Mevt, ceza, para ve vicdan: Adaletin güç denklemi

HİLAL ÖZTÜRK/HABER MERKEZİ- İstanbul’da 1 Mart 2024’te Timur Cihantimur, Oğuz Murat Aci’ye çarparak vefatına neden oldu. Kazanın yaşandığı tarihte 17 yaşında olan Cihantimur, annesi Aksiyon Tok ile birlikte ABD’ye kaçtı. Tok ve Cihantimur’un iade edilmesi beklenirken Oğuz Murat Aci’nin eşi Şükriye Aci ve kazada yaralanan dört kişinin; Tok, Cihantimur ve öteki şüphelilerle ilgili şikayetlerini geri çekmesi büyük yankı uyandırdı. Şükriye Aci’nin avukatı Ahmet Aslan olay ve argümanlarla ilgili Milliyet’e konuştu:

Teklif ne vakit geldi?

Maddi manevi tazminat talebiyle hukuk davası açmaya hazırlandığımız devir, yaklaşık üç ay evvel karşı taraftan bu teklif geldi.

‘Çocuğunun geleceği için’

Bu kararı neden verdi?

Tamamen çocuğunu düşünerek bu kararı verdi. Eşinin ailesiyle ortasında yaşanan hasımlık nedeniyle, kazadan evvel eşiyle yaşadığı meskenden çıkıp annesinin meskenine taşınmak durumunda kaldı. Olay ve sonrasında yaşanan bilinmeyen süreci takip etmekten yoruldu ve ruhsal olarak çok yıpranmıştı. Çocuğunun geleceği ve kendisinin ruh sıhhatini önceleyerek şikayetinden vazgeçme kararını aldı.

Alınan tazminat ne kadar?

Tazminat meblağı, kelamı edilen 100 milyon TL’nin tahminen 1/4’üne bile tekabül etmez. Maddi manevi tazminat davalarında eksperlerin tespit edebileceği “destekten mahrum kalma” fiyatının biraz daha üzerinde lakin katiyetle sav edilen devasa tutarla ilgisi yok. Yapılan protokolde, ölçünün açıklanmaması için özel bir unsur var.

Tok ve Cihantimur Türkiye’ye döndüğünde Aci duruşmalara katılmayacak mı?

Savcılığa, davaya katılmama talebinde bulunduk. Hasebiyle evrakta katılan olarak da yer almıyoruz. Şükriye Hanım’ın tek önceliği çocuğuyla ilgilenmek.

HUKUKÇULAR NE DİYOR?

Mahkemenin halini etkiler

Şükriye Aci’nin şikayetinden vazgeçmesinin yargılama sürecini nasıl etkileyeceği de merak ediliyor. Hukukçular, hususla ilgili Milliyet’e değerlendirmelerde bulundu.

Prof. Dr. Ali Kemal Yıldız: Yaralananlar şikayetlerini geri çektiyse ve mahkeme de hareketi şuurlu taksir saymazsa fail artık bu yaralanmalar dikkate alınmaksızın yalnızca bir kişinin taksirle vefatına sebep olmaktan sorumlu tutuluyor. Bu durumda bir kişinin vefatı ile birden fazla kişinin yaralanmasına sebep olmanın cezası 2 yıldan 15 yıla kadarken; bir kişinin taksirle vefatına sebep olmanın cezası 2 yıldan 6 yıla kadar olacaktır. Fakat mahkeme yaralanmaları şuurlu taksir kabul ederse şikayetin geri alınması sonucu değiştirmeyecek.

Murat Aci’nin eşinin şikayetinden vazgeçmesi kural olarak yargılamayı etkilemeyecek. Olayda mevte sebep olan kişinin çocuk olduğu ve bu sebeple de indirim kararlarından yararlanacağı unutulmamalıdır. 

Dava uzun ve zahmetli

Ölümle sonuçlanan bilhassa trafik kazası, iş kazası üzere durumlarda ölen kişinin ailesinin mağduriyetinin haricen giderilmesi yaygındır. Bu durum direkt yargılamayı etkilemese de mahkemenin daha yumuşak bir tavır sergilemesine sebep olabilecek ve alt huduttan hareket etmesine, takdiri indirim sebebini uygulamasına sebep olabilecektir.

Elbette maddi ve manevi tazminat davası ile de failden para alınabilecektir lakin bu uzun ve zahmetli bir süreç olacağından mağdurların anlaşarak mağduriyetlerini giderecek bir ödeme almaları uygulaması yaygındır.

