Metrobüs kazalarının içyüzü! İşin kökünde yatıyor: ‘Aşırı sürat, uykuya borç ve algı’
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Metrobüs kazaları bugüne dek pek çok kişinin hayatını kaybetmesi ve yaralanmasıyla sonuçlanmıştı. 2024 yılı da tıpkı evvelki yıllarda olduğu üzere ölümlü metrobüs kazalarına sahne oldu. Geçen yıl metrobüslerin karıştığı 6 kaza olmuştu. Takvimler 2025’i gösterdiğinde de durum pek de değişmemiş olacak ki, yılın birinci 5 ayında 3 metrobüs kazası yaşandı. 10 Mayıs günü de tıpkı her gün olduğu üzere gitmek istediği yere süratli ve kolay biçimde ulaşmak isteyen binlerce kişi metrobüsü seçmişti. Saatler 16.00’yı gösterdiğinde ise 37 yaşındaki Ebru Heper’i hayattan koparacak ve 2’si ağır 40 kişinin yaralandığı o kaza meydana geldi. Büyükçekmece istikametinde seyreden metrobüs, Haramidere Sanayi durağında birebir tarafta ilerleyen öbür bir metrobüse geriden çarpmıştı. Kazanın sebebi merak edilirken yaşanan her gelişme karşılıksız soruları aydınlatıyordu. Duran metrobüse geriden çarpan metrobüsün sürücüsünün kameraya yansıyan manzarası de onlardan biriydi. Her gün binlerce kişinin ulaşımını sağlayan ve kendisine ayrılmış özel yolu kullanarak yol alan metrobüslerin kaza yapmasının gerisinde yatan sebep neydi? Kazalar nasıl önlenebilirdi? Uluslararası Yol ve Sürüş Güvenliği Uzmanı Mert İntepe, metrobüslerin kazalarla gündeme gelmesinin nedenini Milliyet.com.tr’ye anlattı.
70 KM ÇOK SÜRAT MI? ‘HİPNOZ DEĞİL, UYKUYA BORÇ’
Yaşanan kazalar pek çok kez yol hipnozu ya da dalgınlıkla ilişkilendirilse de Mert İntepe’ye nazaran durum öbür. Bu kazada bir sefer daha ‘yaşananların hipnoz olmadığına’ vurgu yapan İntepe, kazanın perde ardında yatan sebebi yorumladı. Peki sorun metrobüste mi, yolda mı, sürücüde mi, yoksa sistemin ta kendisinde mi? Mert İntepe yaşanan kazaların temelinde ‘hipnoz’ yatmadığını, “Hipnozun ne demek olduğunu bilmek lazım. Bir insan kaç gün üst üste uykuda eksik? Yorgun sürüşün alkollü sürüşe tekabül ettiğini anlayamayan beşerler buna hipnoz demeye başladılar. Zira dermanı yok. Lakin şöyle bir gerçek var. İnsan beyni göz açıkken uykuya geçebiliyor. Bakın bu bir hipnoz değil. Bu uyku uykuya olan borcunuz ve uykuya olan borcunuzu ödememeniz” diye anlattı. İntepe bu durumun kaynağını ‘hız’ ayrıntısına değinerek açıkladı.
“Bazen çalışma koşullarınızdan, bazen özel hayatınızdan, bazen sıhhat meselelerinden, bazen toplumsal hayatınızdan sıkıntılarından kaynaklanabilir. Fakat şunu bilmek lazım, bu şoförlerin bu çizgideki çalışma koşulları ağır ve güç. Aslında 70 km/h sürat limiti çok yüksek bir sürat orası için. Şoför kardeşimize de diyorum ki, ‘Arkadaş, durağa yaklaşıyorsun. Duracaksın, yolcuyu indireceksin. Şayet pas geçmeyecektiysen burayı, ya insan biraz yavaşlamaz mı?’ Pas bile geçsen biraz yavaşlamaz mısın yani? Teknik olarak toplu taşıma. İsmi üzerinde insan taşıdığın, ayakta yolcu taşıdığın bir sistemde bir fren, motor freniyle yavaşlarsın, ayak freniyle yavaşlarsın.” –Mert İntepe
‘SÜRÜCÜLÜK YALNIZLIKLA GERÇEK ORANTILI’
Sürücüler hem vazifeleri hem güvenlikleri hem de dikkatlerini korumak ismine pek çok toplu taşımada yolculardan bir biçimde ayrılmış bir koltukta aracın denetimini sağlar. Bu nedenle sürücü, yol uzunluğu yalnız bir pozisyondadır. Nihayetinde insan olan sürücüler de pek çok kişinin yalnızken yaptığı üzere düşünmek için uzun bir vakte sahiptir. Yani akıllarından yol dışında pek çok şey geçebilir. Peki bunlar yolcuların hayatını ne kadar tesirler? Sürücünün düşündükleri, yolcuları hayattan koparacak kazalara sebep olur mu? Mert İntepe bunu, şoförlüğün yalnızlıkla gerçek orantılı olduğunu söyleyerek açıkladı.
