Köyde enteresan keşif! Sıra dışı mezarlıkta 9 bayan iskeleti bulundu: En narin yapılı
Gümüşhane’nin Kelkit ilçesi Sadak köyünde bulunan, Roma İmparatorluğu’nun doğu hududunda günümüze kadar ulaşabilen ve Anadolu’da hafriyat çalışması yapılabilen tek Roma lejyon kalesi olan Satala Antik Kenti’nde 2025 hafriyat dönemi devam ediyor.
‘Geleceğe Miras Projesi’ kapsamında Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur başkanlığında yürütülen hafriyat çalışmasında Gölbaşı nekropolünde geçen yıl 16 mezar ortaya çıkarılmıştı. Gölbaşı nekropolünde ortaya çıkarılan mezarların yardımcı birliklere ilişkin olabileceği değerlendirilirken, Prof. Dr. Ayşen Açıkol tarafından yapılan yeni antropolojik çalışmada 16 mezarın 9’unun bayan ve 3’ünün de çocuk iskeleti olduğu tespit edildi.
9 BAYANA İLİŞKİN MEZARIN BULUNMASI EPEY ŞAŞIRTICI
Daha evvel sadece bir bayan mezarının bulunduğu düşünülen bölgede 9 bayana ilişkin mezarın bulunmasının hayli şaşırtan olduğunu lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Çakmur, bulunan iskeletlerin ise Prof. Dr. Ayşen Açıkol tarafından Anadolu’da yapılan çalışmalardaki en narin yapılı iskeletler olarak nitelendirildiğini lisana getirdi.
C1, C3 ve yeni açılan C5 açmalarında yürütülen hafriyatlarda ise büyük duvar yapıları, sikke, seramik ve çeşitli küçük eserler gün yüzüne çıkarıldı. Kentte simge yapı haline gelen kemerli yapının korunması için proje hazırlandı; ziyaretçiler için sökülüp takılabilir bir karşılama merkezi ve köyün güneyinde “lejyon barakası müzesi” tasarlandı. Burada Roma lejyonerlerinin ömrüne dair buluntular sergilenecek.
“SATALA YALNIZCA ARKEOLOJİK OLARAK DEĞİL KÜLTÜREL MİRAS OLARAK DA BÜYÜK POTANSİYELE SAHİP”
Antik kentte arkeolojik kazıların yanı sıra ziyaretçilerin bölgede daha uzun müddet vakit geçirmesi için de projeler hazırlandığının altını çizen Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, “Biz yalnızca Satala’da arkeolojik çalışmalar yürütmüyoruz. 2024 yılında Satala’ya geldiğimizde, buranın sırf arkeolojik açıdan değil, kültürel miras olarak da büyük bir potansiyele sahip olduğunu fark ettik. Kentin simgesi durumundaki kemerli yapı bizim en değerli çalışmalarımızdan biri olarak karşımıza çıktı. Fakat yapı günden güne eriyordu. Bu nedenle bir müdafaa projesi hazırladık. Ziyaretçiler Satala’ya geldiklerinde kastrum yapısı yani ana kale yapısını geziyorlar. Lakin burada geçirdikleri vakit görece kısa oluyor. Biz, ziyaretçilerin burada daha uzun mühlet vakit geçirebilmesi için projeler geliştirdik. Bunların başında kastrum yapısının korunması geliyor. Ayrıyeten ziyaretçilere broşür dağıtılabilecek, kenti tanıtan bilgilerin sunulabileceği bir karşılama merkezi tasarladık Köyün güneyinde atıl durumda bulunan sıhhat ocağını bir lejyon barakasına dönüştürme projesini gerçekleştirdik. Gelen ziyaretçiler burada bir lejyoner askerinin ömrüne dair bulguları görebilecek. Kastrum yapısına ilişkin eserler, Şahin Hoca periyodunda bulunan zırh ve kalkan modülleri üzere nesneler de burada sergilenecek. Böylelikle ziyaretçiler, bir lejyoner askerin nasıl yaşadığını ve ne giydiğini deneyimleme fırsatı bulacak. Birebir vakitte köylülerin de çalışabileceği, ziyaretçilerin ise bilgilenerek kaliteli vakit geçirebileceği bir kent oluşturmayı hedefliyoruz. Tüm bu projeler Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “Geleceğe Miras” projesi kapsamında desteklenmekte. Fakat daha büyük ölçekli projeler için sponsorlara da muhtaçlık duyuyoruz. Güçlü bir sponsor dayanağıyla Satala’nın potansiyelini çok daha üst düzeylere çıkarabileceğimizi söyleyebiliriz” dedi.
C1, C3 ve yeni açılan C5 açmalarında yürütülen hafriyatlarda ise büyük duvar yapıları, sikke, seramik ve çeşitli küçük eserler gün yüzüne çıkarıldı. “NEKROPOL ALANINDA ÇIKAN 9 BAYAN MEZARI HAYLİ ŞAŞIRTICI”
2024 yılında yapılan hafriyatlarda ortaya çıkarılan 16 mezarın lejyonerlere ilişkin olduğunu değerlendirdiklerini lakin yapılan antropolojik hafriyatlarda bu mezarlardan 9’unun bayanlara ilişkin olduğunun tespit edildiğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, “Roma İmparatorluğu’nun toplamda 28-30 civarında lejyoner kent kurduğunu biliyoruz. Dünya çapında yüzlerce kent olmasına karşın, garnizon kenti niteliğindeki yerleşim sayısı epeyce hudutlu. Bu kentlerden sırf 4’ü Anadolu’da bulunuyor ve Satala bunlardan biri. Batıda yüzlerce kent görülebilir lakin Anadolu’da lejyoner kent olarak sadece Satala öne çıkıyor. Bu nedenle buradan çıkan her bulgu kendine has ve eşsiz bir nitelik taşıyor. Mimari yapılardan küçük arkeolojik gereçlere kadar her şey, bir Roma hudut garnizonunun en kıymetli bulgularını oluşturuyor. Satala bu yüzden çok kıymetli bir kenttir ve çalışmaların uzun soluklu biçimde devam etmesi gerekmektedir. Kastrum yapısındaki müdafaa ve tamir projelerinin yanı sıra, kentin en değerli alanlarından biri olan nekropolde de çalışmalar yapıyoruz. Bu yıl Gölbaşı nekropolünde başlattığımız çalışmalarda, geçtiğimiz yıl 2024’te 16 mezar ortaya çıkarmıştık. Bunların yardımcı birliklere ilişkin olduğunu düşünüyoruz. Antropolojik bilgiler Prof. Dr. Ayşen Açıkol tarafından değerlendirildi ve bu mezarlarda 9 bayan ile 4 erkek ve 3 çocuk iskeleti tespit edildi. Hatta hocamız Anadolu’da çalıştığı alanlardaki en narin yapılı iskeletlerin Gümüşhane Satala’da karşısına çıktığını söyledi. Bu bulgu bizim için hayli şaşırtan oldu. Evvelden sırf bir bayan mezarı bulunduğunu düşünüyorduk zira bronz küpeler bulunmuştu. Lakin yeni bulgular, burada geç devirde de kullanılan bir mezarlık yapısının varlığını ortaya koyuyor. Bu yılki maksadımız, burada lejyonlara ilişkin mezarları buluntularıyla birlikte açığa çıkarmaktır” sözlerini kullandı.
