Güç ve maden alanlarına yönelik düzenlemeler içeren kanun teklifi TBMM’de kabul edildi

Kanun’a nazaran, Etraf Kanunu’nun çevresel tesir değerlendirilmesini düzenleyen kararında değişikliğe gidilerek, “veya Çevresel Tesir Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı” tabiri çıkarılıyor. Buna nazaran, “Çevresel Tesir Değerlendirmesi Olumlu Kararı” alınmadıkça projelerle ilgili onay, müsaade, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemeyecek, proje için yatırıma başlanamayacak ve ihale edilemeyecek fakat bu durum kelam konusu teşvik, onay, müsaade ve ruhsat süreçlerine başvurulmasına da mani teşkil etmeyecek.

Yapılan düzenlemeyle “ÇED Gerekli Değildir Kararı” sözünün sebep olduğu yanlış anlaşılmaların engellenmesi amaçlanıyor.

Maden Kanunu’ndaki kimi tariflerde değişiklik yapılıyor. Ruhsat bedeli tarifinde yer alan etraf ile ahenk teminatı çıkarılarak rehabilitasyon bedeli ayrıyeten düzenleniyor.

Yapılan değişiklikle ruhsat bedeli tarifi, “Taban bedelinin, ruhsatın yürürlükte kaldığı takvim yılı sayısı, maden kümesi, cinsi ve alan büyüklüklerine nazaran belirlenen katsayılarla çarpılarak, ilgili tablolarda gösterildiği biçimde hesaplanarak her yıl ocak ayının sonuna kadar; arama ruhsatlarında tamamı Genel Müdürlüğün bütçesine ve işletme ruhsatlarında ise yüzde 30’u Genel Müdürlüğün bütçesine, yüzde 70’i ise genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere Genel Müdürlüğün muhasebe ünitesi hesabına yatırılması gereken fiyat.” biçiminde değiştiriliyor.

Kanun’a “Kurul”, “Rehabilitasyon”, “Rehabilitasyon bedeli hesabı” ve “Tahsil dairesi” tarifleri da ekleniyor. 

MADENCİLİK FAALİYETLERİNDE MÜSAADE MÜDDETLERİNDE DEĞİŞİKLİK

Madencilik faaliyetlerinde müsaadeleri düzenleyen kararda değişiklik yapılıyor.

Düzenlemeye nazaran, özel etraf muhafaza bölgeleri, Ulusal Parklar Kanunu’na nazaran korunan alanlar, sulak alanlar, yaban hayatı müdafaa ve geliştirme alanları, ormanlar, Turizmi Teşvik Kanunu’na nazaran ilan edilen kültür ve turizm müdafaa ve gelişim bölgeleri, turizm merkezleri, Kıyı Kanunu’na nazaran korunması gerekli alanlar, 1’inci derece askeri yasak bölgeler, 1/5000 ölçekli imar planı onaylanmış alanlar, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında kalan sit alanları ile madencilik gayesi dışında tahsis edilen ve Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından uygun görüş verilen elektrik santralleri, organize sanayi bölgeleri, sanayi bölgeleri, petrol, doğal gaz ve jeotermal boru sınırları üzere yatırım alanlarına ilişkin koordinatlar, ilgili kurumlar tarafından Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne bildirilecek.

Ormanlar hariç bu alanlarda ruhsat düzenlenmeden evvel Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, ilgili kuruma proje hakkında görüşünü sorarak müsaade talebinde bulunacak. İlgili kurum, değerlendirmelerini tamamlayarak 3 ay içinde müsaade talebine yanıt verecek. Bu mühlet içerisinde yanıt verilmemesi durumunda ilgili kuruma Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce bir ay ek müddet verilecek. Bu müddet sonunda da karar bildirilmezse müsaade verilmiş sayılacak. Verilen müsaade, işletme ruhsatına geçiş yahut temdit değerlendirmelerinde o alanda devam edecek lakin yönetimin projede yahut rehabilitasyon projesinde değişiklik talep etmesi mümkün olacak.

Devlet ormanları içinde maden aranması ve işletilmesi ile madencilik faaliyeti için mecburî; tesis, yol, güç, su, haberleşme ve altyapı tesislerine Orman Kanunu kararlarına nazaran Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün talebi üzerine 3 ay içinde 24 ay mühletle bedelsiz müsaade verilecek. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce talep edilmesi halinde müsaade mühleti 12 ay uzatılacak.

