Işık Doğu’dan yükselir
Müjde Işıl – Bazı sinemacılar vardır, az lakin öz işleriyle kesimde sonsuz krediye sahip olabilir. Tom Tykwer de o yönetmenlerden… Aksiyon ve müziği benzersiz harmanladığı “Run Lola Run” ile ‘90’lara imzasını bırakan Tykwer, Patrick Süskind’in ‘filme çekilemez’ denen kuvvetli romanını sinemaya uyarlamış ve “Perfume: The Story of a Murderer” da 2000’lerin en düzgünleri ortasına girmişti. Sonrasında o ivmeyi yakalayamadı lakin yaptığı işlerin bir standardı tutturduğunu söylemek mümkün. Ve Tykwer, neredeyse 10 yıllık dizi (“Sense8” ve “Babylon Berlin”) ortasından sonra “Das Licht/Işık” ile tekrar sinemaya döndü.
“Işık”, bu sene Berlin Sinema Festivali’nin açılış sinemasıydı. İsrail’e dayanak veren Alman hükümetinin ve Gazze protestolarını halı altına süpürmeye çalışan şenliğin durumunu göz önüne aldığımızda bu sinemanın açılış için seçilmesi tam da sinemanın eleştirdiği tutumun yansıması olmuş: Batı’nın ikiyüzlü medeniyet anlayışı ve vicdan rahatlatma çabası… Şenlikte İsrail’i ve Gazze’deki katliamı eleştiremiyorsun fakat bu ikiyüzlülüğü eleştiren sineması açılış sineması yapıyorsun!
Kapitalizmin dibi
Filme gelirsek… Öykünün merkezinde sol tandanslı Engels ailesi var: Baba Tim, ideolojisine zıt olsa da reklam müellifliği yapıyor. Anne Milena ise Nairobi’de Afrikalı çocuklar için Alman Bakanlığı’ndan finansal takviye alarak bir tiyatro binası inşa etmeye çalışıyor. Kızları Frieda gece kulüplerinde kendini dağıtırken oğulları Jon ise odasına kapanıp VR dünyasında kayboluyor. Bir de Milena’nın evlilik dışı bağından dünyaya gelmiş Dio var. Mesken işlerine bakan yardımcıları aniden vefat edince Suriyeli göçmen Farrah, onun vazifesini devralıyor. Ve ailenin kopuk bağları birer birer su yüzüne çıkmaya başlıyor.
Tom Tykwer dışarından özgür ve çağdaş görünümlü bu aileyi anlatırken Batı’nın çürümüş kıymet yargılarını da masaya yatırıyor. Telaffuzda solcu Tim, kapitalizmin tabanını sıyıran bir işten para kazanıyor; kızının eleştirel tespitlerini bile reklam materyali yapmaktan çekinmiyor. Milena ise tıpkı Suriye’ye yalnızca para yardımı yapan BM üzere vicdanını rahatlatmakla meşgul. Dünya sıkıntılarına duyarsızmış üzere görünen 17 yaşındaki ikizler ise ebeveynlerinin söyleyemediklerini söyleme, yapamadıklarını yapma cesaretindeler. Tüm aile fertleri Avrupa medeniyetinin de gücüyle birey olarak o kadar özgür ki… Ancak özgür olmak ile bencil olmak ortasındaki hudut neredeyse görünmez. Örneğin Milena, Afrika’da çocuklar için tiyatro binası yaptırmaya çalışırken kendi kızının hassas durumundan haberdar bile değil. Evlilik dışı bağlantısında siyah sevgilisine karşı tavrı ‘sömürgeci’ zihniyetinde. Bu ortada Tykwer’in Alman anneye alabildiğine yüklenirken Suriyeli anneyi kutsayıp idealize etmesi de dikkat cazip. Sinemaya ismini veren ışık ise daima yağmurlu ve kasvetli bir kentin üzerine düşen huzme üzere bir göçmenin, Batılı aileyi hem fiziki hem de manevî açıdan aydınlatmasını simgeliyor. Lakin bunun oryantalist bakışı da beraberinde getirdiğini söylemek mümkün. Alman aile bireyleri ne kadar gerçekse Farrah o kadar masalsı kalıyor.
Milena rolünde Nicolette Krebitz, Tim rolünde Lars Eidinger ve Frieda rolünde Elke Biesendorfer epey başarılılar. Farrah’ı canlandıran Tala al Deen ise birinci sinema sinemasında akılda kalıcı bir performans sergiliyor.
Berlin’in kasvetli ruh hâli
Filmin açılış sahnesi, sinemanın mistik ve doğaüstü tarafının ipuçlarını veriyor ve dikkatli sinemaseverler için işin gizemini çözmek çok da sıkıntı olmuyor. Ancak Tykwer daha da sıkıntı bir işi başarıyor:
Hikâyeyi iddia edilene yanlışsız sürüklese de bizi o duyguyu iliklerimize kadar hissettiriyor. Mühleti üç saate yakın sineması (her ne kadar kopukluklar olsa da) sıkılmadan izlettirebilmesi de muvaffakiyet doğal ki. Dans ve animasyon sahnelerinden anlaşıldığı üzere estetik açıdan da çok baş yormuş belirli ki. Daima yağmur yağan Berlin’in kasvetli ruh hâli, Christian Almesberger’ın eşsiz manzara idaresinde bizi de çıkışsız bırakıyor.
