İklim değişikliği üç ülkeyi yaktı!

Eren KOCA – Bilim insanları, insan faaliyetlerinden kaynaklanan iklim değişikliğinin bu yıl Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası’ndaki orman yangınlarına yol açan hava şartlarını yüzde 22 daha şiddetli hale getirdiğini tespit etti. Pekala, iklim değişikliğinin orman yangınlarındaki tesiri nedir? Yangınların şiddetinde daha fazla artış riski var mı? Uzmanlar Milliyet’e anlattı.

İngiltere, Türkiye, Yunanistan, Hollanda ve ABD’nin üniversiteler ve meteoroloji kurumlarından bilim insanlarının ortalarında bulunduğu World Weather Attribution (WWA) kümesinden 28 araştırmacı, iklim değişikliğinin kelam konusu orman yangınlarına tesirine yönelik ilişkilendirme tahlili gerçekleştirdi.

Kış yağışları azaldı

Bilim insanlarının Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası’na yönelik ilişkilendirme tahliline nazaran, iklim değişikliği yangınların öncesindeki aylar, haftalar ve günlerde hava şartlarını etkileyerek yangınlara yer hazırladı.

Bölgedeki toplam kış yağışları yaklaşık yüzde 14 azalırken, bu durum yaz aylarında daha kuru hava şartları görülmesine yol açtı. Yangınlar öncesinde ağır ve kuru sıcaklığın bitkileri nasıl tutuşturmaya hazır hale getirdiği ve havanın ne kadar “susuz” olduğu incelenen tahlil kapsamında, bilim insanları yüksek buharlaşmalı şartların bir hafta boyunca yaşanma mümkünlüğünün 10 kat ve şiddetinin de yüzde 18 arttığını belirledi.

Yüzde 22 daha şiddetli

Ölümcül yangınlar nedeniyle, kelam konusu ülkelerde 80 binden fazla kişi tahliye edildi. Yangınların denetimsiz formda yayılmasına neden olan üç günlük sıcak, kuru ve rüzgarlı şartların birleşimi olan yangına elverişli şartlar, iklim değişikliğine bağlı olarak 10 kat daha mümkün hale geldi ve yüzde 22 daha şiddetli yaşandı.

İklim değişikliği olmasaydı, misal olayların 100 yılda bir gerçekleşme ihtimali bulunurken, global sıcaklık artışının sanayi öncesi periyot ortalamasına nazaran 1,3 derece arttığı bu devirde bu tıp olayların yaklaşık 20 yılda bir yaşanması bekleniyor.

‘Hızının artması sorun yaratıyor’

Yangın Ekolojisi Uzmanı Prof. Dr. Tuncay Neyişçi şunları söyledi:

“İklim değişiminin kendisinden çok suratının artmış olması sorun yaratıyor. Evet iklim değişti. Rüzgar hızlandı, nem azaldı fakat tıpkı vakitte orman köylüleri kentli oldu, kentliler orman içi ve bitişiğine göçtüler, kültürler değişti orman içinden geçen yol uzunluğu, taş ocağı sayısı, ikinci konut yada turistik tesis sayısı arttı. Tüm bunları hesaba dahil etmeden tek sorumlu olarak iklim değişimini görmek, göstermek bilimsel bir yaklaşım olamaz. Türkiye, Yunanistan, Kıbrıs pek çok ortak tarafı, özelliği olan komşu ülkeler. Orman yangınları konusunda birlikte çalışmanın ortak stratejiler geliştirmenin yollarını aramalıdırlar.”

‘Yangınların şiddetinde artış bekliyoruz’

İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Araştırmacısı Bikem Ekberzade “İklim değişikliği orman yangınlarının şiddeti ve geri dönüş sıklığı, yani frekansını direkt etkiliyor. Örneğin, iklim değişikliğinin tetiklediği ve basınç merkezlerinde gerçekleşen anomaliler rüzgarları daha şiddetli bir hale getirebiliyor. Etezyenler Ege havalisi için sıcak yaz aylarında bir nefes alma penceresi yarattığı üzere yangını da beraberinde getiriyor sıklıkla. Bu kuzeyli rüzgarların bu yaz esme mühleti, şiddeti ve tarafı adalar ve Kuzey Ege’de çıkan yangınların şiddetini etkileyen bir faktör oldu. Türkiye özelinde konuşursak, Eskişehir, Bilecik, Bursa, Çanakkale ve İzmir yangınlarında rüzgar suratı, yangına müdahale şartlarını meçhullüğü artırarak zorlaştırdı. Ayrıyeten yangınların şiddeti ve şiddetli yangınların daha sık yaşanma riskinde kıymetli bir artış bekliyoruz” dedi.

‘Sıcak ve kuru hava kolay tutuşmaya yer hazırlıyor’

İTÜ İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Mikdat Kadıoğlu ise şunları söyledi:

“İklim değişikliği, orman yangınlarındaki riskin “tehlike” boyutunu yani sıcak, kuru ve rüzgârlı hava şartlarının sıklığını ve şiddetini artırarak yangınların daha kolay tutuşmasına ve süratle yayılmasına taban hazırlıyor. Türkiye’de Orman Genel Müdürlüğü datalarına nazaran, yangınların yaklaşık yüzde 90’ı insan kaynaklı (ihmal, kaza yahut kasıt) olarak çıkmaktadır; yani asıl ateşlemeyi beşerler yapmaktadır. İklim değişikliğini tek başına suçlamak yerine, kök nedenleri yanlışsız belirleyip (insan kaynaklı çıkış sebepleri, arazi kullanımı, yetersiz yakıt idaresi, müdahale kapasitesi vb.) bütüncül tedbirler alınmadığı sürece yangın problemini çözemeyiz.”

Bursa’da orman yangını 

Bursa’nın Yenişehir ilçesi Üst Marmaracık Mahallesi’nde dün bilinmeyen nedenle yangın çıktı. Rüzgarın tesiriyle kısa sürede Fethiye Mahallesi ile Kestel ilçesinin Seymen Mahallesi sonuna ulaşan orman yangını, yerleşim alanlarına 10 metreye kadar yaklaştı. Kestel Belediye Başkanı Ferhat Erol, kırsaldaki 40 bağ meskeninin tahliye edildiğini, bölgedeki Güneş Gücü Santrallerinin (GES) de ziyan gördüğünü söyledi. Yenişehir-Bursa kara yolunun 1 ile 25. kilometreleri ortası bir müddetliğine tedbiren trafiğe kapatılırken, Fethiye, Seymen ve Marmaracık köyleri yakınlarındaki çiftliklerde bulunan hayvanlar takımlarca tahliye edildi. Yangın 718 işçi ve 151 araçla karadan ve havadan yapılan müdahalelerin akabinde gece denetim altına alındı.

Çanakkale’de ise tarım toprağında saat 12.30 sıralarında başlayan yangın, müdahaleler sonucu akşam saatlerinde söndürüldü. Amasya’nın Kızılkışlacık köyünde ormanlık alanda çıkan yangına müdahaleler sürerken, Diyarbakır ile Bingöl hududunda bulunan Tabantepe mevkiinde çıkan orman yangını da denetim altına alındı.