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce alınan bedelsiz müsaadeye ait taahhüt senedi, Orman Genel Müdürlüğüne verilecek lakin verilen bedelsiz müsaadenin işletilmesi, gerçek ve hukukî şahıslara devredilmesi yahut işlettirilmesi halinde alınması gereken bedeller, Orman Genel Müdürlüğünün özel bütçe hesabına yatırılarak bedelli taahhüt senedi, en geç 1 ay içerisinde Orman Genel Müdürlüğüne verilecek.

Bu düzenlemenin yürürlüğe girmesinden evvel verilen müsaadeler, ruhsat müddetince devam edecek ve 6 ay içerisinde Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne devredilecek.

Arama faaliyeti için müsaade verilen alanlarda zorlayan sebepler ve kısıtlayıcı yasal kararlar hariç işletme faaliyetine de müsaade verilecek. Müsaade süreçlerinde mevzuatı gereği alınması gereken kurum görüşleri, çevresel tesir değerlendirmesi evrakı üzere evraklar Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce alınacak. Tarım ve Orman Bakanlığınca verilen müsaade, çevresel tesir değerlendirmesi istikametinden uygun görüş olarak kabul edilecek. 

RUHSAT DÜZENLENDİKTEN SONRA ALAN MÜSAADEYE TABİ HALE GELSE DAHİ MADENCİLİK FAALİYETLERİNE DEVAM EDİLECEK

Ruhsat düzenlendikten sonra alan müsaadeye tabi hale gelse dahi madencilik faaliyetlerine devam edilecek lakin ruhsat alanında kültür varlığının tespiti halinde madencilik faaliyetlerine devam edilebilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığının uygun görüşü aranacak. Bakanlığın uygun görüş vermemesi durumunda Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce hesaplanan yatırım masrafları fiyatındaki tazminat, lehine kısıtlama kararı verilen yönetimin bütçesinden ruhsat sahibine ödenecek.

Çevresel tesir değerlendirmesi süreçleri, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yürütülecek. Çevresel tesir değerlendirmesi sürecinde ilgili kurumlar görüşlerini en geç 3 ay içinde verecek. Kurumların ek müddet talep etmeleri halinde en fazla bir ay ek mühlet verilecek.

Tüm değerlendirmelerini tamamlayarak bu mühletler içinde görüş bildirmeyen kurumun görüşü olumlu kabul edilecek. Müsaade vermiş kurumlar, çevresel tesir değerlendirmesi sürecinde olumsuz görüş veremeyecek. “Çevresel Tesir Değerlendirmesi Olumlu Kararı” alınan madencilik faaliyetleri için ilgili kurum tarafından varsa mali yükümlülükler alınarak, en geç bir ay içinde öteki süreçler tamamlanacak.

İlgili kurum tarafından IV. Küme ile stratejik yahut kritik madenlere müsaade verilmeyen hallerde sahanın rezerv potansiyeli, yeri, cinsi ve iktisada katkısı üzere konular dikkate alınarak Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığınca yapılacak müracaat üzerine müsaade hakkında son karar, üstün kamu faydası çerçevesinde Heyet tarafından verilecek. Şura, madencilik faaliyeti lehine karar verirse ilgili kurum bir ay içinde müsaade kararını Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne gönderecek ve ruhsat düzenlenecek. 

“STRATEJİK YAHUT KRİTİK MADENLER” TEKRAR DÜZENLENİYOR

Maden Kanunu’nun “Stratejik yahut kritik madenler” başlıklı kararı tekrar düzenleniyor. Buna nazaran, arz kesintisi yahut yüksek fiyat artışı halinde önemli ekonomik sıkıntılar yahut güvenlik zafiyeti doğabilecek, sanayi üretiminin temel girdilerinden ve yüksek arz riski taşıyan madenler, kritik maden olarak kabul edilecek.

Ulusal güvenlik ve ekonomik refah için yüksek kıymete sahip ve iç yahut dış etkenler nedeniyle arzı kısıtlanabilecek madenler, stratejik maden olarak kabul edilecek.

Stratejik yahut kritik madenler, Milli Savunma Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınarak Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığınca tespit edilecek.

Stratejik yahut kritik madenlere ait madencilik faaliyetleri için Kamulaştırma Kanunu kararları doğrultusunda çabuk kamulaştırma yapılabilecek.

Bir evvelki yıldaki üretim ölçüsünün yüzde 10’unu geçmemek kaydıyla stratejik yahut kritik madenlerin muhakkak bir oran yahut ölçüde ruhsat sahiplerince stoklanmasına Cumhurbaşkanınca karar verilebilecek. 

