İran gözünü J-10’a dikti, Nasırzade Çin’e uçtu! Pes dedirten İsrail benzerliği
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – İran Savunma Bakanı Aziz Nasırzade, İsrail’in 13 Haziran’da başlattığı atakların akabinde birinci kere bir yurt dışı seyahatine çıktı. 10 günden uzun süren ve ABD’nin de nükleer tesisleri bombalayarak katıldığı çatışmaların akabinde yapılan birinci ziyaretin Çin’e yapılması dikkat çekerken, Tahran’ın 13 Haziran’da başlayan atakların akabinde etkisiz kalan hava gücünü Çin’den satın alacağı uçaklarla güçlendirebileceği savları ortaya atıldı.
İran Savunma Bakanı Aziz Nasırzade, Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) toplantısına katıldı.
Çin devlet medyasının aktardığına göre İran Savunma Bakanı Aziz Nasırzade, Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) toplantısı için ŞİÖ üyesi öteki ülkelerin savunma bakanları ile birlikte Çin’e diplomatik bir seyahat gerçekleştirdi. İki günlük toplantı, İran ile İsrail ortasında günlerdir devam eden ve ABD’nin İran nükleer tesislerini gaye almasından çabucak sonra Çarşamba günü Çin’in kıyı kenti Qingdao’da yapıldı. ŞİÖ zirvesi, ABD Başkanı Donald Trump’ın ABD’nin yakın vakitte İran’la muhtemel bir nükleer muahede hakkında görüşeceğini söylediği NATO başkanlarının Lahey’deki toplantısıyla birebir vakte denk geldi. Yapılan tepe sırasında İranlı ve Çinli yetkililer ortasında yapılan görüşmelerde, İran’ın eskimiş hava gücünün Çin’den alınacak Chengdu J-10 uçaklarıyla destek etmek istediği sav edildi.
GEÇMİŞTE DE TEZ ETTİLER: ‘İLGİSİ GÜZELCE ARTTI’
İran’ın Çin’den savaş uçağı alacağına yönelik tezler yeni değil. Geçmişte de bu bahiste çeşitli savlar ortaya atılmış olsa da somut bir gelişme görülmemişti. Bu tez, İsrail’in İran’a gerçekleştirdiği atakların akabinde tekrar gündeme geldi. İran Savunma Bakanı Aziz Nasırzade’nin Çin ziyareti sırasında beraberindeki heyet ile birlikte İran’ın J-10 savaş uçakları tedarik edip edemeyeceğine ait çalışmalar yaptığı tez edildi. ‘Russian Arms’ isimli Telegram kanalında yer alan savda, Hindistan ve Pakistan ortasında yaşanan tansiyon sırasında Pakistan’a ilişkin J-10 uçaklarının PL-15 füzeleriyle Hindistan’a ilişkin Rafale savaş uçağını düşürmesinin akabinde İran’ın bu uçaklara olan ilgisinin arttığı ve J-10 uçaklarının İran için kıymetli adaylardan biri haline geldiği belirtildi.
İran’ın daha evvel Rusya’dan SU-35 savaş uçakları almaya yönelik görüşmeler yaptığı biliniyordu. Bu hususta yapılan görüşmelerde mutabakat sağlandığı tabir edildi ancak uçakların İran’a ulaştığına dair hiçbir bilgi bulunmuyor. İsrail’in geçen günlerde gerçekleştirdiği ataklarda hayatını kaybeden ve İhtilal Muhafızları Ordusundaki üst seviye isimlerden birisi olan Tümgeneral Ali Şadmani, Ocak 2025’te İran ve Rusya ortasında SU-35 satışına ait muahedenin yapıldığını belirtmişti. Lakin Rusya’nın halihazırda Ukrayna ile savaşta olması ve bu sebeple NATO ile ortasındaki artan gerginlik, Rusya’nın iç gereksinimlerine öncelik vermesi sebebiyle aksadı.
İran Hava Kuvvetleri’nin elinde halihazırda F-4, F-5, F-14, SU-24, MIG-29 ve Mirage üzere savaş uçakları bulunuyor. İran’ın yakın geçmişte SU-35 uçaklarını kullanacak pilotların eğitimi için Rusya’dan YAK-130 eğitim uçakları aldığı biliniyor. Envanterinde bulunan ABD üretimi uçakları 40 yılı aşkın müddettir ambargolara karşın işletmeye çalışan İran, İsrail’in taarruzlar sırasında hava kuvvetlerine ilişkin tesisleri de amaç almasının akabinde daha da savunmasız hale geldi.
BU UÇAKLAR İRAN’A DEVA OLUR MU?
İran’ın Çin’den savaş uçağı alacağına yönelik savlar daha evvel de gündeme gelse de bu argümanlar, beraberinde İran’ın yeni uçakları işletebilecek altyapıya sahip olup olmadığı istikametindeki soruları ortaya çıkardı. İran’ın bu hususta zorlanacağını düşünenlerle birlikte, yeni uçaklara adapte olma sürecinin kısa süreceğini düşünenler de bulunuyor. Military Watch Magazine’de yer alan tahlilde, İran’ın uzun müddettir F-14 ve MIG-29 üzere uçaklar işlettiği ayrıntısına yer verilerek, İran Hava Kuvvetleri’nin J-10 ya da SU-35 üzere uçaklarla çok uzun sürmeyen bir dönüşüm süreciyle destek edilebileceği belirtildi.
İran’ın J-10 ya da SU-35 savaş uçaklarını hava gücüne kazandırması halinde, İsrail’den gelecek mümkün bir akına karşı bugünden daha güçlü olabileceği belirtilirken İsrail’in F-35 savaş uçaklarına sahip olması sebebiyle üstünlüğünü koruduğu senaryoda, İran’ın öteki İsrail uçaklarını zorlayabilme ihtimalinin arttığı düşünülüyor.
‘ÇİN, J-10 İÇİN İSRAİL’DEN DAYANAK ALDI’
Çin’in J-10 savaş uçağının geliştirilmesine yönelik yaptığı çalışmalar 1980’lerin başında başladı. Pekin, bu yıllarda MIG-21 uçaklarının Çin versiyonu olan J-7’lere alternatif olacak tek motorlu bir uçak üzerine çalışıyordu. Uzun süren çalışmalarda karşılaşılan bir ekip zorlukların geride kalmasının akabinde, delta kanatlı, hava alığı gövde altında bulunan ve fly-by-wire uçuş sistemine sahip olan J-10 ortaya çıktı. 1980’li yıllarda İsrail’de kendi savaş uçağını geliştirmeye çalışıyordu. Lavi isimli savaş uçağının geliştirilmesine yönelik program, 1987 yılında sonlandırılmış ve İsrail, ABD’den aldığı uçaklarla yoluna devam etmişti.
İsrail tarafından geliştirilen Lavi
İsrail tarafından geliştirilen lakin seri üretime alınmayan Lavi ile Çin’in geliştirdiği J-10 uçakları ortasındaki benzerlik dikkat cazip. J-10, Lavi’den daha ağır bir uçak olsa da İsrail’in, J-10 savaş uçağının geliştirilmesi konusunda Çinli üreticiye dayanak verdiği tez edilmişti. Hatta bu durum, ABD ve İsrail ortasındaki bağlarda de bir mühlet tansiyon yaratmış, ABD, yardımın Lavi’nin geliştirilmesi sırasında paylaşılan Amerikan teknolojisinin yetkisiz transferini içerdiği sonucuna vararak, İsrail’e teknoloji transferlerini kısa bir müddetliğine askıya almıştı.
