İspanya’da ‘Türk oldular!’ Sivas ortak noktaları: ‘Cenazede bayrağı unutunca kızıyorlar’
Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Türkler tarih uzunluğu, dünyadaki her kara kesimine izlerini nakşetti. Geçtikleri her yerde bir eser, kültürel doku ve miras bırakan bu kadim millet, Avrupa’da da bugün kimi kutlamaların mimarı oldu. Uzun yıllardır Müslüman milletlerin izlerini taşıyan İspanya’nın Türklerle özel bir bağı var. Barbaros Hayreddin Paşa’nın denizlerde İspanyollarla çabası kitaplara, İspanyol kültürüne, müziklere ve hatta bayraklara bile yansımıştı. Gerçekten bu coğrafya Türkler için hâlâ değerli. O denli ki Valencia’daki Sax Kasabası’nın öyküsünün kökleri de Sivas’a dayanıyor. Üstelik burada, İspanyol ‘Türkler’ mirasçı. Los Turcos’un Türk bayrağına olan aşkı ve tüm hayatını Türk olmak üzerine kurmasının ise tek bir sebebi yok.
İSPANYA’NIN EN BÜYÜĞÜ ‘LOS TURCOS’
Los Turcos topluluğu, Türkiye ve gelenekleriyle ‘yürekten yüreğe bir bağ’ kurduklarını söylüyor. İspanya’nın güneybatısındaki Sax Kasabası’nda yaşayan bir topluluk, son 100 yıldır Türk geleneklerini yaşatıyor. İspanyolcada ‘Türkler’ manasına gelen isimlerine bakıldığında Anadolu’dan Avrupa’ya göç etmiş bir küme insan düşünülse de, etnik olarak Türk değiller. 5 yıl evvel Saksonya’da düzenlenen bir kültür şenliğinde topluluk, Osmanlı fesleri ve kostümleri giymişti. 2020’nin şubat ayında 5 gün süren şenliğe Türkiye’den bir Osmanlı askeri bandosu da katılmıştı. Los Turcos başta olmak üzere tüm ziyaretçilerin ilgi odağı olan bando, topluluğu dünyaya tanıtmak konusunda da değerli bir adım oldu. Öyle ki Türk Büyükelçiliği’nin gayretleriyle Türkiye ile temas dahi sağlandı. 2019’da İspanya’daki Sax Kasabası’ndan 52 kişilik bir küme Türkiye’yi ziyaret etmişti. Los Turcos Topluluk Başkanlarından Francisco Sanchez, Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, Türkiye ile “yürekten yüreğe bir bağ” içinde olduklarını söylemişti. Sanchez, kelamlarına şöyle devam ediyordu: “Kısa müddette bağlantımızın bu kadar güçleneceğini iddia edemezdim. Türk üzere yetiştirildim. Büyükbabam Los Turcos’un müdavimlerinden biriydi. Çocuklarım ve torunlarım da birebir geleneği sürdürüyor.”
10 bin nüfuslu Sax Kasabası’nda düzenlenen bu şenlik evvelce, ülkede Hıristiyanların Müslümanlara karşı elde ettiği galibiyetle, nefret kokan bir havada kutlanıyordu. 1920 yılında, Orta Çağ kıyafetli Hıristiyanları canlandıracak kümede baş gösteren liderlik seçimi krizi, kümesi ikiye böldü. Kümeden ayrılan 14 kişinin lideri Jose Maria Torreblanca Garcia, “Hep Hıristiyan ve Mağripli kılığına mı gireceğiz, biz de Türk Kümesi kuralım ve şenliğin kin ve intikam kokan havasını dostluk ve sevgiye dönüştürelim” diyerek kolları sıvadı. Ve bununla birlikte İspanyol gençler ‘El Turcos’u kurdu. Los Turcos birinci şenliğe 4 Şubat 1920’de katıldı. Kırmızı renkli ve işlemeli bir yatak örtüsü bayrakları oldu. Bir sonraki şenlikte, bir Faslı’nın verdiği bilgilerle 8 uçlu yıldızla bir Türk bayrağı yapıldı. Kostümlerin ilham kaynağı ise çikolata ambalajındaki yeniçeri kıyafetleri ve İnebahtı Deniz Savaşı’nı anlatan tablolardaki leventlerin fotoğrafları oldu. 2007’de Sax Kasabası’nı ziyaret eden bir Türk elçilik vazifelisi, bayrakları görünce tesadüfen Los Turcos’u öğrendi. Periyodun Madrid Büyükelçisi Seçkin Arat şenliğe katıldı ve küme üyeleri için İstanbul Askeri Müze’den yeniçeri kıyafetleri getirtti.