İntepe, “Rutinleşen sürüşte şoförler ister istemez anda kalamazlar. Yani hiçbir şoför her dakika otobüs kullanmayı düşünemez. Ya geçmişi ya da geleceği düşünürler. Zira şoförlük yalnızlıkla yanlışsız orantılı bir meslektir. Otobüsünüzde 300 kişi vardır lakin siz yalnızsınızdır. Bu duraktaki beşerler iner, öteki duraktaki beşerler biner ancak siz hayatınıza otobüs kullanmanın tehlikelerini düşünerek devam edemezsiniz. O vakit öndeki otobüs gidiyor mu, duruyor mu bazen kaçırırsınız. Hele de açsanız, uzun vakittir alışkanlıklarınızdan uzak kaldıysanız… Alışkanlıklarınız olan şeylerden 8-9 saat bu direksiyondan inmeden uzak kalmak olumsuz tesirler. Sürücüyü aşikâr bir şeyde rotasyona sokmazsanız, daima birebir hatta çalıştırırsanız yeniden tehlike ortaya çıkar ve derinlik algısı kaybolur. Bu hatta da derinlik algıları kaybolduğu için kaza yapıyorlar. Bir daha söylüyorum. Bu kazanın sebebinde derinlik algısı kaybolmuş bir şoför var” dedi.
Peki kazalar nasıl önlenebilir? Onlarca kişinin bahtı sürücünün bir anlık dalgınlığına mı bağlı? İntepe bu durumu Avrupa’dan örnekle, ‘görünür sebepler ve kök sebepleriyle’ şöyle açıkladı:
“Bunu birkaç husus özelinde incelemek lazım. Yani en az 4-5 husus özelinde incelemek lazım. Zira kazaların bir görünür, bir de kök sebepleri vardır. Görünür sebep geç fren yaptı, yol kaygandı, dikkat dağıldı, cep telefonuyla ilgileniyordu, bir anlık uykuya daldı üzeredir. Hele de bir kamera imgesi çıkarsa pek çok kazada bu, 3 aşağı 5 üst anlaşılır. Ama görünür sebebi bulmak da yetmez. Kök sebebinde bunu nasıl ortadan kaldıracağınızı, yani bu tehlikeyi nasıl ortadan kaldıracağınıza bakmaya başladığınızda ve bunu incelemeye başladığınızda sistem yanlışına götürür. Sistem de idare demektir. İdarenin şoförlerin nasıl yönettiğiyle alakalı bir şey vardır. Zira bu çizgi hakikaten sıkıntı. Kolay üzere görünen güç bir sınır. Avrupa’da da otobüslerin gittiği tek şeritli güzergâhlar var ya da gittikleri şeritler var. Bariyer olmadan da gidiyorlar. Hiç kaza olmuyor. Yalnızca biz şoförün bir insan olduğunu unutuyoruz. Ona tesirli bağlantı eğitimi veriyor olabilirsin yolcularla arbede etmemesi, bağlantı teknikleri güçlü olsun diye. Lakin inançlı sürüş, yorgunlukla gayret, gece sürüş eğitimleri üzere hassas bahislerde da frenlere basma eğitimleri veriliyor. Bu mevzuda uzman birilerinden eğitim aldırmazsanız bu kazaları önleyemezsiniz.”
HOLLANDA’NIN EN BÜYÜK TRAFİK SORUNU: EĞİTİM YOKSA TAHLİL YOK!
Dünyanın pek çok yerinde farklı araçlar, kendilerine ayrılan şeritlerden ilerliyor. Binek araçlar, otobüsler, bisikletler… Peki yurt dışında da Türkiye’de olduğu üzere metrobüs yolu öteki hiçbir taşıtın giremediği güvenlik şeridi içindeki bir alan mı? Ya da burada uygulanmayan ne uygulanıyor da kazalar, insanları hayattan koparmıyor? Henüz 15 gün evvel katıldığı eğitimi anlatan Mert İntepe, öğrenmenin hududu olmadığını anlatırken, meslektaşlarından öğrendiği bir ayrıntısı da paylaştı. Hollanda’nın en büyük trafik meselesini da açıklayan İntepe, Çanakkale’deki zincirleme kazaya da değinerek kelamlarını noktaladı:
“Almanya’da metrobüs sınırında kaza alıyor mu ya da Hollanda’da? Yok değil mi? Bisikletler bile birbirine çarpmıyor. Hollanda’da kendi eğitici eğitimlerime devam ediyorum. 50 yaşını geçmiş biri olarak, bu ülkede 30 yıldır bu işi yapan biri olarak hâlâ eğitici eğitimi alıyorum. Yani ben de öğrenmeye devam ediyorum. Hollanda hükümeti, 15 gün önce Hollanda’nın en büyük trafik problemini açıkladı. Bir bisiklet yoluna birilerinin yaya olarak girmesi Hollanda’daki en büyük trafik problemiymiş. İş güvenliği kültürü olmadan yol güvenliğiyle bu kültürü birleştirmeden bu kazaları çözemezsiniz. Birebir, Çanakkale’deki otobüsün tomruk yüklü kamyonla çarpışmasını çözemeyeceğiniz üzere. Otobüs kazalarını artık önleyemeyeceğiniz ya da önlemek için bir aksiyon almadığınız üzere bunu da çözemeyeceksiniz. Yarın kimse hatırlamaz. Maalesef o denli oluyor.”
