İktisada Suriyeli tesiri
SERVET YILDIRIM – Bu nüfus hareketi yalnızca demografik değil, ekonomik tesirler de yarattı. Artık ise Suriye’de yeni bir durum ve yeni bir rejim var. Hudutlu da olsa bir geri dönüş süreci başladı. Lakin tamamının dönmesini beklemek gerçekçi değil. Geri dönüş süreci kademeli olacak ve bunun iktisatta çeşitli tesirleri olacak.
Bu mevzuyu Mahfi Eğilmez ile birlikte yaptığımız Sesli Ekonomi’de konuşmuştuk. Mahfi Bey Türkiye’ye gelen Suriyelileri iki kümeye ayırmıştı: Birincisi, Türkiye’ye gelir ve sermaye ile gelip iş kuranlar. Bunlar konut alarak vatandaşlık hakkı kazandılar. İkincisi ise emeğini satarak ömrünü sürdüren, birçok niteliksiz işlerde ve kayıt dışı çalışan küme. Geri dönüşün büyük ölçüde bu ikinci kümeden olacağı öngörülüyor.
Bu geri dönüşle birlikte, bilhassa Güneydoğu’daki küçük atölyelerde iş gücü açığı yaşanabilir. Zira Suriyeliler çoğunlukla düşük fiyatla ve sigortasız çalışıyordu. Onların yerine gelecek çalışanların sigorta ve vergi sarfiyatları patronun maliyetini artıracak, bu da fiyatlara yansıyacaktır. Göç hareketleri ekonomiyi üç ana kanaldan tesirler: Konut piyasası, iş gücü piyasası ve tüketici fiyatları.
Suriyeliler geldiklerinde konut kiraları ve fiyatları arttı. Geri dönüşle birlikte konut piyasasında bir ölçü rahatlama yaşanabilir.
İşgücü piyasasında ise, Suriyeliler düşük fiyatlı ve kayıt dışı çalışarak patronun maliyetlerini düşürdü. Bu durum, işsiz yerli nüfusla rekabet yarattı. Geri dönüş bu etkiyi bilakis çevirebilir.
Suriyeliler ayrıyeten iç talebi artırarak enflasyona katkı yaptı. Lakin tıpkı vakitte iş gücü maliyetlerini düşürerek enflasyon üzerinde maliyet istikametli bir baskıyı azalttılar. Merkez Bankası’nın 2016’daki çalışması, bu tesirin birtakım kentlerde enflasyonu aşağı çektiğini gösterdi.
Bu noktada yapılması gereken, istekli geri dönüşü teşvik etmek. Bu da takviye ve yardımların kademeli olarak azaltılmasıyla mümkün olabilir.
Suriye’nin kısa vadede olağana dönmesi sıkıntı. Hasebiyle Suriye’ye dönmeyerek Türkiye’de kalacak bir Suriyeli nüfus kelam konusu olacak. Bu nedenle bu kümenin topluma entegrasyonu üzerine çalışmak gerekiyor. Avrupa, Ukraynalı mülteciler için entegrasyon programları başlattı. Türkiye de benzeri adımları atmalı; lisan, marifet ve meslek edindirme kursları üzere yollarla bu insanları sisteme dahil etmelidir. Dünyada en fazla sığınmacı barındıran ülkeyiz. Bu durumu yönetmek, toplumsal ahengi sağlamak ve ekonomik dengeyi korumak açısından hayati ehemmiyet taşıyor.