REHABİLİTASYON BEDELİ RUHSAT BEDELİNDEN AYRIŞTIRILIYOR

Ruhsat bedelinde yüzde 30 oranında indirim yapılıyor ve rehabilitasyon bedeli, ruhsat bedelinden ayrıştırılarak ruhsat bedeli kadar bir fiyatın rehabilitasyon bedeli olarak ödenmesi mecburî hale getiriliyor.

Tahsil edilecek işletme ruhsatı bedelinde yapılan indirimin genel bütçe gelirlerinde sebep olacağı azalmayı telafi etmek gayesiyle ruhsat bedellerinin genel bütçeye gelir kaydedilecek hissesi yüzde 50’den yüzde 70’e çıkarılıyor.

İptal edilen ruhsatlar için ocak ayının sonuna kadar ödenmesi gereken ruhsat ve rehabilitasyon bedelinin ödenmeyen kısmı, ruhsatı iptal eden yönetimlerce Amme Alacaklarının Tahsil Yöntemi Hakkında Kanun kararlarına nazaran takip ve tahsil edilecek.

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce iptal edilen ruhsatlara dair ruhsat ve rehabilitasyon bedellerinin takibini ilgili tahsil daireleri yapacak.

Rehabilitasyon bedeli, işletme ruhsat bedeli kadar olacak. Tahsil edilen bedeller, vadeli hesapta nemalandırılacak. Rehabilitasyon bedeli ve nema geliri yalnızca rehabilitasyon için kullanılacak, haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek ve temlik edilemeyecek. Nemalandırmaya ait öbür konular, Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığınca yönetmelikle belirlenecek.

Rehabilitasyon yükümlülüğü kalmayan ruhsat sahiplerine ödedikleri rehabilitasyon bedelinin kullanılmayan kısmı iade edilecek. Madencilik faaliyeti yürütülen alanların rehabilitasyonunun sağlanması gayesiyle Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce belirlenen yükümlülükler yerine getirilinceye kadar Genel Müdürlük tarafından üretim faaliyeti durdurulabilecek.

Kamu kurum ve kuruluşlarına ilişkin olmayan ham husus üretim müsaadelerine tıpkı kümedeki ruhsatların rehabilitasyon yükümlülüklerine ait kararlar uygulanacak.

Kamu kurum ve kuruluşları uhdesindeki ham unsur üretim müsaadesi alanlarının rehabilitasyonu, bu kamu kurum ve kuruluşlarının yükümlülüğünde olacak. Rehabilitasyon uygulamaları, müsaade sahibi kamu kurum ve kuruluşlarının bütçesinde bu gayeyle ayrılan ödenekten karşılanacak.

Rehabilitasyon, ayrılan bu kaynağın Tarım ve Orman Bakanlığına aktarılması suretiyle Tarım ve Orman Bakanlığınca da gerçekleştirilebilecek.

Rehabilitasyon yükümlülüğünü ihlal eden kamu kurum ve kuruluşlarına eksiklikleri gidermesi için bir ay müddet verilecek. Bu müddette de eksiklik giderilmezse faaliyet durdurulacak.

Enerji ve maden alanlarına yönelik düzenlemeler içeren Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’a nazaran, zeytinlik olarak kayıtlı alanlar yahut fiili olarak üzerinde zeytinlik bulunan alanlarda madencilik faaliyeti yürütülen her yıl için, bu alanların rehabilitasyon çalışmalarını temin etmek üzere ruhsat sahibinden işletme ruhsat bedeli kadar ayrıyeten tahsilat yapılacak.

Yasa ile Maden Kanunu’nda değişikliğe gidiliyor.

Değişiklikle, ruhsat sahiplerinin işletme ruhsat bedeli kadar rehabilitasyon bedeli ödemesi zarurî hale getiriliyor, mevcut düzenlemede etraf ile ahenk bedeli ruhsat bedelinin bir hissesi olarak tahsil edilmesi nedeniyle ruhsat bedelinde yüzde 30 oranında indirim yapılacak.

Tahsil edilecek işletme ruhsatı bedelinde yapılan indirimin devlet hakkı gelirlerinde azalmaya sebebiyet vermemesi için mevcutta en az işletme ruhsat bedeli kadar alınan taban devlet hakkı ölçüsü da ruhsat bedelinin yüzde 50 fazlası kadar artırılıyor.

