Kimse bu türlü ölmek istemez! Milyonlar izledi: Modüllere ayrılan dalgıçlar ne yaşadı?
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Tarihin en makus vefatı olarak isimlendirilecek olayın gerçekleşmesinden şimdi saatler öncesiydi. Kuzey Deniz’de Norveç’in yakınlarındaki açık bir denizde Byford Dolphin petrol platformu kurulmuştu. Bu platformda çalışan çalışanlardan 6 kişilik bir grup denizin 90 metre derine (295 fit) inmek için hazırlanıyordu. Hazırlıklar tamamlandı ve 6 kişilik grup sonunu iddia bile etmedikleri o seyahate çıktı. Ne olduysa her şey çalışmaları tamamlayıp yüzeye çıkmak için takip etmeleri gereken kuralları uygularken oldu. 5 emekçinin acı bir formda hayatını kaybettiği, içlerinden birinin ise büyük yaralar sonucu hayata tutunabildiği bu olay tarihe ‘en makus ölüm’ olarak yazıldı. Üzerinden 42 yıl geçmesine karşın geçtiğimiz günlerde YouTube’da yine gündeme gelen bu olayı milyonlarca kişi izledi. Pekala, Byford Dolphin petrol platformunda ne oldu?
Okyanusun derinliklerine dalmak riskli bir iştir, bilhassa de dekompresyon (vurgun yeme) riski nedeniyle bu iş hakikaten dikkat ister. Riski en aza indirmek için dalgıçlar keşiflerinin sonunda yavaşça yükselmelidir ve bir dizi kurala uyarak hareket etmeleri gerekir. Ekipmanların tertipli olarak denetim edilmesi ve değiştirilmesi gereken petrol platformlarında bu durum operasyonları hakikaten yavaşlatabilir dahası istenmeyen müthiş sonuçlara neden olabilir.
SAĞLIKLI BİR ÇIKIŞ İÇİN DALGIÇ ÇANI ŞARTTI
Dalgıçların inançlı bir biçimde yüzeye çıkmaları için daldıkları yerden kademeli bir formda üst ulaşmaları gerekir. Onların güvenliği için de dalgıçlar bazen yüzeye çıkmadan önce’doygunluk dalışı’ yapmalıdırlar. Doygunluk dalışına ek olarak dalgıçların sağlıklı bir biçimde yüzeye çıkmaları için tasarlanmış doygunluk odaları vardır. Doygunluk odaları içinde yataklar, materyaller ve başka hayat ihtiyaçları ile birlikte, çalışacakları su altı alanıyla çabucak hemen birebir basınca sahip olacak halde basınçlandırılmış özel olarak tasarlanmıştır. Doygunluk odalarına ise ‘dalgıç çanı’ ismi verilen kapsüller bağlanır.
Dalgıç çanının hedefi, dalgıçların suyun içerisinde nefes alacakları bir ortam oluşturmaktır. Dalgıç çanı suya battıkça kabın dışarıya uyguladığı hava basıncı, suyun kaba uyguladığı basınç su basıncından az olmaya başlar ve kabın içerisindeki hava azalır.
12 SAATLİK BAKIM ÇALIŞMASI VARDI
Dalgıçlar için tasarlanmış basınç odaları, yüksek basınçlı su altı ortamı ile denetimli bir hayat alanı ortasında inançlı bir geçiş sağlamalarına yardımcı olur. Dalış sırasında denizin derinliklerine indikçe çevresel basınç süratle artar. Ancak en büyük risk, bu yüksek basınca ulaşmak değil, yüzeye geri dönme sürecidir. Artan su basıncı, solunan havadaki azot ve helyum üzere gazların kan dolanımına karışmasına neden olur. Şayet bir dalgıç yüzeye çok süratli çıkarsa, ani basınç düşüşü kan sirkülasyonundaki çözünmüş azotun gaz haline dönüşmesine yol açar. Bu durum, bedende gaz kabarcıkları oluşmasına ve potansiyel olarak ölümcül olabilen dekompresyon (vurgun) hastalığının ortaya çıkmasına sebep olur. Bu nedenle dalgıçların, azotun doğal olarak bedenden atılmasına müsaade vermek için denetimli bir formda yüzeye dönmeleri gerekir.
Bu süreç bilhassa doygunluk dalışı yapan dalgıçlar için büyük değer taşır. Doygunluk dalışı, derin deniz çalışmalarında dalgıçların uzun mühlet yüksek basınç altında kalmasına imkan tanır. Dalgıçlar, basınca ahenk sağlamak için özel olarak tasarlanmış odalarda yaşar ve çalışırlar. Bu odalarda soludukları hava, ekseriyetle helyum ve oksijen karışımından oluşur. Böylelikle vurgun riskini minimize etmek ve bedene ziyan vermeden inançlı bir dönüş sağlamak mümkün olur. Fakat, bu süreçte yapılan en ufak bir yanılgı bile felaketle sonuçlanabilir.
