hak arama çabasına girmeyin.

MADDE 7: TFF/CRC üyesinin nitelikleri

ÇHS üyesi, en az 2 (iki) yıl eski hakem yahut en az 5 (beş) yıl en yüksek Ulusal Kategoride eski yardımcı hakem olarak misyon yapmış olmalıdır.

Bu unsur ile hakemlik geçmişi olmayanların da atanma şartı ortadan kalkmış oluyor.

MADDE 22: Hakemlik Kısmının Oluşumu

TFF bünyesinde, münhasıran hakemlik hususlarıyla ilgilenen ve hakemlik ve fonksiyonları konusunda geniş tecrübeye sahip bir kişi tarafından yönetilen özel bir daire kurulur. Hakemlik Daire Başkanlığı, TFF’nin idari yapısının bir modülünü oluşturur.

Bu idare değil miydi, çift başlılık oluşturduğu gerekçesiyle Hakemlik Akademisi’ni kaldıran… Artık bu daireyi ne yapacağız. Ya da Daire Başkanı kim olacak? Belki de, bugünkü Hakem İşleri Koorndinatörlüğü’nün Portekizcesi!

MADDE 27: Maç Resmi Kategorileri

Hakemlik sistemi, ilçe/şehir karşılaşmaları kapsamında CJ, C7 ve C6 kategorilerine, bölgesel karşılaşmalar kapsamında C5 ve C4 kategorilerine, ulusal karşılaşmalar kapsamında C3, C2 kategorilerine ve profesyonel karşılaşmalar kapsamında C1 ve C1 Seçkin kategorilerine en alttan en üste hakikat entegre olur.

Bugünkü talimatta bulunan aday, vilayet, bölgesel, klasman yahut üst klasman yahut üst klasman seçkin hakeminden ne farkı var? Siyah yerine kara demek değişiklik mi?

MADDE 78: Maç Vazifelisi ve Hakem Gözlemcisinin Uyumsuzluğu

Hakem ve yardımcı hakem, bir listeye dahil edildikten sonra ve karşılaşmalar başlamadan evvel, TFF/CRC’ye yazılı olarak başvurarak belli bir profesyonel yahut ulusal yahut bölgesel kulübün katıldığı maçları yönetmek istemediğini belirtme hakkına sahiptir ve bu nedenle ilgili görevlendirmelerden muaf tutulur.

Hakem bir kulübü istemiyor olabilir. Ancak ya kulüp de onu istemiyorsa…

Çelişkiler yumağı

TFF ile davalık olan hakem ve gözlemcilerin avukatlığını yapan Halil İbrahim Atabay, taslak talimatın hususlarındaki meşakkatleri anlattı, çekincelerini lisana getirdi.

Son devirde hakem ve gözlemcilerin Türkiye Futbol Federasyonu ile yaşadığı hukukî çekişmede birçoğunun avukatlığını üstlenen Halil İbrahim Atabay, yeni hazırlanan talimattaki çelişkileri lisana getirdi.

Kendisi de eski bir hakem ve gözlemci olan Atabay’ın dikkat çektiği konular:

* “TFF/ÇHS tarafından alınan kararlar rastgele bir kamu makamı, organı yahut mahkemesi önünde itiraz edilemez” deniyor. Halbuki Anayasa’nın 36. ve 125. hususları uyarınca, “Herkes, yargı mercilerine başvurma hakkına sahiptir” ve “İdarenin her türlü süreç ve aksiyonuna karşı yargı yolu açıktır.” Yönetmelikteki bu karar, yargı yolunu tümden kapatarak Anayasa’ya açıkça karşıttır.

Ayrıca TFF Ana Statüsü’nde, “TFF’nin ve şuralarının kararlarına karşı Tahkim Kurulu’na başvuru mümkündür, Tahkim Kurulu kararları kesindir” demektedir. Yönetmeliğin o unsuru statüye de karşıttır.

Taslak yönetmeliğin 11. hususunda, “Aday hakem kurslarına katılabilmek için en az lise mezunu olmak gerekir” denmekte… Ayrıyeten 20/1 unsurunda de, “Hakemlerin dereceleri, performansları, fizikî yeterlilikleri, gözlemci raporları ve gereksinimlere nazaran belirlenir” tabiri kullanılıyor.