‘Kanunen hakkı’

Prof. Dr. Murat Volkan Dülger: Bu kabahat, takibi şikâyete bağlı olmayan ve re’sen soruşturulup kovuşturulan bir kabahat. Şikâyetten vazgeçmenin “kan parası” olarak isimlendirilmesi türel açıdan yanlışsız bir tabir değil. Ölenin yakınlarının tazminat talep etmesi yasal bir haktır. Şükriye Aci’nin tazminat alması, kanunen doğmuş bir alacak hakkının ifasıdır. Yıllarca sürecek bir hukuk çabası yerine, dava açmadan tazminatını almayı tercih etmiştir.

‘Yaygın bir uygulama’

​​Prof. Dr. Mahmut Koca: Anne ve babanın şikayetini geri çekmemesi mahkemenin takdirini tesirler. Fakat eşin şikayetçi olmaması kanundaki lehe kararların uygulanması için bir münasebettir. Maddi ve manevi tazminat, ölenin yakınlarının kederlerini, mağduriyetlerini gidermeye yönelik çok yaygın bir uygulamadır. Taammüden öldürme olaylarında uygulandığında daha çok “kan parası” ifadesi kullanılıyor aslında, taksirli cürümlerde zararın giderilmesi olarak bedellendiriliyor. İsmine tazminat, hüzün giderme ya da kan parası deyin sonuçta bir insan ölmüş ise yakınları, maddi ve manevi takviyesinden yoksun kalıyor. Bu uygulama ile bu durumun tazmini yoluna gidiliyor.

‘Parası olan kurtuluyor algısı’

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan: Toplumun geniş kesitleri bu türlü durumlarda parası olanın cezadan kurtulduğu, olmayanın ise en ağır formda yargılandığı bir sistemle karşı karşıya olduklarını düşünüyor. Bilhassa fail güçlü, güçlü ve toplumda ayrıcalıklı biri olarak algılandığında adalet sistemine duyulan itimat daha da sarsılıyor. Kamuoyunun dikkatle izlediği bu çeşit davalarda toplum kendini yalnızca bir izleyici değil, olayın taraflarından biri olarak konumlandırıyor. Bu nedenle adalet sırf mahkeme salonlarında değil toplumun vicdanında da şekilleniyor.

Bir hayatın bedeli nasıl hesaplanıyor?

Kasten ya da taksirli ölümlerde, bir hayatın bedeli özel bir sistemle hesaplanıyor. Bu tekniğe “aktüerya-destek tazminatı” hesabı da deniliyor. Bu hesap uzman uzmanlarca yapılırken kazanın tipi, eş (yeniden evlenme olasılığı), çocuk (üniversiteye giden/gitme ihtimali olan çocukların 25 yaşına kadar takviye alacağı varsayılarak), anne-baba, kusur oranı, ölen kişinin yaşı, ortalama ömrü (yaşam tablosu), aktif çalışabilecek yaş aralığı üzere bilgiler belirleniyor. Kullanılan parametreler bireye ve olaya nazaran değişkenlik gösterirken, çocuk için yetiştirme masrafı, okul sarfiyatı, farazi evlenme yaşı üzere donelere de bakılıyor. Manevi tazminatta ise somut bir ölçü bulunmuyor. Hakimin kıymetlendirme ve kanaatlerine nazaran belirleniyor.

‘Tazminat davasında alacak olduğumuz parayı almış oldum’

Şikayetinden vazgeçen Şükriye Aci, dün yaptığı açıklamalarda süreci şöyle anlattı: “Küçük bir çocukla tek başıma kaldım. Ne ben ne de kazada yaralanan bireyler altı ay boyunca rastgele bir bilgi almadık. Sonra avukatlar benimle konuşmak istedi. Ben mesleği olan bir bayanım ve 18 yaşımdan beri çalışıyorum. Evliyken de eşimin ailesine hiçbir vakit tamah etmedim. Onlar beni yönetebileceklerini düşündüler, yapamayınca beni karalamaya başladılar. Kapımı kimse çalmazken hastalanıp annemin meskenine, çocukla beni yönetim etsin diye gittim. Yaptıkları işleri öğrendiğimi bildikleri için, çocuğumu onlara göstermemişim üzere algı yaratmaya başladılar.”

‘Psikolojik olarak yıprandım’

“Kayınpederimin olayın sekizinci günü kendi avukatına ‘1-2-4-5 milyon dolar, kaç koparabiliyorsan o kadar alacaksın’ dediğini de biliyorum” diyen Aci, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Oğlumun ve benim hakkım olan, tazminat davasında aslında alacak olduğumuz parayı bu halde almış oldum. Davanın da düşmeyeceğini bilerek, kamu davasının devamının şuurunda olarak hem eşimin ailesi tarafından hem de ruhsal anlamda yıpranmış olduğum için davadan bu halde çekilme kararı aldım.”