Sanchez, Los Turcos üyesi bir kişi hayatını kaybettiğinde, tabutunun Türk bayrağıyla örtüldüğüne dikkat çekerek, “Cenazelerde Türk bayrağı unutulursa aileler bize kızıyor” dedi. Üstelik topluluk, tanınan Türk dizileri aracılığıyla Türkiye ile bağ kurmanın bir yolunu daha bulmuştu. Sanchez’in en sevdiği Türk oyuncu ise romantik güldürü dizisi Daydreamer’ın yıldızı Can Yaman’dı. Sanchez 2020’de yaptığı davette Yaman’ı, Los Turcos topluluğunun yaşadığı kente davet etmişti. Türkiye ile etnik bir bağı olmamasına karşın Türk geleneklerini benimseyen topluluğun sevgisinin bir kısmı, günümüzde Sivas’ta mezarı bulunan bir sevgiliden geliyor. Pekala, Türklerin yaşadıkları kente ismini veren sevgilinin Sivas’tan çıkan kıssası, bugünkü Valencia’yı nasıl yarattı?
SİVAS’TAN VALENCİA’YA İSİM MİRASI
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), 2024 yılına ait Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçlarına bakıldığında göze çarpıcı ve son derece farklı bir ayrıntı ilişiyor. Tarihi ve kültürüyle Anadolu topraklarındaki en özel kentlerden biri olan Sivas, 637 bin 7 bireye konut sahipliği yapıyor. Şaşırtıcı olansa, Türkiye’nin en kalabalık kenti İstanbul’da yaşayanlar ortasında en kalabalık 2’nci kümesi 759 bin 363 bireyle Sivaslıların oluşturması. Yani Sivaslıların, kentlerini aşan bir şöhreti var. Bu, İstanbul’da bile net biçimde görülüyor. Fakat muhtemelen kimse tarafından İspanya’ya kadar ulaştığı bilinmiyor. Geçen sene, 29 Ekim 2024’te İspanya’nın Valencia kentindeki büyük bir sel felaketi olmuş ve günlerce gündemden düşmeyen afette 227 kişi hayatını kaybetmişti. Pek çok kişi o günlerde bu kentin ismini sık sık duymuştu. Üstelik köklerinin Sivas’a dayandığını bilmeden!
Sivaslı Vlas, 280’li yıllarda doğduğu kestirim edilen bir Ermeni bir aziz. 316’daki vefatına kadar pek çok yeteneğiyle dikkat çeken Aziz Vlas, Sivas’ta doğup, yaşayıp, ölmesine karşın kendini tüm Avrupa’ya tanıttı. Boğazına bir şey kaçan, bilhassa balık kılçığı üzere tehlikeli modülleri yutan şahıslara şifa verdiğine inanılan Vlas’tan, İmparator I. Justinianus’un hekimi Aëtius Amidenus bile kitabında bahseder. Yayınlanan Acta’sına (kamu tutanağı) nazaran, dövülmüş, demir dokumacı taraklarıyla saldırılmış ve başı kesilerek öldürülmüştü. Vlas’ın Avrupa’ya yayılması 11. ve 12’nci yüzyıllarda olmuştu. O, öldükten 700 yıl sonra bile pek çok Avrupa ülkesinin kadim geçmişinde yer alacak kadar güçlüydü. Vlas, On Dört Şefaatçi Yüce’den birisi ya da 14. yüzyılda ‘Legenda Aurea ‘olarak bilinen yapıtta efsanesinden bahsedilen yardımcı sevgililerden birisi. Ayrıca köklerinin dayandığı Ermenistan’daki Aziz Vlas Tarikatı’nın hamisi. Kara Ormanlar’daki Aziz Vlas Manastırı da dahil birçok Alman kilisesi Vlas’a ithaf edilmişti. İspanyolca konuşan ülkelerde San Blas olarak biliniyor ve ismini birçok yere veren aziz, Valencia kentine de ismini vermiş. Tüm Avrupa’yı kısacık ömrüyle yine inşa eden Aziz’in mezarı Sivas’ta, Gök Medrese’nin karşısında yer alıyor. İşte ‘Los Turcos’ da kökleri Sivas’a dayanan bu kadim kasabanın uzun yıllardır vazgeçilmez parçası!
