Hüzün çiçekleri Asi’ye döküldü
ÇİĞDEM YILMAZ/ UĞUR YILDIRIM- Hatay, 6 Şubat 2023’te Kahraman-maraş merkezli sarsıntıların büyük yıkıma yol açtığı kentlerin başında geliyor. Dün kentte felaketin ikinci yıl dönümünde anma saatinden evvel Cumhuriyet Meydanı’na (Köprübaşı) gelmek isteyen binlerce kişi polise bariyerine takıldı. Köprübaşı’na çıkan tüm yollar kapatılırken, vatandaşlar Vali Konağı Kavşağı’na yönlendirildi. Girişlerin yapılacağı söylenen noktaya gelenlere, resmi protokol saatinin beklenmesi söylendi. Sevdiklerini anmak isteyenler ise “Bırakın da acımızı yaşayalım” diyerek reaksiyon duruma reaksiyon gösterdi. 03.45 itibariyle vatandaşlar alana alındı. Antakyalılar ellerinde kaybettikleri yakınlarının fotoğrafları ile bahur ve reyhan taşıyarak sloganları attı. Saatler 04.17’yi gösterdiğinde de 65 saniyelik hürmet duruşunda duruldu.
Üç dinden dualar…
Törende, Hatay Valisi Mustafa Masatlı, Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Öntürk, milletvekilleri ve Hatay’da bulunan dini cemaat temsilcileri protokolde yer aldı. Hürmet duruşunun akabinde, üç semavi dinin temsilcileri sarsıntılarda hayatını kaybedenler için dua etti. Ortodoks ve Katolik Kilisesi, Protestan, Ermeni ve Musevi cemaatleri ile Alevi kanaat lideri başka farklı dualarını okudu. Duaların akabinde da Kur’an tilaveti yapıldı. Anmanın sonunda, hayatını kaybedenlerin yakınları, ellerindeki reyhan ve karanfilleri Asi Nehri’ne attı.
Sessiz çığlıklar
Depremin vurduğu tüm vilayetlerde vatandaşlar, politikler ve STK temsilcilerinin katıldığı “sessiz yürüyüşler” düzenlendi. Hatay’ın yanı sıra Kahramanmaraş, Adıyaman, Gaziantep, Osmaniye, Diyarbakır, Şanlıurfa, Kilis, Adana, Malatya ve Elazığ’da da dün anma merasimleri vardı. Sarsıntının simgesi haline gelen kimi binaların önünde de anma merasimleri düzenlendi. Kahramanmaraş’ta Ebrar Sitesi’nin yerine inşa edilen konutların önüne gelen aileler de burada ateş başında nöbet tuttu. –DHA, AA, İHA
Reyhan ve bahur: Yas ritüeli
Reyhan, Hatay’da yas ve anma ritüellerinde sıkça kullanılıyor. Hoş kokusu nedeniyle mezarlıklara bırakılıp kayıpların ruhuna huzur vermesi için dualarla birlikte sunuluyor. Bahur (tütsü) ise bilhassa Hristiyan ve Alevi-Bektaşi inancında manevî bir arınma ve hürmet göstergesi olarak yakılıyor ve duaların göğe yükselmesini simgeliyor.
SERAY ŞAHİNLER/ D SERCAN ÖZKURNAZLI- YIKINTILAR ORTASINDA AYİN
Hatay’da sarsıntıda hayatını kaybeden Hristiyanlar vatandaşlar için Antakya Rum Ortodoks Kilisesi’nin yıkıntıları ortasında ayin yapıldı. Ayini Antakya Rum Ortodoks Patrik Vekili Peder Pavlus Orduluoğlu ile pederler Jan Dellüller ve Dimitri Doğum yönetti. Orduluoğlu, “Hüzün bizleri ümitsizliğe iter lakin umut bizi canlı fiyat. Tekrar yeşereceğiz. Allah bütün idarecilerimize burayı yine inşa etmek için sıhhat versin. Devlet ve millet olarak Hatay’ı birlikte inşa edeceğiz” dedi. Orduluoğlu, “Hüzün yok, artık umut var. Kaybettiklerimizi kalplerimizde taşıyacağız, Antakya’yı var etmek için umutla ileriye bakacağız” tabirlerini kullandı.
KALABALIK LAKİN SESSİZ
Deprem şehitliğinde büyük acı
Hatay’da zelzelede hayatını kaybeden binlerce can da Narlıca’daki Zelzele Şehitliği’nde yad edildi. Yakınlarını kaybedenlere takviye için gelen vatandaşlar da depremzedeleri yalnız bırakmadı. Şehitlik çok kalabalık ancak çok sessizdi. Kabir ziyaretinde konuştuğumuz Ahaska Ailesi, “Dayanması çok güç. Zelzeleden sonra buradan taşındık ancak yapamadık, konteyner de olsa vatanımıza geri döndük” kelamlarıyla acılarını paylaştı. Kimsesiz çocukların yer aldığı kısım ise rengarenk balonlarla donatılmıştı.
