Globalleşmenin sonu sanatın yeni yolu

Melisa Vardal- ABD Başkanı Donald Trump’ın yeniden yükselen milliyetçi siyasetleri, muhafazacı iktisat yaklaşımları, göç aykırısı telaffuzları ve global iş birliklerine yönelik uzaklıklı duruşu yalnızca dünya siyasetini değil, sanat dünyasını da derinden etkiliyor. Ticaret savaşları, gümrük duvarları, göç siyasetlerinde sertleşme ve memleketler arası diplomasi alanındaki çözülmeler, bazılarına nazaran yıllardır globalleşmenin itici gücüyle gelişen kültürel paylaşım zeminlerininde tehdit yaratıyor. Hasebiyle ticaret savaşları, artan hudut denetimleri ve politik kutuplaşmalarla birlikte “küreselleşme sona mı eriyor?” sorusu sırf ekonomistler ve siyaset bilimciler ortasında değil, sanat topluluğunda da yankı buluyor. Biz de bu soruyu Küratör/Yazar Hasan Mert Kaya sorduk. Kaya’ya nazaran hem içerik olarak hem de üretim ve dağıtım biçimleri bakımından besbelli değişiklikler kapıda.

Köklere dönüş

Küreselleşmenin zayıflaması, milletlerarası kültürel etkileşimin daralmasına neden olabilir. Kaya’ya nazaran bu sanatkarlarda lokal temalara, ulusal kimliklere ve kültürel köklere yönelme eğilimini tetikleyebilir. Son yıllarda global sanat piyasasını domine eden üniversal ve birden fazla vakit steril estetik anlayış yerini, daha içe dönük, geçmişle bağ kurmaya çalışan eser anlayışına bırakabilir. Bölgesel semboller, klasik motifler, lokal kıssalar ve folklorik öğeler, sanatkarlar için yine ilham kaynağı hâline gelebilir. 

Fuarlar bitebilir

Küresel sanat fuarları, bienaller ve milletlerarası stant aktiflikleri, uzun yıllardır sanatın evrenselliğin yansıtan değerli platformlar olmuş durumda. Lakin hudutların daha da sertleşmesi ve milletlerarası hareketliliğin kısıtlanması, bu cins aktifliklerin sürdürülebilirliğini de tehlikeye sokabilir. Kaya mevzuya dair, “Zorlaşabilir. Arka Basel, Arka Dubai hatta Contemporary İstanbul üzere memleketler arası sanat fuarları, sanat piyasaları birer anıya dönüşebilir. Sanatkarlar fizikî olarak bir ortaya gelmekte zorlanabilir, bu da dijital sanat platformlarının yükselişini hızlandırabilir. NFT’ler üzere aslında olan dijital sanat yaklaşımları lokal içeriklerle artabilir” dedi.

Üretimler artacak

Ekonomik belirsizlik ve politik baskıların artması, sanatı yalnızca estetik bir söz aracı olarak görmekten fazla, toplumsal tenkit ve direnişin bir kesimi olarak yine tanımlamaya itebilir. Trump döneminin politik sanatın yükselişine yer hazırladığını; sokak sanatı, duvar fotoğrafları, karikatürler ve performanslar üzere direkt müdahale içeren üretimlerin büyüyeceğini belirten Kaya, bu eğilimin otoriterleşme ya da izolasyon algısı arttıkça daha keskinleşebileceğinin de altını çiziyor.

Öngürülemez bir alan

Hasan Mert Kaya kelamlarına şu tabirlerle son veriyor: “Tabii, sanat öngörülemez bir alan. Globalleşme zayıflasa bile internet ve teknoloji sayesinde sanatkarlar hâlâ birbirine bağlı kalabilir. Tahminen de paradoksal bir şekilde fiziksel sonlar artsa da dijitalde sonlar büsbütün kalkar ve sanat üniversal bir lisan olarak varlığını sürdürür. Her durumda kısa vadede durum pek iç açıcı görünmüyor.”