İklim değişikliği, kuraklık, nüfus artışı ve plansızlık… Türkiye’nin su istikrarı bozuldu

MELTEM GÜNEŞ/ANKARA- Global iklim değişikliği her geçen yıl tesirini daha fazla hissettirirken, pak su kaynaklarına ulaşım da giderek güçleşiyor. Türkiye’de kişi başına düşen kullanılabilir yıllık su ölçüsü 2000 yılında 1652 metreküpken, ölçü bugün 1308 metreküpe geriledi. Yani son 25 yılda kişi başına düşen yıllık su ölçüsü 344 metreküp azaldı. Bu ölçü bir yarı olimpik havuza denk geliyor. Gelecek 5 yılda da su kaynaklarında yüzde 20 azalma öngörülüyor. Artan nüfus ve iklim değişikliği, su kaynakları üzerindeki baskıyı daha da artırıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı suyun daha verimli kullanılması emeliyle yürütülen çalışmalar kapsamında, Türkiye genelinde 2 bin 600’den fazla göl ve ırmak kayıt altına alındı. İçme suyu olarak kullanılabilecek 513 göl, gölet ve barajın durumu izlenirken 25 havzanın her biri için de su bütçeleri hazırlanmaya başlandı. Öte yandan kuraklık, taşkın ve su tahsis planları güncelleniyor. Böylelikle her şartta hangi bölüme ne kadar su verileceğinin planlanması ve taşkın risklerini azaltacak önlemlerin alınması hedefleniyor.

Tatlı su gerçeği

* Dünyadaki suyun %97,5’i tuzlu

* Tatlı su: %2,5

* Erişilebilir tatlı su oranı: %1,2

* Türkiye’nin su kaynakları 25 havzada izleniyor

* İzlenen içme suyu kaynakları: 513 göl, gölet ve barajEt ma samus

25 YILDA 344 m3 AZALDI

Türkiye, kişi başına kullanılabilir su potansiyeline bakıldığında, su gerilimi yaşayan ülkeler ortasında yer alıyor. Bilimsel modelleme çalışmalarına nazaran de 2030’a kadar su kaynaklarında yaklaşık yüzde 20, 2100’e kadar ise yüzde 25 civarında bir azalma öngörülüyor. Su kaynaklarında meydana gelebilecek kayıpların, Türkiye’yi su yoksulu olmaya sürükleyebileceği belirtiliyor. İşte bilgilerle su gerçeği:

Kişi Başına su ölçüsü (m3/yıl)

2000-1652
2009-1544
2020-1346
2024-1308

Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü

Hedef: 50 litre tasarruf

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan öncülüğünde başlatılan “Su Verimliliği Seferberliği” kapsamında, kişi başına günlük su tüketiminin 150 litreden evvel 120 litreye, akabinde 100 litreye indirilmesi hedefleniyor. İşte bunu sağlayacak tasarruflardan kimileri:

* Diş fırçalarken musluk kapatmak

* Duş mühletini kısaltmak

* Lavabo/banyo sularını geri kazanmak (yeşil alanda kullanılması)

* Düşük hacimli rezervuar sistemleri kullanmak

* Zerzevat ve meyve yıkama suyunu tekrar kullanmak

Tarımsal sulama ve içme suyu

Tarımsal su kullanım verimliliğini artıran uygulamaların yaygınlaştırılmasıyla sulama randımanının 2030’a kadar yüzde 60, 2050’ye kadar yüzde 65’e yükseltilmesi amaçlanıyor. Bu da Konya’nın yarısı kadar ek alanın daha sulanabilmesi manasına geliyor. Sulama randımanında her yüzde 1’lik artış İstanbul’un 6 aylık su muhtaçlığına karşılık geliyor. Endüstride de pak üretim tekniklerinin ve su verimliliği önlemlerinin uygulanmasıyla yüzde 50’ye varan oranlarda su kazanımı sağlanması hedefleniyor. Bu Burdur Gölü’nün hacmine muadil büyüklükte su ölçüsünün koruma edilmesi manasına geliyor.