Bu hayati kıymet taşıyan prosedürlerin ne derece kritik olduğunu anlamak için 1983 yılının 5 Kasım günü Kuzey Denizi’nde yaşanan trajik bir kazaya göz atalım. Kazanın yaşandığı platformda Roy Lucas, Edwin Coward, Truls Hellevik, Bjorn Giaever, William Crammond ve Martin Saunders çalışıyordu. Byford Dolphin petrol platformunda çalışan dalgıçlardan 6 tanesi Kuzey Denizi’nin Norveç bölümündeki bir sondaj alanında, okyanusun altında yaptıkları bir dalıştan sonra doygunluk odalarına geçti. Dalgıç çanı çıkarıldı ve ona bağlandılar. Takımın, çalıştıkları, yemek yedikleri ve uyudukları sıkışık yüksek basınç odasında 28 güne kadar kalması planlanıyordu. Vahim kazanın yaşandığı gün Hellevik ve Giaever, 90 metre derinlikte yüksek basınç altında 12 saatlik bakım çalışmasını tamamlamıştı.
KELEPÇE AÇILDI, MEVT GELDİ
Bakım grubunun çalışması sırasında hava ikmalini denetim eden dalış takımı de 12 saattir çalışıyordu. Vardiyanın tamamlanmasının akabinde takım, dalış odalarına tekrar takılmak üzere dalış çanını kullanarak yüzeye geri çıktı. Dalgıç çanının kapısından içeri girdikten sonra iki dalgıç kapıyı kapattı ve odanın içindeki basıncı ayarlayarak kapının büsbütün kapalı olduğundan emin oldular. Çoklukla daha sonra bölmeyi kapatıp dalış çanına bağlar ve akabinde dalgıçların güvenliğini sağlamak için yavaşça basıncını düşürürlerdi. Lakin o gün çanın dışındaki dalgıçlardan biri, basıncı düşmeden evvel dalış çanını açtı. Bu açık kelepçe, hazne sisteminin birdenbire su altındaki 90 metrelik basınçtan yüzeydeki hava basıncına geçmesi manasına geliyordu.
Ne yazık ki o gün, çanın dışındaki dalgıçlardan biri ya iletişimsizlikten ya da uzun vardiyalardan kaynaklanan yorgunluktan olsun basınçsız hale gelmeden evvel dalış çanını açtı. Dalgıç çanı anında ve inanılmaz bir güçle fırladı ve kelepçeyi çözen dalgıcın hayatını kaybetmesine neden oldu. Dalgıç çanı odadan dışarı fışkırınca patlayıcı hava akımıyla William Crammond’a çarptı ve onu öldürdü, Martin Saunders ise 4 bin kg’lık dalış çanının altında ezildi, akciğerleri çöktü, sırtında çatlaklar ve boynunda kırık oluştu. Lakin tüm bunlara karşın hayatta kalan tek kişi o olacaktı. Nöbetleri öncesi dinlenen Roy Lucas, Edwin Coward ve Bjorn Giaever isimli üç dalgıç ise olay yerinde hayatını kaybetti. Basınçtaki değişim oturma odasını kasıp kavurdu ve odanın kapısının yanında duran Truls Hellaevik’in ayaklarından yerden kesti ve en makûs vefatı o yaşadı. Zira tam olarak kapanmamış olan ilişki kapısına en yakın olan oydu. 25 tonluk bir kuvvetle 60,9 cm bir boşluktan geçti ve organları bedeninden fırladı. Yaşanan bu olay, Storified isimli bir YouTube kanalında yine gündeme getirildi ve 4,9 milyon kişi tarafından izlendi.
BASINÇTAKİ DEĞİŞİKLİK KESİMLERE AYIRMIŞ
Olayı detaylarıyla anlatan YouTube kanalı Storified’a nazaran, ani basınç azalmasının, yaralılara anında ve acısız bir vefata yol açtığı düşünülüyor. Basınçtaki değişiklik kanlarının ‘kaynamasına’ neden oldu, çözünmüş nitrojen tekrar gaz haline döndü, atardamarlarında, toplardamarlarında, kalplerinde ve karaciğerlerinde birikip katılaştı ve bedenleri odanın her tarafına dağıldı. Dalgıçların cesetleri için otopsi torbaları gönderildi, dalgıçların odalardan 10 metre uzaklıktaki alana dağılan modülleri dahi toplandı. Truls Hellevik’in doku ve kemik torbalarının içindeki bedeninin her bir modülü diğer bir yaralanma belirtisi gösterdi. Uzun, sarı saçlarıyla kaplı baş derisi bulunmuştu lakin kafatası yoktu. Yüzün yumuşak dokuları kemiklerden büsbütün ayrılmıştı. Omurga, kaburga modülleri, iç organlarının ise her biri diğer yerdeydi.
Olaydan sonra dalgıçların aileleri 26 yıl boyunca gayret etti lakin bir raporda dalgıçların vefatının vahim olmasının nedeninin ekipmanlardaki arızalar olduğu ortaya çıktı ve bu olay da tarihin tozlu raflarına karıştı.
