‘İyi dostların yakınlığıyla kutsanmış olasınız’

Ümran Avcı – “İrlanda’ya hayatımın sıkıntı bir dönemecinde vardım. Evimden uzak düşmüştüm, Ailemi, arkadaşlarımı, öğrencilerimi terk etmiştim. (…) Çok ancak çok yorgundum. Bir sabah yataktan kalkamadım. O gün yorganların ortasına sığınmış yatarken içimden gelerek şunu diledim: Havası yumuşak, insanları sevecen bir yerde bir nefes uzunluğu durmak istiyordum. Bunlardan birincisi değil lakin ikincisini tutturdum. ‘İrlanda Defteri’ bu türlü açıldı…”

Mary’nin hikâyesi

Meltem Gürle bu önsöz ile başlıyor “İrlanda Defteri”ne… Bu kitabın yazımı Trinity College Dublin’de mukayeseli roman üzerine araştırmalar yaptığı periyoda denk geliyor. Üç yıllık seyahatin bir yılını paylaşıyor Gürle okuyucuyla. James Joyce, W.B Yeats, Samuel Beckett, Anne Enright, Brian O’Nolan’ın içinden çıktığı topraklarda dolaşıyoruz müellifle birlikte. Bu açıdan bakınca “İrlanda Defteri”ne müellifler ve şairler üzerinden bir İrlanda okuması demek mümkün. Bir taraftan da pansiyoner olarak kaldığı meskenin sahibi Mary ile ortalarındaki sıcak arkadaşlık kıssasını anlatıyor bize Gürle. 

Gürle’ye yalnızca meskeninin kapısını değil dostluğunu da sunan Mary’nin kıssası ise bir kitaba husus olacak kadar varlıklı. ‘70’li yılların başında evlenmeden çocuk sahibi olacak kadar bahadır bir bayan Mary. Yürekli zira o periyotta evlilik dışı çocuk sahibi olan bayanların gönderildiği Magdalene Çamaşırhaneleri’ni göze almış biri. Kelam Gürle’de; “Magdalene Çamaşırhaneleri, İrlanda’da 20. yüzyılın sonlarına kadar faaliyet gösteren ve Katolik Kilisesi’ne mensup rahibeler tarafından yönetilen kurumlardı. Bayanların çok sert disiplin altında zorla tutulduğu Magdalene Çamaşırhaneleri aslında birer çalışma kamplarıydı. Kimilerinin dövülerek ya da hapsedilerek öldürüldüğü tezleri vardı.”

Meltem Gürle, edebi seyahatname sayılabilecek denemelerini bir kurgu eşliğinde aktarıyor bize. Bu da öteki bir tat katıyor yapıta. İrlandalı edebiyatçıların hayat hikayelerinden kesitler sunan müellif, anlatının başlıklarına uygun gelen tadımlık metinleri koyuyor önümüze. Üstüne bir de kimi kült roman ve hikayelere yönelik çözümlemelerini paylaşıyor. Tabir yerindeyse sertifikasız da olsa bir İrlanda edebiyatı seminerine dahil ediyor okuyucuyu… Hem de sıkmadan ve yormadan.

Şairin vasiyeti

Meltem Gürle; “Dublin’e Giderseniz Bir Gün Eğer” başlıklı denemesinde İrlandalı şair Patrick Kavanagh’tan kelam açıyor. Şairin bir şiirinde suya yakın bir yerde anılmak istediğini anlatan “Ah, beni suya yakın bir yerde hatırlayın / tercihen kanal suyu olsun hatta” dizelerine yer veriyor. Kıssanın devamını tekrar Meltem Gürle’den dinleyelim;

“Patrick Kavanagh, 1976 yılında öldüğünde arkadaşları onun akabinde daima uğradığı Baggot Caddesi Köprüsü’nün yakınlarında kanal kıyısında bir bank yaptırırlar. Bankın yanına da bu hoş şiiri koyarlar. Böylelikle bir manada şairin son isteği da yerine gelmiş olur. Kanal kıyısındaki bu bankı Dublin’de geçirdiğim birinci hafta keşfetmiştim. Güneşli bir günde kenti dolaşmak için yürüyüşe çıkmışken köprünün yakınlarında yeterlice yorulmuş ve biraz soluklanmak istemiştim. Bankın kenarında yazılanları görünce, bunun Patrick Kavanagh’ın anısını canlı tutmak için yerleştirilmiş bir anıt olduğunu fark edip sevindiğimi hatırlıyorum.” Gürle satırlarını Kavanagh’ın şu dizeleriyle noktalıyor: “Dublin’e giderseniz bir gün şayet / Bundan yüz yıl kadar sonra / Baggot Caddesi’nde beni sorun / Nasıl davranmışım tanıdıklarıma?”

Gidişimizin akabinde bu soruya verilecek karşılıklar geliyor ister istemez insanın aklına… Arkamızda uygun sözlerle anılacağımız pak bir geçmiş bırakabilmeyi umalım. Ve Meltem Gürle’nin ‘sonsöz’de alıntıladığı İrlandalı şair, rahip ve filozof John O’Donohue’ye ilişkin şu temenniye ortak olalım;

“İyi dostların yakınlığıyla kutsanmış olasınız.”