Libya’ya gitti, dönmedi! ‘Kayıp imam’ bulundu mu?: Morgdaki fotoğraf olay yarattı
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Bir devir Lübnan siyasetinin önde gelen isimlerinden Musa es-Sadr, Hizbullah kurulmadan evvel faaliyet gösteren EMEL Hareketi’nin kurucusuydu. ‘İmam’ unvanına sahip olan Sadr, 31 Ağustos 1978’de resmi ziyaret için gittiği Muammer Kaddafi idaresindeki Libya’da kaybolmuş ve o günden sonra kendisinden hiçbir iz bulunamamıştı. Musa es-Sadr’ın Kaddafi’nin buyruğuyla kaçırıldığı ve öldürüldüğü ihtimali üzerinde durulsa da, kendisinin hâlâ hayatta olduğu ve bir gün Lübnan’a döneceği inancında olanlar da vardı. Kaybolmasının akabinde, bazıları onu Şiilik’in temelinde yer alan ve bir gün dünyaya döneceği rivayet edilen kayıp 12. İmam olarak görmeye başlamıştı.
2011 yılında Libya’da çekilen bir fotoğraf, Musa es-Sadr’ın kayboluşunun gizemini çözebilir. Lübnan asıllı İsveçli gazeteci Kassem Hamade tarafından çekilen fotoğrafta morgda tutulan bir ceset yer alıyor. Hamade, morg vazifelilerinin kendisine cesedin Sadr’a ilişkin olabileceğini söylediğini belirtiyor. BBC’de yer alan habere nazaran, morgda çekilen fotoğraftaki cansız vücudun Sadr’a ilişkin olup olmadığını tespit edebilmek için özel bir algoritmadan geçirilecek.
LİBYA ZİYARETİ İÇİN GİTTİ, ORTADAN KAYBOLDU
Sadr’ın toplum lideri olma yolundaki süreç, 1960’lı yılların sonunda başladı. 1970’li yıllara gelindiğinde Musa es-Sadr, Lübnan’da tanınan bir figür haline gelmiş ve toplumun değerli kesitlerine hitap edebilen bir kişi olmuştu. Sadr, kurduğu hayır kurumlarıyla toplumdaki farklı kümelere da temas etmeye başlamıştı. Lübnan iç savaşının başlamasıyla birlikte çatışmaların sona ermesi için çalışmalar yapan Sadr, mezhepçiliğe karşı telaffuzlarıyla de biliniyordu.
25 Ağustos 1978’de, dönemin Libya lideri Albay Muammer Kaddafi ile görüşmek için Libya’ya gitti. Lübnan’daki iç savaşa Filistinli kümeler da dahil olmuştu ve bu kümeler, Lübnan’ın güneyinden İsrail’e ataklar yaparak bölgedeki sivillerin güvenliğini tehdit ediyordu. Sadr, Filistinlileri destekleyen Kaddafi’nin, Lübnan’daki sivillerin güvenliğini sağlamak için Filistinlilerle görüşmesini istiyordu. 31 Ağustos’ta, Kaddafi ile görüşmeyi 6 gün bekledikten sonra Sadr, Libya hükümetine ilişkin bir araçla Trablus’taki bir otelden uzaklaştırıldı. Musa es-Sadr, o günden sonra bir daha hiçbir yerde görülmedi.
Sadr’ın kaybolmasının akabinde, Libyalı yetkililer onun Roma’ya gittiğini tez etti. Lakin 2011 yılında Arap Baharı ile birlikte Kaddafi’nin devrilmesinin akabinde, bu bahiste yeni bir gelişme yaşandı. Ülkedeki protestoları takip eden Lübnan asıllı İsveçli gazeteci Kassem Hamade, ismini vermediği bir kaynağın Sadr’ın cansız vücuduna ilişkin kalıntıların bulunabileceği kapalı bir morg olduğunu söyledi. Hamade’nin gittiği morgda 17 ceset bulunuyordu. Hamade’ye morgda bulunan cesetlerin yaklaşık 30 yıllık olduğu söylendi. Bu müddet, Sadr’ın kaybolduğu müddetle örtüşüyordu ve cesetlerden birinin Sadr’a benzediği belirtiliyordu.