Ayrıca düzenlemeyle krom madeni, Maden Kanunu’nun “Devlet Hakkı Oranlarının” bulunduğu tabloda yer almasına karşın Londra Metal Borsası’nda süreç görmediği için bu tablodan çıkarılarak genel kararlara tabi hale getirilecek.

Ruhsat müracaatlarının hak sağlaması yahut ihale yoluyla hak sağlanan alanların ihale bedelinin yatırılmasını müteakip 2 ay içinde ön inceleme raporu ile arama devri faaliyetlerinin yerine getirilebilmesi için gerekli mali yeterliliği de içeren maden arama projesinin verilmesi, proje için gerekli toplam yatırım meblağının yüzde 5’i kadar yatırım teminatı sunulması ve ruhsat bedelinin yatırılması halinde arama ruhsatı verilecek.

Kanunla, 4. Küme madenlerin bent olarak başka farklı ruhsatlandırılmasına imkan tanınıyor ve madenlerin atıl kalması önleniyor.

 

 MADEN ARAMA FAALİYETLERİNİ DÜZENLEYEN KARARDA DEĞİŞİKLİK

Maden Kanunu’nun arama faaliyetlerini düzenleyen kararında yapılan değişikliğe nazaran, arama ruhsatının düzenlenmesinden sonraki birinci bir yıl ön arama devri olacak.

Ön arama devrini takip eden genel arama periyodu, 4. Küme madenlerde 2 yıl, öbür küme madenlerde 1 yıl olacak.

Genel arama devri yükümlülükleri yerine getirilen arama ruhsatı, 4. Küme madenlerde 4 yıl ayrıntı arama devrine hak sağlayacak. 4. Küme madenlerde ayrıntı arama devrinin, öbür madenlerde genel arama devrinin sonuna kadar üç boyutu ve ölçüsüyle rezerv belirlenmiş olarak işletme ruhsat talebinde bulunulmaması halinde ise ruhsat iptal edilecek.

Ön, genel ve ayrıntı arama faaliyet raporlarının ilgili devrinin sonuna kadar Genel Müdürlüğe verilmesi zarurî olacak. Faaliyet raporlarının müddetinde verilmemesi yahut yönetmelikte belirlenen taban faaliyetlerin yapılmaması halinde ilgili devrin sonunda, raporlara ait eksiklikler Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından verilecek, 1 aylık müddette tamamlanmaması halinde ise verilen müddetin sonunda teminat irat kaydedilerek arama ruhsatı iptal edilecek.

Asgari faaliyetler yapılmış olmakla birlikte arama faaliyetlerinin projeye uygun yürütülmediğinin tespiti halinde yıllık gerçekleşmeyen yatırıma karşılık gelen teminat ölçüsü irat kaydedilecek.

Teminatın yatırımın gerçekleşen kısmına karşılık gelen ölçüsünün talebi halinde ruhsat sahibine iade edilecek. Yatırım programının 2 yıl üst üste yüzde 50’nin altında gerçekleştirilmesi durumunda verilen teminat irat kaydedilecek ve ruhsat iptal edilecek. Arama faaliyetleri sonucunda işletilebilir rezerv bulunmadığının Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Kodu’na nazaran raporlanması ve talep edilmesi halinde arama ruhsat bedelleri ile ihale bedeli ruhsat sahibine iade edilecek.

 

İDARİ PARA CEZASINA VE RUHSAT İPTALİ YAPTIRIMINA AİT DEĞİŞİKLİK

Maden Kanunu’nun “işletme ruhsatı ve madenin işletilmesi”ni düzenleyen kararında değişik yapılıyor.

Buna nazaran, rehabilitasyon bedelinin ruhsat bedelinden farklı bir bedel olarak alınmasını öngören ilgili başka hususlara ahenk sağlanması ve ruhsat müddetinin uzatılması taleplerinin uygun bulunabilmesi için makul ölçüde (asgari) üretim faaliyeti yapılması kuralı getirilecek.

Kanunla, idari para cezasının uygulanmasından başlamak üzere, geriye yanlışsız 3 yıllık devirlerde yaptığı toplam üretim ölçüsü projede beyan edilen yıllık üretim ölçüsünün yüzde 30’undan daha az olması durumunda ruhsat sahiplerine verilen 77 bin 632 Türk lirası idari para cezasını içeren karar ile 5 yıl içinde 2 sefer idari para cezası uygulanması halinde ruhsat iptal edilmesine ait karar de Kanun metninden çıkarılıyor.