Hakemliğe girişte eğitim düzeyi tek başına ölçüt olarak konulurken, derecelerin belirlenmesinde “ihtiyaçlara göre” tabiri öznellik içermektedir. Objektiflik unsuruna alışılmamış halde “ihtiyaca göre” kıymetlendirme yapılması, giriş şartları ile performans kriterleri ortasında çelişki yaratmaktadır.

Yeni yönetmelikte, “Hakem atamaları, atandıkları lig/maç sınıfına nazaran direkt TFF/MHK tarafından yapılır” ve Unsur 6: “Atamalara karşı itiraz edilemez” tabiri yer alıyor.

TFF’nin yahut MHK’nin yapacağı atamaların büsbütün kontrole kapalı olması, objektiflik ve hesap verebilirlik unsuruna karşıttır. Bu durum, şeffaflık tezi ile itiraz edilemezlik ortasında direkt çelişki doğurmaktadır.

Matematik formülleri gibi

Hakemler için hazırlanan yönetmelik ya da talimat ne derseniz adeta matematik formülleriyle dolu…
İşte birkaçı şöyle:

PERFORMANS KIYMETLENDİRME:

MPE =∑(ME*CA)+ DDf
(MPE: Maç başına performans, ME: Gözlemci notu, CA: Gözlemci katsayısı, DDf: Atamanın zorluk derecesi.)

GÖZLEMCİ KATSAYISI:

CA= AM / ATM

(CA: Gözlemci katsayısı, AM: Bedellendirilen her oyunda gözlemci notu, ATM: O yarıştaki tüm gözlemcilerin toplam puanlarının ortalaması)

YAZILI İMTİHAN:

VWT= (∑ B -∑ P)/n).

(VWT : Yazılı imtihanın kıymeti, B: Testte verilen bonus, P: Testte atanan ceza, n: Bonus/ceza ile gerçekleştirilen test sayısı)

TOPLAM MÜKAFATLAR:

TB =∑FT+ WT+ ET

(TB: Toplam bonus, ∑: Toplam, FT: Kondisyon testi, WT: Yazılı test, ET: İngilizce testi)

NİHAİ SIRALAMA:

FR= (∑ MPE ⁄ n)+ (∑ TB -∑ TP).

(FR: Son sıralama, ∑ MPE: Maç performansları değerlendirmesi toplamı, n: Bedellendirilen oyun sayısı, ∑ TB: Verilen toplam ikramiyelerin toplamı, ∑ TP: Verilen toplam cezaların toplamı)

Yorumculara engel

Talimatın 82. hususunda hakemlerin işleyebileceği kabahatler tanımlanırken, bir fıkra çok ilgi cazibeli:

Hakem yahut eski hakem tarafından maç özetleriyle ilgili olarak toplumsal medya da dahil olmak üzere her ne formda olursa olsun medyaya verilen yorumlar yahut her ne formda olursa olsun tüm şampiyonalarda futbol kulüplerinin danışmanı olarak istihdam edilmesi. Bu durumlarda, kelam konusu eski hakem hiçbir formda faal hakemliğe geri döndürülemez ve futbol ve hakemlikle ilgili hiçbir idari organa üye olarak atanamaz.

Bunu şöyle yorumlamak gerek; bugün televizyonlarda hakem yorumcusu olarak misyon yapan Mustafa Çulcu, Erman Toroğlu, Ahmet Çakar, Bülent Yıldırım, Deniz Çoban, Bahattin Duran artık MHK’da misyon yapamayacak.

Portekiz ile tıpkı değil

Türkiye’de misyona başlayan Vitor Melo Pereira’nın ülkesinden getirilen talimatta, Portekiz ile Türkçeleştirilen ortasında bir kadro farklılıklar bulunuyor.

Orada MHK, üç kısma ayrılıyor: Profesyonel, amatör ve sınıflandırma. Bizde ise yalnızca profesyonel ve amatör bulunurken, sınıflandırma bunların içinde eritilmiş durumda… Ayrıyeten, fizikî ve yazılı testler ile gözlemcilerin yapacağı değerlendirmeler Portekiz’deki aslında daha detaylı açıklanırken, buna bulunmuyor.

Üstelik bugünkü mevcut talimata nazaran yeni hazırlananda birçok flu nokta bulunuyor.