TÜRKLERİN ÇEKİLMESİNİN KARŞILIĞI BUĞDAY VE 50 GEMİ
İspanya’nın Türklerle etkileşimi çok eski yıllara dayanıyor. Ülkede bulunan El-Hamra Sarayı, bir Endülüs mirası. Nüfus bakımından İspanya’nın en büyük bölgesinin de ismi olan Endülüs’ün başşehri ise Sevilla kenti. Endülüs bugünlerde özerk bir topluluk olsa da geçmişte İspanyollar, Memlükler ve Türkler’in oluşturduğu bir üçgenin içindeydi. Nasrid buyruğu ve Endülüs’ün son Müslüman devleti olan Granada Emirliği’nin kurucusu olan Muhammed I İbn el-Ahmar’ın yaptırdığı El-Hamra Sarayı’nın duvarlarında ise sonraki yıllarda yapılacak savaşlara bir işaret vardı. Duvarda ‘Allah’tan diğer galip yoktur’ yazıyordu. Saray inşasından 200 yıl kadar sonra Hristiyan kraliyet sarayı olacaktı. Tam da o yıllarda, yani 1480-81’de Osmanlı Devleti’nin güçlü orduları Batı Akdeniz’e gerçek genişlemesini hızlandırmıştı. O süreçte İtalya’daki Otranto, Osmanlı’nın eline geçti. Fakat Sultan II. Mehmed’in yani Fatih Sultan Mehmed’in mevti her şeyi sekteye uğrattı. Bu Türk genişlemesi, Fernando idaresindeki İspanyol Tacı için büyük bir tehdit oluşturuyordu. Üstelik tek tehdit Türkler değildi. İspanyollar, Güney İspanya’daki Müslüman varlığıyla da başa çıkmak zorundaydı. O esnada Türkler Batı Akdeniz’e akınlarını sürdürüyordu. 1484’te Türk filosunun İspanya’ya geleceği söylentileri kulaktan kulağa yayılmış ve İspanyolları huzursuz etmişti. Hatta o yıllarda İspanyol anneler, çocukları haylazlık ettiğinde ‘Seni Türklere veririm’ diye korkutuyordu. Bu kelam yıllarca kullanıldı. Günümüzde bile İtalya ve İspanya’da ‘Türk korkusu’ var.
1484’teki söylentilerden sırf 4 sene sonra, Osmanlı 1488’de Malta’ya girdi. İspanyol Tacı sahibi Fernando, karşılık olarak Sicilya’nın savunmasını güçlendirdi ve 1488’den 1491’e kadar Osmanlılara karşı, kökeni Türklere dayandığı da bilinen Memlüklerle süreksiz bir ittifak kurdu. Memlük Devleti, Osmanlı’nın İspanyolların topraklarından çekilmesi karşılığında İspanyollardan tonlarca buğday ve 50 karavellik (üç yelkenli gemi) bir filo bile almıştı. Nihayetinde İspanya ve İspanyolların, tarih uzunluğu Türklerle bitmeyen bir münasebeti vardı. Los Turcos ise büsbütün gönül bağıyla sıkı sıkıya Türkiye’ye bağlanmış İspanyol dostlarımızın sevgi gösterisi.