 

 İHALE YOLLARINDA DEĞİŞİKLİK

Herhangi bir sebeple karardan düşmüş, terk edilmiş yahut taksir edilmiş bütün alanların ihale ile ruhsatlandırılması yordamı yerine, rezerv varlığına ait rastgele bir bilginin bulunmaması üzere durumlarda alanların genel kararlara tabi olarak ruhsatlandırılması, böylece sürecin daha uygun ve daha verimli yürütülmesi hedefiyle değişikliğe gidiliyor.

Maden Kanunu’nun “ihale” başlıklı kararında yapılan değişiklikle, 2. Kümede yer alan birtakım madenler ile 1. Küme, 3. Küme ve 5. Küme maden ruhsatları ihale ile verilecek. Alanla ilgili pozisyon, rezerv ve geçmiş bilgiler doğrultusunda Genel Müdürlük tarafından gerekliliği ortaya konulan hallerde 2. Küme’de yer alan birtakım madenler ile 4. Küme maden ruhsatları da ihale ile verilecek.

Elektrik üretimine münhasır olarak gerçek yahut hükmî bireyler tarafından yürütülen madencilik faaliyetleri, uzman şahısların de sürece katkı sağlaması ile zeytinlik alanlarda kayıp yaşanmadan tabiatla barışık bir biçimde sürdürülmesi için bağlı olunacak tarz ve asıllar düzenleniyor.

Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihte ruhsat sahibi yahut rödovansçı olan gerçek yahut hukuksal şahıslar tarafından ülkenin elektrik gereksinimini karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı yahut fiili olarak üzerinde zeytinlik bulunan bu Kanuna ekli Harita ve Koordinat Listesi sonları içindeki alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin öteki alanlarda yürütülmesinin mümkün olmaması durumunda, madencilik faaliyeti yürütülecek kısımdaki zeytin ağaçlarının maden alanlarının bulunduğu ilçe ve vilayet sonlarına öncelik verilmek suretiyle taşınmasına, alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığınca müsaade verilebilecek.

Zeytin ağaçlarının taşınmasından kaynaklanan tüm masraf ve taleplerden madencilik faaliyeti yürütmesi tarafında lehine karar verilen kişi sorumlu olacak.

Zeytin ağaçlarının taşınmasının mümkün olmadığı durumlarda ise ilgili alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığınca müsaade verilebilmesi için müsaadenin öncesinde ortalarında biyolog ve ziraat mühendisinin de bulunduğu uzman bireylerden alınan görüşler doğrultusunda Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığınca belirlenecek alanda dikim normlarına uygun, faaliyet yürütülecek alan ile eş paha büyüklükte müsaade verilecek maden alanlarının bulunduğu ilçe ve vilayet hudutlarına öncelik verilmek suretiyle taşınan ve taşınamayan zeytin ağacı sayısının en az 2 katı zeytin ağacıyla oluşan zeytin alanı tesis edilmesi zarurî olacak.

Bu düzenleme kapsamında zeytinlik olarak kayıtlı alanlar yahut fiili olarak üzerinde zeytinlik bulunan alanlarda madencilik faaliyeti yürütülen her yıl için, bu alanların rehabilitasyon çalışmalarını temin etmek üzere ruhsat sahibinden işletme ruhsat bedeli kadar ayrıyeten tahsilat yapılacak. Bu alanlar madencilik faaliyetlerinin öncesinde alanda bulunan zeytin ağacı sayısı ile birebir sayıda zeytin ağacı dikilerek rehabilite edilecek.

Zeytin ağaçlarının taşınması ile zeytin alanı tesis edilmesine ait yol ve temeller, Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığınca belirlenecek.

Yeni tesis edilecek zeytin bahçeleri ile taşınacak zeytin ağaçları için Hazine taşınmazlarına muhtaçlık duyulması halinde Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca uygun görülenler yahut maden alanlarının bulunduğu vilayet hudutlarında kamu iktisadi teşebbüslerine ilişkin taşınmazlardan ilgili kamu iktisadi teşebbüsünce uygun görülenler, zeytinliği kamulaştırılan taşınmaz maliklerinden talep edenlere Harçlar Kanunu’nun ilgili hususunda yer alan harca temel bedelin yüzde 1’i üzerinden 20 yıl mühletle direkt kiralanabilecek. Kira müddeti sonunda bakım yükümlülüklerini yerine getirdiği tespit edilen ve talepte bulunan kiracıların kira mühleti 10’ar yıl mühletle uzatılabilecek.​​​​​​​