Bir kentin yas evreleri
Herkes bilir ki kaybın akabinde insanın ruhu iç içe geçmiş pek çok his katmanına konut sahipliği yapar. Ancak yalnızca bireyler değil toplumlar da tıpkı yas evrelerini kolektif bir formda tecrübeler. İkinci yıl dönümünü andığımız zelzele bu gerçeği tüm yalınlığıyla gözler önüne seriyor.
Gecenin ilerleyen saatlerinde Hatay’ın Atatürk Bulvarı boyunca uzanan yeni TOKİ konutlarının ışığında bir kortej hâlinde yürüyen kalabalığa bakınca koca bir kentin yas tutuşunun evrelerini görmek mümkün. Geçen sene birebir yerde yıkılmış binalar ortasında toplanmış öfkeli bakışlar vardı. Sarsıntıda kaybedilen canların derin acısı, ihmallere duyulan reaksiyonla iç içe geçiyordu. Bir yıl evvelki anma merasiminde yükselen sesler haksızlığa duyulan isyanın da sözüydü.
Ancak bu yıl her biri büyük bir hasret taşıyan yüreklerin tavrında bir değişim seziliyor. Saat tam 04.17’de zelzelesi hatırlatan o sarsıcı anda Cumhuriyet Meydanı’nda çabucak Asi Irmağı kıyısında toplanan topluluk artık öfkeyi o denli yüksek tonda dillendirmiyordu. Sarsıntı günlerinin hayata tutunuş sembolü haline gelen “Üç, iki, bir… Sesimi duyan var mı” haykırışları ortalığı inletiyordu. Lakin tonu geçen yıla nazaran farklıydı. Protokol konuşmalarının yapılmadığı bu yılki merasim daha sadeydi. Hatay’ın çok renkli inanç haritasından gelen din adamları -caminin, kilisenin, havranın ve öteki ibadethanelerin temsilcileri- birer birer kelam aldı. Dualar göğe yükselirken kalabalığın yüzünde gözyaşıyla örülü bir sükûnet vardı. Daha sonra daima birlikte Asi Nehri’ne bırakılan kırmızı karanfiller sessizce akıntıya karıştı. Güya toplum kişisel
yas süreçlerinde olduğu üzere “inkâr” ve “öfke” evrelerinin eşiğinden geçmiş ve artık “kabullenme”ye daha yakın bir yerde duruyor.
Küllerinden doğma çabası
Toplumsal yas da tıpkı ferdi yas üzere adım adım form alıyor. Kimi vakit hüzün kimi vakit öfke kimi vakit çaresizlikle dolu anları geride bırakanlar, bugün “Yaraları sarmak için elimizden geleni yaptık, yapmaya devam ediyoruz” diyerek yola devam ediyor. Yeni inşa edilen konutlar, açılan dükkânlar, her şeye karşın sanatla uğraşan insanlar… Tüm bunlar bir kentin küllerinden tekrar doğma eforunun simgesi.
Yine de kabullenme evresine yaklaşmak acının yok olduğu manasına gelmiyor. Tıpkı ferdi yaslarımızda olduğu üzere kayıplar hâlâ can yakıyor. Vakit zaman öfke dalgalarının geri geldiği de oluyor. Ancak tüm bu hislerin içinden geçerken Hataylılar bugünlerde öfkeden çok sükûnet ve derin bir hüzün taşıyor. Toplumun ortak hafızasında yer etmiş bu felaket bir yandan dayanışma ruhunu pekiştirirken bir yandan da yarınların nasıl inşa edileceğine dair dersler veriyor.
Bir sefer daha anlıyoruz ki yas sadece bireylere has bir süreç değil. Bazen bir kent, bir ülke ya da bir dünya birebir anda yas tutabiliyor. İşte afetzede başka kentlerimiz üzere Hatay da zelzeleden bu yana kendi yas evrelerini yaşıyor. İki yıl sonra öfkenin yerini kabullenmenin yavaş yavaş almaya başladığına şahit oluyoruz. Tahminen de toplumların yasına dair en büyük umut tam da bu dayanışma ve yine ayağa kalkma isteğinde gizlidir. Asi Nehri’ne bırakılan karanfiller yitip giden canların anısını taşıdığı kadar geleceğe dair umudun da akışını simgeliyor.
‘Ateş hiçbir vakit sönmüyor’
Kahramanmaraş’ta Mesut Hançer’in enkaz altındaki kızı Irmak Leyla Hançer’in elini tuttuğu fotoğraf, sarsıntının simgelerinden biri oldu… Zelzelenin ikinci yılında kızının mezarını ziyaret eden Hançer, “Ateş hiçbir vakit sönmüyor. Kızımın mezarına daima ziyarete geliyoruz. Acısı hiçbir vakit geçmeyen bir şey” dedi. -AA