Kuruyan kuruyana

İklim değişikliği ve insan faaliyetlerinin tesiriyle giderek tesirini arttıran kuraklık gölleri vurdu. Tekirdağ’ın Hayrabolu ilçesinin değerli su kaynaklarından olan Hayrabolu Deresi, uzun müddettir tesirli olan kuraklık sebebiyle kurudu. İlçe sakinlerinden Tevfik Avcı, “44 yaşındayım, hayatımda birinci defa Hayrabolu Deresi’nin büsbütün kuruduğuna şahit oluyorum’ dedi. Giderek kuruyan Burdur Gölü ise aynı vakitte kendisini besleyen doğal su kaynaklarının da büyük oranda kuruma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Göldeki su seviyesi hızla düşerken, biyolojik çeşitlilik yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Balıkesir’de Bandırma’nın içme suyu muhtaçlığını karşılayan Gönen Barajı’nda da su düzeyi alarm veriyor. Barajdaki doluluk oranı yüzde 30,89’a kadar düştü.

Havalar tekrar kavuracak

Aşırı sıcakların tesirli olduğu kentlerde vatandaşlar, ya denize girerek ya da şemsiye ve soğuk su üzere tedbirler alarak serinlemeye çalışıyor. İstanbul’da ise kimileri, fotoğrafta görüldüğü üzere Boğaz’ın serin sularına atlayarak sıcaktan kaçmaya çalışıyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Meteoroloji Genel Müdürlüğü datalarına nazaran sıcaklıkların bugünden itibaren batı bölümlerden başlayarak ülke genelinde mevsim normallerinin 6-12 derece üzerine çıkacağını bildirdi. Sıcaklıkların Ankara’da 37, İstanbul’da 36, İzmir’de 40, Konya’da 37, Edirne’de 42, Bursa’da 39, Aydın’da 44, Muğla’da 41, Antalya’da 40, Adana’da 39, Diyarbakır’da 45, Erzurum’da 32 ve Şanlıurfa’da 44 derece olması bekleniyor. Bakan Kurum da sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda şunları dedi: “Sağlığımızı korumak ve beklenen orman yangınlarının önüne geçmek için her zamankinden daha önlemli davranmamız gerekiyor.”

Afrika dalgası ‘yakmasın’

İBB Afet İşleri Dairesi Başkanlığı AKOM da tehlikeli hava sıcaklığı uyarısı yaptı. Türkiye’nin güney ve doğu bölgelerinde hissedilen Basra kökenli sıcak hava dalgasına ek olarak, 20 Temmuz Pazar itibarıyla İstanbul başta olmak üzere batı bölgelerini etkileyecek Afrika kökenli yeni bir sıcak hava dalgasının tesirli olacağı belirtildi. İstanbul’da sıcaklıklarının 3 ila 5 derece daha artabileceği, sıcaklıkların 40°C’ye kadar ulaşabileceği söz edildi. 

İstanbul 0,5 mm yağış aldı

Meteoroloji Genel Müdürlüğü datalarına nazaran, Marmara Bölgesi haziran ayı yağış ölçüsünün uzun yıllar ortalaması 41,5 milimetre olarak gerçekleşti. Bölge, Haziran 2024’te 3,4 mm, geçen ay ise 2,4 mm yağış aldı. Bu sene bölgedeki haziran yağışlarının, uzun yıllar ortalamasına kıyasla yüzde 94, geçen yılın birebir ayına nazaran ise yüzde 29 azaldığı belirlendi. Geçen ay 0,5 mm yağış alan İstanbul’da, son 65 yılın en düşük haziran yağışı kaydedildi. İstanbul, yüzde 99 ile normaline nazaran yağışın en fazla azaldığı vilayet oldu. İTÜ İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros,  “Haziranda neredeyse hiç yağış almadık. Barajlardaki su süratle yüzde 60’ın altına düştü. İstanbul’da kişi başı su kullanımı 200 litrenin üzerinde” dedi. ● AA