‘BÜYÜK OLASILIKLA SADR’A AİT’
Cesedi gördüğünde dikkatini çeken iki ayrıntısı belirten Hamade, “Morg görevlilerinden biri cesedi gösterdiğinde iki şey dikkatimi çekti. Uzun bir vakit geçmiş olmasına karşın cesedin yüz çizgileri, cilt rengi ve saçlarından geriye kalanlar Sadr’a benziyordu” dedi. Hamade’ye gösterilen ve başından darbe almış bir erkeğe ilişkin kalıntılar, ortalama bir beşerden daha uzun birine aitti. Musa es-Sadr’ın uzunluğu yaklaşık 1,98 metreydi. Yani Hamade’nin morgda gördüğü kalıntılar, Sadr’ın fizikî özellikleriyle uyumlu oluyordu.
İngiltere merkezli medya kuruluşu BBC, Hamade’nin morgda çektiği fotoğrafı, gelişmiş bir yüz tanıma sistemi geliştiren Bradford Üniversitesi’ndeki bir takıma gönderdi. Profesör Hassan Ugail liderliğindeki takım, Musa es-Sadr’ın daha evvel çekilmiş bir fotoğrafını, Hamade’nin çektiği fotoğrafla karşılaştırdı. Sistem, morgda çekilen fotoğrafı öteki fotoğrafla karşılaştırarak 100 üzerinden bir puanlama yaptı.
Ekibin başındaki Profesör Ugail, morgdaki görüntüyü Sadr’ın hayatının farklı evrelerindeki dört fotoğrafla karşılaştırmayı kabul etti. Yazılım daha sonra morg imajına 100 üzerinden genel bir puan verecek ve puan ne kadar yüksekse, kişinin birebir kişi ya da bir aile üyesine ilişkin olma mümkünlüğü o kadar yüksek olacaktı. Fotoğrafın puanı 50’nin altındaysa, kişi muhtemelen Sadr ile akraba değildi. 60 ila 70 ortası puan, kişinin Sadr yahut yakın bir akrabası olduğu manasına geliyordu. 70 yahut üzeri puan ise direkt eşleşme manasına geliyordu. Fotoğrafın 60’lar civarında puanlandığını belirten Prof. Ugail, “Kalıntılar büyük ihtimalle Sadr’a ait” dedi.
AİLESİ İNANMADI: ‘SONUÇLAR GERÇEK DEĞİL’
BBC grubu, morgdaki fotoğrafı çeken Hamade ile birlikte morgun yerini tespit edebilmek için fotoğrafın çekilmesinden yıllar sonra Libya’ya gitti. Lakin buradaki arayışları, Libya istihbaratı tarafından gözaltına alınmalarıyla sonuçlandı. Birkaç gün sonra hür bırakılan takım, bilgisayardaki karşılaştırma sonuçlarını Musa es-Sadr’ın aile üyeleriyle paylaştı. Musa es-Sadr’ın oğlu Seyyid Sadreddin Sadr ve Emel yetkilisi Hacı Samih Haydus, bilgisayarın çıkardığı sonuçlara inanmadıklarını söyledi. Sadreddin, fotoğraftaki cesedin babasına ilişkin olmadığının açıkça anlaşıldığını belirterek, fotoğrafın çekildiği tarihte babasının hayatta olduğunu düşündüğünü ve babasının Libya’da hapishanede tutulmuş olduğu bilgisini reddetti.
HER YIL ANMA MERASİMLERİ DÜZENLENİYOR
BBC, Seyyid Sadreddin Sadr’ın görüşlerini destekleyen hiçbir ispata ulaşamadı. Lakin Lübnan’da birçok kişi, Musa es-Sadr’ın hâlâ hayatta olduğunu düşünüyor. Lübnan’daki Şii toplumu için birleştirici bir öge haline gelen Musa es-Sadr için her yıl kaybolduğu gün olan 31 Ağustos’ta anma merasimleri düzenleniyor ve bazıları onun bir gün Lübnan’a geri döneceğini düşünüyor.
Musa es-Sadr’ın kaybolmasıyla ilgili değişik bir gelişme ise 2015 yılında yaşandı. Libya’nın öldürülen eski lideri Muammer Kaddafi’nin oğlu Hannibal Kaddafi’nin, Libya ziyareti sırasında ortadan kaybolan Şii din adamı Musa es-Sadr ve iki yol arkadaşı hakkında bilgi almak isteyen silahlı bir küme tarafından Lübnan’ın Beka bölgesine kaçırıldığı, yapılan müzakereler sonucunda ise özgür bırakıldığı bildirildi.
